Page 25 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กระจูด
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

สกุล Pegia Colebr. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Spondioideae มี 2 ชนิด พบที่อินเดีย
จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีนและมาเลเซีย ในไทยมีชนิดเดียว แต่ใน Flora of
China ระบุว่ามีชนิด P. sarmentosa (Lecomte) Hand.-Mazz. ด้วย ชื่อสกุลมา
จากภาษากรีกหรือละติน “pege” แหล่งกำาเนิดหรือลำาธาร
เอกสารอ้างอิง
Chayamarit, K. (2010). Anacardiaceae. In Flora of Thailand Vol. 10(3): 309-311.
Min, T. and A. Barfod. (2008). Anacardiaceae. In Flora of China Vol. 11: 342.

กรวยป่า: ดอกออกเป็นกระจุกตำมซอกใบ ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้ ติดบนขอบจำนฐำนดอกรูปถ้วย ขอบจักเป็นพู
ผลแตกเป็น 3 ซีก เมล็ดมีเยื่อหุ้ม (ภำพ: เขำใหญ่ นครนำยก - SSi)
กระจับเขา
Vitex siamica F. N. Williams
วงศ์ Lamiaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 12 ม. ใบประกอบมีใบย่อย 3-5 ใบ ก้ำนใบประกอบ
ยำว 1.5-5 ซม. ใบย่อยรูปไข่ รูปรี หรือรูปขอบขนำน ยำวได้ถึง 10 ซม. ขอบเรียบ
หรือจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 12-24 เส้น ใบปลำยก้ำนใบยำวได้ถึง 1.5 ซม.
ช่อดอกยำว 2-10 ซม. ใบประดับคล้ายใบ ยาว 1-5 ซม. ใบประดับย่อยขนำดเล็ก
ก้ำนดอกยำว 1-5 มม. หลอดกลีบเลี้ยงยำว 2-3 มม. กลีบรูปสำมเหลี่ยมขนำดเล็ก
ด้ำนนอกมีขน ขยำยในผล หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 3 มม. กลีบบน 4 กลีบ กระจายเขา: ไม้เถำ มีขนสั้นนุ่มทั่วไป ใบประกอบปลำยคี่ ใบเรียงเกือบตรงข้ำม ผลรูปรี เบี้ยว (ภำพ: แม่วงก์
รูปสำมเหลี่ยม ยำวประมำณ 1.5 มม. กลีบล่ำงรูปกลม ขอบจัก ยำวประมำณ ก�ำแพงเพชร - RP)
2.5 มม. เกสรเพศผู้ยำว 1-2.5 มม. ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 2-3 มม. ปลำยแยกเป็น
2 แฉก ผลสด เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 2-5 มม. สุกสีด�ำ (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ตีนนก, สกุล) กระจูด
Lepironia articulata (Retz.) Domin
พบที่คำบสมุทรมลำยู ในไทยพบทำงภำคตะวันตกเฉียงใต้ และภำคใต้ ขึ้นตำม
เขำหินปูนเตี้ย ๆ ควำมสูง 100-200 เมตร วงศ์ Cyperaceae
ชื่อพ้อง Restio articulatus Retz.
เอกสารอ้างอิง กกแตกกอ เหง้ามีเกล็ด ล�าต้นกลม เรียงเป็นแถวตามเหง้า สูงได้ถึง 1.2 ม.
Chantaranothai, P. (2011). A revision of the genus Vitex (Lamiaceae) in Thailand.
Tropical Natural History 11(2): 104-105. ใบลดรูปเป็นกาบ กำบใบปลำยเปิด ยำว 12-26 ซม. ปลำยตัด เบี้ยว ใบประดับมี
อันเดียวรูปลิ่มแคบยื่นต่อจากล�าต้น ยำว 2-6 ซม. ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ใบประดับย่อย
คล้ำยกำบ รูปไข่กว้ำง ยำว 3-6.5 มม. ปลำยกลม พับงอเล็กน้อย ฉีกง่ำย ช่อดอกย่อย
มีช่อเดียวหรือ spicoid รูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำวเท่ำ ๆ ใบประดับย่อย ใบประดับ
ของดอกคล้ายเกล็ด มี 2 อันที่โคนเรียงตรงข้ามหุ้มเกล็ดอื่น รูปใบหอก ยำว 4-6 มม.
สันมีขนครุย ดอกเพศเมียมีดอกเดียว ดอกเพศผู้ติดบนใบประดับใต้ดอกเพศเมีย
เกสรเพศผู้มีอันเดียว ยอดเกสรเพศเมีย 2-3 อัน ผลแห้งเมล็ดล่อน รูปไข่กลับ
ยำว 3-4 มม. เว้ำด้ำนข้ำง ปลำยมีจะงอยสั้น ๆ
พบที่มำดำกัสกำร์ เอเชียเขตร้อน ออสเตรเลีย และหมู่เกำะแปซิฟิก ในไทยส่วนมำก
พบทำงภำคใต้ ล�ำต้นใช้สำนเสื่อและตะกร้ำ หรือท�ำเป็นไม้แห้งประดับ
สกุล Lepironia Rich. อยู่ภายใต้เผ่า Mapanioideae มีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจาก
ภาษากรีก “lepis” เกล็ด และ “lepyriodes” เปลือกลอกบาง ๆ ตามลักษณะกาบ
เอกสารอ้างอิง
กระจับเขา: ใบประกอบมีใบย่อย 3-5 ใบ ช่อดอกแยกแขนง กลีบดอกรูปปำกเปิด อับเรณูสีด�ำ ผลสด กลีบเลี้ยงติดทน Simpson, D.A. and T. Koyama. (1998). Cyperaceae. In Flora of Thailand Vol.
(ภำพ: ละงู สตูล - PK) 6(4): 266-268.
กระจายเขา
Pegia nitida Colebr.
วงศ์ Anacardiaceae
ไม้เถำเนื้อแข็ง มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลตามล�าต้น แกนใบประกอบ ก้านใบย่อย
แผ่นใบด้านล่าง และช่อดอก ใบประกอบปลำยคี่ ยำว 20-40 ซม. ใบย่อยมี 4-7 คู่
รูปไข่ ยำว 4-11 ซม. โคนรูปหัวใจ เบี้ยว ขอบจักฟันเลื่อย ก้ำนยำว 2-3 มม. ช่อดอก
แยกแขนงยำว 20-35 ซม. ใบประดับยำวประมำณ 1 มม. ก้ำนดอกยำวประมำณ
1.5 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปสำมเหลี่ยม ยำวประมำณ 1 มม. ดอกสีขำว มี 5 กลีบ
รูปไข่แคบ ยำวประมำณ 1.5 มม. เกสรเพศผู้ 10 อัน สั้น จำนฐำนดอกจัก 5 พู
รังไข่มี 5 ช่อง ส่วนมากพัฒนาเพียงช่องเดียว ก้านเกสรเพศเมีย 5 อัน สั้นมาก
ผลผนังชั้นในแข็ง รูปรี เบี้ยว ยำวประมำณ 1 ซม. สุกสีด�ำ เมล็ดเปลือกบำง
พบที่อินเดีย เนปำล พม่ำ จีนตอนใต้ และภำคเหนือของไทยที่เชียงรำย
กระจูด: ล�ำต้นกลม เรียงเป็นแถวตำมเหง้ำ ช่อดอกออกเดี่ยว ๆ ช่อดอกย่อยมีช่อเดียว ใบประดับของดอกคล้ำยเกล็ด
ก�ำแพงเพชร ขึ้นตำมป่ำดิบแล้ง และป่ำดิบเขำ ควำมสูง 400-1000 เมตร เกสรเพศผู้มีอันเดียว (ภำพ: นครศรีธรรมรำช - PT)

5

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 5 3/1/16 5:19 PM