Page 500 - Phẩm Tam Quốc

thấp đều bị giáng), không còn mấy người được nguyên chức (trong mười

không có một được giữ nguyên). Mọi người có cảm giác chỉ có họ mới là
người tốt. Nên nhớ, nước trong quá thì làm gì có cá, người không thể không
có sai lầm. Cứng quá thì dễ gãy, trắng quá thì dễ ố. Chỉ có tôi là trong, đã gây
nên bao lời trách móc oán than, người người rời xa. Xem ra Trương Ôn
không hiểu điều này.

Trương Ôn không hiểu và một người bạn là tướng quân Lạc Thống cũng
không hiểu. Sau khi Trương Ôn bị hạ ngục, Lạc Thống dâng biểu biện hộ cho
Trương Ôn, khiến Tôn Quyền lại tăng thêm tội danh cho Trương Ôn. Bùi
Tùng Chi cho rằng giúp như vậy chẳng bằng đừng giúp. Trong lời chú
Trương Ôn truyện, Bùi Tùng Chi nói Trang Tử từng giảng: “Danh cao là

không tốt, đừng nên cao quá”. Một người danh vọng quá cao là không hay.
Trương Ôn bị trị là bởi “danh vọng quá cao”, vì thế Tôn Quyền đã nghi, hận.
Thế nhưng trong thư Lạc Thống còn nói: “Cao hơn mọi người, vượt trội thế
gian, người đời không ai bì kịp”, như vậy là lửa đổ thêm dầu?

Gia Cát Lượng nói, Trương Ôn đen đủi vì quá thẳng thắn; Bùi Tùng Chi lại
nói, Trương Ôn đen đủi vì quá phô trương. Hai người nói đều có lý. Bởi vì
thẳng thắn và phô trương lại là đặc điểm chung của loại người như Trương
Ôn. Vậy “loại người như Trương Ôn” là loại người nào?

Là danh sĩ.
Trương Ôn là danh sĩ? Đúng. Không chỉ là danh sĩ, mà theo lời ngài Điền

Dư Khánh nói trong án của Kí Diễm và vấn đề tương quan, còn là “có đủ
những đặc trưng một thủ lĩnh danh sĩ từ cuối thời Hán tới nay”. Danh sĩ có
đặc trưng nào? Hoặc nói, tiêu chuẩn của danh sĩ là gì? Theo tôi có mấy điều
sau. Một – Gia thế thanh bạch, xuất thân danh môn là tốt nhất. “Tướng mạo
xấu xí” như Tào Tháo thì đừng hòng là danh sĩ. Hai – Tài hoa lỗi lạc, tốt nhất
là đọc đủ thi thư, bụng đầy kinh luận. Còn giống như Lưu Bị “Không thích

đọc sách, thích chó ngựa, âm nhạc, quần áo đẹp” cũng không được. Ba – Địa
vị vừa phải, không làm quan hoặc không làm quan cao, quan lớn hoặc làm
mà như không làm. Điều này vốn là điều kiện cơ bản của danh sĩ. Vì vậy
“danh sĩ” là chỉ “người có tiếng mà không làm quan”, Trịnh Huyền từng nói
“danh sĩ không phải là quan”. Có điều, một sĩ nhân, nếu trước khi ra làm
quan đã có tiếng, sau khi ra làm quan giữ được thân phận danh sĩ, quan niệm
danh sĩ, lập trường danh sĩ, tư thế danh sĩ, quan hệ danh sĩ thì vẫn được coi là

danh sĩ. Nhưng một người giống như Tôn Quyền, mười lăm tuổi là huyện
trưởng, mười tám tuổi trở thành chủ nhân thì rõ ràng là không phải.