Page 195 - Phẩm Tam Quốc
P. 195
sau Viên Thuật hợp tác với Tôn Kiên, Viên Thuật phái Tôn Kiên đi đánh Lưu
Biểu, bộ tướng Hoàng Tổ của Lưu Biểu đến cứu viện, Tôn Kiên trúng tên lạc
mà chết, từ đó thế lực của Viên Thuật hết cách đến Kinh châu. Triều đình
nhiệm mệnh Lưu Biểu là Trấn nam tướng quân, Kinh châu mục, phong
Thành Võ hầu, giá tiết (ý là có thượng phương bảo kiếm), Lưu Biểu đã thành
công.
Cần phải nói một chút về chế độ hành chính địa phương thời Hán. Những
năm đầu thời Tây Hán, vương triều nhà Hán thực hành “quận quốc chế”, tức
là quận huyện và phong quốc cùng tồn tại “một triều hai chế” (một vương
triều, hai chế độ). Sau khi Hán Cảnh đế dùng lời của Triều Thác diệt Phiên,
đến thời Hán Vũ đế, phong quốc chỉ là hư danh, thực tế là thực hành chế độ
quận huyện, tức là quản lý ba cấp trung ương, quận và huyện. Huyện thuộc
quận, quận thuộc trung ương, cả nước có hơn một trăm quận, hơn một ngàn
huyện. Quan đứng đầu một huyện gọi là huyện lệnh hoặc huyện trưởng, quan
đứng đầu một quận gọi là quận thú, sau gọi là thái thú. Phần trước có nhắc tới
Trường Sa Thái thú Tôn Kiên, Giang Hạ Thái thú Hoàng Tổ, họ đều là quan
đứng đầu một quận.
Có điều, thái thú thời Đông Hán và thái thú thời Tây Hán có phần khác
nhau. Trên thái thú thời Tây Hán không còn trưởng quan hành chính địa
phương, thời Đông Hán vẫn còn, đó là thứ sử hoặc châu mục. Việc này được
bắt đầu từ thời Tây Hán. Năm Nguyên Phong thứ V (năm 106 trước Công
nguyên) thời Tây Hán, Hán Vũ đế chia thiên hạ thành mười ba châu bộ, tức là
mười hai châu và một bộ (Tư Lệ bộ), mỗi châu được phái đến một viên thứ
sử. Trung ương phải cử một đặc phái viên (sử) đến địa phương giám sát bất
pháp (thứ), gọi là “thứ sử”. Cấp bậc của thứ sử là sáu trăm thạch, chức trách
là tuần tra giám sát, không có nơi làm việc cố định, không có nơi thường trú,
không thể can dự vào công việc hành chính địa phương. Đến thời Đông Hán
thì tình hình đã thay đổi. Thiên hạ gồm mười ba châu: Tư Lệ, Dự châu, Kí
châu, Duyện châu, Từ châu, Thanh châu, Kinh châu, Dương châu, Ích châu,
Lương châu, Tinh châu, U châu, Giao châu, nhưng cả mười ba châu đã biến
thành khu vực hành chính địa phương một cấp, chế độ quản lí hai cấp quận
quản huyện đã thành khu vực quản lí ba cấp, châu quản quận, quận quản
huyện. Trưởng quan ở châu, có lúc gọi là thứ sử, có lúc gọi là châu mục, có
lúc vừa có thứ sử vừa có châu mục. Nói một cách tương đối, thứ sử uy nhẹ,
châu mục quyền nặng. Thời Hán Linh đế, châu mục trách nhiệm nặng nề,
ngôi cao, quyền lớn; châu mục thời Hán Hiến đế, nhiều người là kiêu hùng
thiên hạ, chư hầu một phương, như Kí châu mục Viên Thiệu, Duyện châu
