Page 28 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กระชับ

เอกสารอ้างอิง สารานุกรมพืชในประเทศไทย
Mood, J. and K. Larsen. (2001). New Curcumas from South-east Asia. New
Plantsman 8(4): 210-211.
Škorničková, J. and M. Sabu. (2005). Curcuma roscoeana Wall. (Zingiberaceae)
in India. Gardens’ Bulletin Singapore 57 (Suppl.): 187-198.
Škorničková, J., O. Šída, E. Záveská and K. Marhold. (2015). History of infra-
generic classification, typification of supraspecific names and outstanding
transfers in Curcuma (Zingiberaceae). Taxon 64(2): 362-373. http://dx.doi.
org/10.12705/642.11

กระเจียวเหลืองแดง: โคนใบเว้ำตื้น ช่อดอกออกที่โคน ใบประดับสีเดียวกัน ดอกสีเหลืองแดง กลีบปำกรูปไวโอลิน
อับเรณูมีเดือยรูปนิ้วมือสั้น ๆ (ภำพ: ระนอง - JM)
กระชับ
Xanthium strumarium L.
วงศ์ Asteraceae
ไม้ล้มลุก แยกเพศร่วมต้น สูงได้ถึง 1 ม. ใบเรียงเวียน รูปหัวใจ ยำว 9-25 ซม.
เรียบหรือจัก 3 พู ตื้น ๆ ขอบจักซี่ฟัน แผ่นใบมีขนสากและต่อมกระจาย ก้ำนใบ
กระเจียวขาว: ใบประดับช่วงปลำยสีขำว กลีบปำกสีม่วง ปลำยแยก 2 แฉก ขอบจักชำยครุย (ภำพ: กำญจนบุรี - PK)
ยำว 3.5-10 ซม. ช่อกระจุกแน่นแยกแขนงแบบช่อกระจะ ช่อดอกเพศผู้ ใบประดับ
6-16 อัน เรียง 1-2 วง รูปขอบขนำน ยำว 2-2.5 มม. มีขนสั้นนุ่ม หลอดกลีบดอก
ยำวประมำณ 2.5 มม. ปลำยจักตื้น ๆ 5 แฉก กำบยำวเท่ำ ๆ หลอดกลีบดอก มีขน
สั้นนุ่ม เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้ำนชูอับเรณูเชื่อมติดกัน ช่อดอกเพศเมีย ใบประดับ
จ�านวนมาก เรียง 6-12 วง รูปรี ยำว 2-3 มม. มีขนคล้ำยหนำม วงในเชื่อมติดกำบนอก
ปลายมีตะขอยกเว้นช่วงปลายช่อ ดอกย่อย 2 ดอก ไม่มีกลีบดอก รังไข่ใต้วงกลีบ
มีช่องเดียว ก้ำนเกสรเพศเมียแยก 2 แฉก ผลแห้งเมล็ดล่อน รูปกระสวย ยำว 1-1.5 ซม.
มีหนามรูปตะขอและขนละเอียด ปลายเป็นจะงอยแหลม 2 อัน มีเมล็ดเดียว ไม่มี
แพปพัส
มีถิ่นก�ำเนิดในอเมริกำ ขึ้นเป็นวัชพืชทั่วไป รำกและผลมีสำรพวก xanthinin
แก้แพ้และแก้อำกำรอักเสบ เมล็ดให้แป้ง แต่เป็นพิษต่อสัตว์เลี้ยง

สกุล Xanthium L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Asteroideae เผ่า Heliantheae มี 2-3 ชนิด
พบเฉพาะในอเมริกาเขตร้อน ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก
กระเจียวโคก: ใบประดับรูปขอบขนำน โคนกว้ำง กลีบปำกแฉกลึก มีสันนูนสีเหลือง (ภำพ: cultivated - JM) “xanthion” หมายถึง พืชที่ให้สีย้อมสีเหลือง
เอกสารอ้างอิง
Chen, Y., C. and D.N. Hind. (2011). Asteraceae (Heliantheae). In Flora of
China Vol. 20-21: 876.
WHO. (1990). Medicinal plants in Viet Nam. WHO/WPRO Manila and Institute
of Materia Medica Hanoi. Tienbo Printing, Hanoi.

กระเจียวบัว: ใบประดับช่วงปลำยช่อสีม่วงขนำดใหญ่ กลีบปำกสีม่วง ปลำยจัก 2 พู ตื้น ๆ (ภำพ: อุบลรำชธำนี - PK)

กระชับ: ใบเรียงเวียน จัก 3 พูตื้น ๆ ขอบจักซี่ฟัน ผลรูปกระสวย มีขนละเอียดและหนำมเป็นตะขอ ปลำยผลมีจะงอย
แหลม 2 อัน (ภำพ: มุกดำหำร - PK)
กระชาย, สกุล
Boesenbergia Kuntze
วงศ์ Zingiberaceae
ไม้ล้มลุก มีเหง้า รากอวบหนา ใบเรียงเวียน ลิ้นกาบจัก 2 พู ช่อดอกแบบ
ช่อเชิงลดออกที่ยอดระหว่างกาบใบหรือออกจากเหง้า ใบประดับเรียง 2 แถว
แต่ละใบประดับมีดอกเดียว แต่ละดอกมีใบประดับย่อยอันเดียว ดอกบำนจำก
ปลำยสู่โคน กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด หลอดกลีบดอกเรียวยำว กลีบดอก
3 กลีบ ยำวเท่ำ ๆ กัน เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันด้ำนข้ำงเป็นแผ่นกล้ำยกลีบดอก
กระเจียวส้ม: ก้ำนใบยำว ช่อดอกมีทั้งช่อสั้นและช่อยำว โคนกลีบปำกมีปื้นสีเหลือง (ภำพ: อุ้มผำง ตำก - RP) กลีบปากใหญ่กว่าแผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน โค้งเว้า ปลายเรียบหรือเว้าตื้น

8

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 8 3/1/16 5:20 PM