Page 32 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กระดังงา
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

เส้นผ่ำนศูนย์กลำงประมำณ 3 มม. ยอดเกสรเพศเมียจัก 3-5 พู สีเหลือง อันที่
เป็นหมันสีครีม ช่วงดอกเพศผู้สีขำว ยำว 3-7 ซม. อับเรณูเป็นเหลี่ยม ปลายเว้า
รยางค์เชื่อมติดกันคล้ายหมวก ผลรูปรี ยำวประมำณ 1.2 ซม. สุกสีส้มอมแดง
พบทั่วไปในเอเชียเขตร้อน ขึ้นตำมที่รกร้ำง ที่ชื้นแฉะ หรือพบเป็นไม้ประดับ
ส่วนต่ำง ๆ มีสำรไซยำโนเจน มีสรรพคุณด้ำนสมุนไพรหลำยอย่ำง

สกุล Alocasia (Schott) G. Don มีกว่า 100 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน
ถึงออสเตรเลีย ในไทยมีประมาณ 12 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “a” ไม่ และ
ชื่อสกุล Colocasia หมายถึงพืชที่คล้ายแต่ไม่ใช่สกุล Colocasia
เอกสารอ้างอิง
Boyce, P.C. and D. Sookchaloem. (2012). Araceae (Alocasia). In Flora of
Thailand Vol. 11(2): 126-127.
กระเช้าหนู: กิ่งเรียงซิกแซก ล�ำต้นและใบมีขนยำว ช่อดอกมีดอกเดียว ไม่มีใบประดับ (ภำพ: อ่ำวพังงำ พังงำ - TP)
กระดังงา
Cananga odorata (Lam.) Hook. f. & Thomson
วงศ์ Annonaceae
ชื่อพ้อง Uvaria odorata Lam., Canangium odoratum (Lam.) Baill. ex King
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. มีขนสั้นนุ่มตามกิ่งอ่อน เส้นแขนงใบ ก้านใบ ช่อดอก
กลีบเลี้ยง และกลีบดอก ใบเรียงเวียน รูปรีหรือรูปขอบขนำน ยำว 10-20 ซม.
โคนเบี้ยว ก้ำนใบยำว 1-1.5 ซม. ช่อดอกออกเป็นกระจุกสั้น ๆ ตำมกิ่งหรือซอกใบ
ก้ำนดอกยำว 2-5 ซม. กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปไข่ พับงอกลับ ยำวประมำณ 7 มม. กระดาษ: ไม้ล้มลุกขนำดใหญ่ ใบเรียงหนำแน่น ก้ำนช่อดอกโผล่พ้นกำบประดับเล็กน้อย ปลำยงุ้มลงคล้ำยหมวก
กลีบดอก 6 กลีบ รูปแถบ ยาวเท่า ๆ กัน ยำว 5-7.5 ซม. ก้ำนกลีบสั้น เกสรเพศผู้ ผลสุกสีส้มอมแดง (ภำพ: cultivated - RP)
จ�ำนวนมำก ยำวประมำณ 3 มม. แกนอับเรณูมีรยำงค์เป็นติ่ง คำร์เพลแยกกัน กระดุมเต็ม
ยอดเกสรเพศเมียเป็นชั้นบาง ๆ ติดจานฐานดอกเป็นรูปหมวก ผลย่อยรูปขอบขนำน
ยำว 1.5-2.3 ซม. สุกสีด�ำ ก้ำนยำว 1.2-1.8 ซม. มี 2-12 เมล็ด เรียงสองแถว Eriocaulon smitinandii Moldenke
พบที่อินเดีย พม่ำ ภูมิภำคมำเลเซีย และออสเตรเลีย ในไทยพบทำงภำคใต้ และ วงศ์ Eriocaulaceae
เป็นไม้ประดับ ดอกมีกลิ่นหอมแรง ชนิดย่อย var. fruticosa (Craib) J. Sinclair ไม้ล้มลุกคล้ายหญ้า ล�ำต้นสั้น ใบออกเป็นกระจุกที่โคน รูปแถบ ยำว 1-3.5 ซม.
หรือกระดังงำสงขลำ เป็นไม้พุ่ม กลีบดอกหลำยกลีบ พบเฉพำะที่ปลูกเป็นไม้ประดับ ก้ำนช่อโดดมีหนึ่งหรือหลำยช่อ ยำวได้ถึง 20 ซม. มีขนยาว กำบช่อยำว 2-4 ซม.
ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น แยกเพศร่วมช่อ ฐำนดอกนูน ใบประดับคล้ำยเกล็ด
สกุล Cananga (DC.) Hook. f. & Thomson มี 2 ชนิด อีกชนิดคือ สะแกแสง มีขนยำว ดอกสีน�้าตาลมีขนยาวสีขาว กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปรีหรือรูปใบหอก
C. brandisiana (Pierre) I. M. Turner ชื่อเดิมคือ C. latifolia (Hook. f. & Thomson) ปลำยแหลม ยำวประมำณ 1.5 มม. โคนเชื่อมติดกันในดอกเพศผู้ กลีบดอก 3 กลีบ
Finet & Gagnep. ชื่อสกุลมาจากภาษามาเลย์ “kenanga” ที่ใช้เรียกกระดังงา เรียวแคบ ยาวเท่า ๆ กัน ยำวประมำณ 1.3 มม. ช่วงปลายมีต่อม เกสรเพศผู้ 6 อัน

เอกสารอ้างอิง เรียง 2 วง ติดที่โคนกลีบดอก อับเรณูสีเทำด�ำ รังไข่มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล
Sinclair, J. (1955). A revision of the Malayan Annonaceae. Gardens’ Bulletin เม็ดเดียว ผลแห้งแตก เมล็ดขนำดเล็ก สีน�้ำตำลอมเหลือง
Singapore 14: 323-325. พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพำะทำงภำคตะวันออกเฉียงเหนือ ภำคตะวันออก
และภำคตะวันออกเฉียงใต้ ขึ้นตำมลำนหินทรำยที่ชื้นแฉะ ควำมสูง 100-200 เมตร

สกุล Eriocaulon L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Eriocauloideae มีกว่า 400 ชนิด พบใน
เขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ในไทยมีประมาณ 40 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก
“erion” ขนปุยคล้ายขนแกะ และ “kaulos” ลำาต้น หมายถึงพืชลำาต้นมีขนปุย
เอกสารอ้างอิง
Moldenke, H.N. (1959). Notes on new and noteworthy plants. Phytologia 7(2): 87.

กระดังงา: ช่อดอกออกเป็นกระจุกสั้น กลีบเลี้ยงพับงอกลับ กลีบดอกรูปแถบ ยำวเท่ำ ๆ กัน (ภำพซ้ำย: cultivated
- RP); กระดังงาสงขลา: กลีบดอกหลำยกลีบ (ภำพขวำ: cultivated - RP)
กระดาษ
Alocasia macrorrhizos (L.) G. Don
วงศ์ Araceae
ชื่อพ้อง Arum macrorrhizon L.
ไม้ล้มลุก ล�ำต้นสูงได้ถึง 2 ม. มีน�้ายางสีขาว ใบเรียงหนำแน่นที่ยอด รูปไข่แกม
สามเหลี่ยม ยำวได้ถึง 120 ซม. โคนแฉกลึกเป็นเงี่ยงลูกศร เส้นโคนใบข้างละ
1 เส้น ก้ำนใบอวบ ยำว 50-120 ซม. เป็นกำบประมำณกึ่งหนึ่ง ช่อดอกแบบช่อเชิงลด
มีกำบ ออกเป็นคู่ตำมซอกกำบ กำบหุ้มช่อดอกสีครีม ยำว 13-35 ซม. โคนกำบ
รูปไข่ ปลำยเรียวแคบรูปใบหอก ยำว 10-29 ซม. งุ้มคล้ายหมวก ช่อดอกสั้นกว่า กระดุมเต็ม: ไม้ล้มลุกคล้ำยหญ้ำ ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น มีหลำยช่อ ก้ำนช่อโดดและดอกมีขนยำวสีขำว (ภำพ:
กาบเล็กน้อย ก้ำนช่อสั้น ดอกเพศเมียอยู่ด้ำนล่ำง รูปกรวย ยำว 1-2 ซม. รังไข่ ภูจองนำยอย อุบลรำชธำนี - PK)

12

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 12 3/1/16 5:21 PM