Page 403 - Phẩm Tam Quốc

Thục Hán, ta thấy: “Người đến sau ngồi trước, không được thay đổi; lấy

người của mình làm chủ, thêm người ba phía”. Vì phải “lấy người của mình
làm chủ” nên Gia Cát Lượng là chánh; vì phải “thêm người ba phía”, nên Lý
Nghiêm là phó. Cũng tức là nói, việc gửi con chính là di chúc chính trị của
Lưu Bị về cách dùng người. Đó cũng là nguyên tắc “người đến sau ngồi
trước” – một cơ sở chính trị để sau này Gia Cát Lượng có thể phế bỏ vị cố
mệnh đại thần khác khi có chuyện.

Nhưng đây chỉ là điều “đầu tiên” vẫn còn điều “thứ hai”. Thứ hai là “tâm
tư đế vương” của Lưu Bị. Theo Lý Nghiêm truyện, Tiên chủ truyện và Gia
Cát Lượng truyện trong Tam quốc chí, chừng vào tháng mười năm Chương
Vũ thứ II (Công nguyên năm 222), Lưu Bị triệu Lý Nghiêm đến Vĩnh An và

phong làm Thượng thư lệnh. Năm sau mới triệu Gia Cát Lượng về Vĩnh An,
tức là vào tháng hai năm Chương Vũ thứ III (Công nguyên năm 223). Từ thời
gian hai người đến Vĩnh An và từ câu nói “Nghiêm và Gia Cát Lượng cùng
nhận di chiếu” hiểu rằng, lúc Lưu Bị nói với Gia Cát Lượng “nếu hắn bất tài,
ngài cứ tự lấy”, nhiều khả năng Lý Nghiêm cũng có mặt hoặc ít nhiều cũng
nắm được tình hình. Điều đó thực có ý nghĩa. Có ý nghĩa gì? Một là, Lưu Bị
có ý răn đe Lý Nghiêm: Gia Cát Lượng là người trẫm tin tưởng nhất, tin

tưởng tới mức ngài có thể “tự lấy”, không nên ghen tị địa vị với ông ta! Vì Lý
Nghiêm là đại biểu của số “người cũ”, có khả năng hòa giải giữa mới và cũ,
cũng có khả năng thúc đẩy người cũ có hành động khác. Đây là con dao hai
lưỡi, không thể không phòng họa. Vì vậy ngài Điền Dư Khánh cho rằng: vai
trò của Gia Cát Lượng chính như Chung Quỳ đuổi quỷ và “quỷ đó chính là

Lý Nghiêm”.
Có điều, “ý kiến của kẻ tiểu nhân” tôi, e sự việc không đơn giản như vậy.
Hoặc nói, chưa chắc Lý Nghiêm đã hiểu như vậy. Cũng có thể Lý Nghiêm
cho rằng, Lưu Bị đang “dùng quyền lực của vua để đối phó với quyền lực của

thần”, bằng không sao phải để mình lưu giữ Vĩnh An? Không phải đang
ngầm bảo, nếu đúng Gia Cát Lượng bỏ Lưu Thiền và thay thế, thì Lý Nghiêm
này có thể xuất quân từ Vĩnh An để cứu vua. Đây là khí thế chính trị để Lý
Nghiêm dám chống lại Gia Cát Lượng. Chính vì vậy, Lý Nghiêm mới đòi
khai phủ, đòi làm thứ sử Ba châu, mới viết thư muốn Gia Cát Lượng tiếp
nhận cửu tích, tấn tước xưng vương, còn là để xem Gia Cát Lượng “có bụng

không thần phục” hay không. Lý Nghiêm cho rằng mình đã chấp hành di
huấn chính trị của Lưu Bị, do vậy mới mạnh mẽ khí thế.
Đương nhiên, đó là những điều phỏng đoán. Chúng ta luôn muốn tin rằng: