Page 155 - Phẩm Tam Quốc

được hiển đạt vang danh với chư hầu”. “Giữ toàn tính mạng”, “Không cầu

danh lợi” nói ở đây chỉ có thể coi là lời nói; “cày cấy ở Nam Dương” có thể
là thực, nhưng chưa chắc đó là nghề chính nuôi thân, chỉ dựa vào nghề nông
để duy trì sinh kế, chẳng qua chỉ là tham gia lao động. Bấy giờ người ta còn
coi đó là “nhã sự”, không thể coi là thân phận. Như Kê Khang vốn thích nghề
rèn, lẽ nào lại coi đó là thợ rèn? Đúng là Gia Cát Lượng có cày cấy, nhưng vị
tất đã là nông dân. Đương nhiên Gia Cát Lượng coi việc cày cấy ở Lũng miếu
là nhã hứng lúc nhàn rỗi, hay là nghề nghiệp mưu sinh, chúng ta không hiểu

được. Nhưng bất kể trong tình huống nào thì Gia Cát Lượng vẫn là người
thẳng thắn không câu nệ. Ngay cả khi là thừa tướng, Gia Cát Lượng vẫn cúc
cung tận tụy, làm việc hết mình, có thế đây là thói quen được hình thành từ
lúc “cày cấy ở Nam Dương”

Gia Cát Lượng thường đọc lướt qua các sách, chú dẫn Ngụy lược của Bùi
Tùng Chi trong Tam quốc chí – Gia Cát Lượng truyện nói, Thạch Đào là bạn
của Gia Cát Lượng và những người khác thường “chăm chú tỉ mỉ”, riêng Gia
Cát Lượng chỉ cần “nắm điều đại lược”. Như vậy mới là biết đọc sách. Thực
tế thì, một người nếu không cần học vấn giống như Đào Uyên Minh, thì “đọc
sách không cần tỉ mỉ” tức là không tự mình húc đầu vào tường; còn như “nắm

điều đại lược” tức là giỏi nắm bắt các điểm chính yếu. Từ điểm này có thể
thấy, Gia Cát Lượng là người đại khí. Người đại khí đọc sách luôn biết nắm
lấy những trí tuệ những tinh túy trong đó, không tầm chương trích các, nhấm
nháp từng chữ, giống như các tướng lĩnh thống soái đại khí, không hề tính
toán tới sự được mất của thành nọ thành kia.

Ngoải cày cấy và đọc sách ra, Gia Cát Lượng còn thích hai việc khác nữa.
Một là thích “ôm gối hú dài” (có ghi trong Ngụy lược), hai là thích đọc
“Lương phụ ngâm” (ghi trong chuyện này). Hú, có thể là thuật dẫn tới từ một
loại khí công; “Lương phụ ngâm” là một khúc ca đưa ma thê thảm hoặc thơ

Nhạc phủ phát triển từ ca khúc đưa ma. Qua hai điều này chúng ta thấy rõ
Gia Cát Lượng lúc trẻ là người có tấm lòng khảng khái thê lương. Qua tiếng
hú dài và thơ ca, Gia Cát Lượng muốn gửi gắm những tình cảm bi thương và
sự quan tâm sâu sắc tới nhân tình thế thái.

Đây chính là “sĩ nhân” điển hình. Là “sĩ”, nhất là “quốc sĩ” phải có trách
nhiệm với thiên hạ. Đương nhiên, nếu như chỉ có chí hướng thôi thì chưa đủ,
còn cần phải có năng lực và điều kiện. Gia Cát Lượng có chí hướng, có năng
lực và điều kiện. Luôn “tự ví mình như Quản Trọng, Nhạc Nghị” là có chí
hướng; sau này lại trị nước, bình thiên hạ, định càn khôn, tức là có năng lực.