Page 404 - Phẩm Tam Quốc

nguyện vọng của Lưu Bị là mong sao người mới người cũ cùng hòa hợp, ba

tập đoàn Kinh châu, Đông Châu, Ích châu đồng tâm hiệp lực.
Lúc này nhìn lại mới thấy, Lưu Bị tuy đã lao tâm khổ tứ, nhưng nguyện
vọng đó được thực hiện không nhiều. Một mặt, Gia Cát Lượng quá ư chặt
chẽ, chỉ nhường danh không nhường quyền. Mặt khác, người người luôn thất

vọng về Lý Nghiêm. Thứ nhất, tự thấy mình quá cao, khó khăn cộng tác.
Thời đó dân gian còn có câu “Người Lý có vẩy lân, khó khăn để gần gũi”, ý
là, trên người Lý Nghiêm có vẩy lân, đụng vào không dễ (Hương đảng cho
rằng không thể gần). Trong Thái Bình ngự lãm dẫn Giang Biểu truyện và
Tam quốc chí – Trần Chấn truyện đều có ghi điểm này. Thứ hai, sớm Tần tối
Sở, gây chuyện li gián. Theo Tam quốc chí – Trần Chấn truyện, Gia Cát

Lượng từng có thư cho Tưởng Uyển và Đổng Doãn, ta thường nghĩ Lý
Nghiêm chỉ là khó hợp tác, cho rằng (người có vẩy lân thì không nên phạm
vào), nào ngờ lại còn “có việc như Tô Trương”. Cũng “lo việc ngoại giao”
như Tô Tần, Trương Nghi. Như vậy là phá hoại sự đoàn kết nhất trí trong nội
bộ chính quyền. Thứ ba, còn có cả binh quyền hòng chống lại triều đình. Ví
như chuyện Lý Nghiêm muốn làm thứ sử Ba châu, Gia Cát Lượng cho là
muốn lập một vương quốc riêng. Lý Nghiêm muốn khai phủ, Gia Cát Lượng

cho là muốn chống lại trung ương.
Gia Cát Lượng cảm thấy khó xử. Gia Cát Lượng hiểu rõ, là thừa tướng

phải làm gì để củng cố vai trò của người mới, ổn định tình cảm người cũ, mới
cũ phải hòa hợp, không còn ranh giới giữa cũ và mới. Đó là nguyên nhân để
Gia Cát Lượng nhượng bộ Lý Nghiêm hết lần này đến lần khác. Nhưng
không thể đoàn kết mà bỏ hết nguyên tắc. Lý Nghiêm đã chống lại nguyên
tắc “người mình phải làm chủ, người đến sau phải ngồi trước”, chỉ còn cách
mượn lý do nào đó để phế bỏ Lý Nghiêm, dù là “không còn giữ được chữ
tín” (lời của ngài Điền Dư Khánh).

Lúc này đã có thể kết luận: có nguyên nhân gần, nguyên nhân xa, có
nguyên nhân bên ngoài có nguyên nhân cơ bản khiến Gia Cát Lượng phải phế
truất Lý Nghiêm. Nguyên nhân cơ bản là mâu thuẫn trong nội bộ chính quyền

Thục Hán vốn được xây dựng từ ba lực lượng chính trị Ích châu, Đông Châu,
Kinh châu. Việc Gia Cát Lượng thẳng tay phế truất Lý Nghiêm, chung quy
lại là để giải quyết dứt điểm những mâu thuẫn đó, thi hành trị Thục bằng luật.
Trị Thục bằng luật là chính sách cơ bản để Gia Cát Lượng giải quyết mâu
thuẫn mới và cũ. Vì vậy, ngay từ lần đầu Bắc phạt, Gia Cát Lượng đã trừng
trị Mã Tắc sai lầm ở Nhai Đình theo luật, rồi tự xin được xử trị. Gia Cát