Page 37 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

กระถินพิมาน สารานุกรมพืชในประเทศไทย กระถินเหนือ
Vachellia harmandiana (Pierre) Maslin, Seigler & Ebinger
วงศ์ Fabaceae
ชื่อพ้อง Acacia harmandiana (Pierre) Gagnep., Pithecellobium harmandianum
Pierre
ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. เปลือกเรียบสีเทำ หูใบเป็นหนำม ยำวได้ถึง 6 ซม. ติดทน
บางครั้งออกชิดกันดูคล้ายเรียงซ้อน ใบประกอบแกนกลำงยำวได้ถึง 18 ซม. ก้ำนยำว
1-5 ซม. มีหรือไม่มีต่อมด้ำนบน ใบประกอบย่อย 1-5 คู่ ยำว 4-12 ซม. ก้ำนสั้น
ใบย่อย 4-13 คู่ รูปขอบขนำน เบี้ยว ยำว 0.6-3.5 ซม. ปลายกลมหรือตัด เว้าตื้น
หรือมีติ่งแหลม ไร้ก้ำน ช่อดอกสีขำว แยกแขนง ใบประดับติดใต้กึ่งกลำงก้ำนช่อ
ใบประดับย่อยขนำดเล็ก กลีบเลี้ยงยำว 0.9-1.1 มม. มีขนสั้นนุ่ม กลีบดอกเชื่อม
ติดกันประมำณ 2 มม. เกสรเพศผู้ 15-22 อัน รังไข่มีขนละเอียด ฝักรูปแถบ
แบน ยำว 6-13 ซม. บิดงอ เมล็ดรูปรี ยำวประมำณ 5.5 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กระถินภูวัว: ใบเรียบไม่มีริ้ว หัวใต้ดินกลม มี 2 พู ขอบกลีบดอกจักชำยครุย ใบประดับรูปไข่หรือไข่กลับ มีแอ่งรูป
กระถินเทศ, สกุล) สำมเหลี่ยมกว้ำง (ภำพ: ภูวัว บึงกำฬ - PPh)
พบที่ภูมิภำคอินโดจีน และอำจพบในพม่ำ ในไทยพบแทบทุกภำค ยกเว้นภำคใต้ กระถินหางกระรอก
ขึ้นตำมป่ำเบญจพรรณ และป่ำดิบแล้ง จนถึงควำมสูงประมำณ 300 เมตร นิยม Prosopis juliflora (Sw.) DC.
ใช้เลี้ยงครั่ง วงศ์ Fabaceae
เอกสารอ้างอิง ชื่อพ้อง Mimosa juliflora Sw., Acacia juliflora (Sw.) Willd.
Maslin B.R, D.S. Seigler and J. Ebinger. (2013). New combinations in Senegalia ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. หูใบเป็นหนาม ยำว 1-5 ซม. ใบประกอบ 2 ชั้น
and Vachellia (Leguminosae: Mimosoideae) for Southeast Asia and China. ยำว 2-5 ซม. รวมก้ำน ใบประกอบย่อยมี 1-4 คู่ ยำว 4-10 ซม. ใบย่อยมี 6-29 คู่
Blumea 58(1): 39-44.
Nielsen, I.C. (1985). Leguminosae-Mimosoideae (Acacia harmandiana). In Flora รูปใบหอก ยำว 0.6-2.3 ซม. ปลำยมนมีติ่งแหลม โคนเบี้ยว ก้ำนใบสั้น ช่อดอกแบบ
of Thailand Vol. 4(2): 159-160. ช่อเชิงลด ยำว 5-15 ซม. กลีบเลี้ยงขนำดเล็ก เชื่อมติดกันประมำณกึ่งหนึ่ง มี 5 กลีบ
ดอกสีครีมเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อน มี 5 กลีบ ยำวประมำณ 5 มม. เกสรเพศผู้
10 อัน แยกกัน ยำว 5-8 มม. เกสรเพศเมียรูปเส้นด้ำย ฝักรูปแถบ แบนและโค้ง
เล็กน้อย ยำว 8-30 ซม. ก้ำนยำวประมำณ 5 มม. เมล็ดรูปไข่ แบน ยำว 5-6 มม.
มีถิ่นก�ำเนิดในอเมริกำกลำง และหมู่เกำะในทะเลแคริบเบียน เป็นวัชพืชตำม
ที่แห้งแล้งในหลำยประเทศ ในไทยพบตำมชำยทะเลฝั่งอ่ำวไทย

สกุล Prosopis L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Mimosoideae มีประมาณ 44 ชนิด ส่วนใหญ่
พบในอเมริกาเขตร้อน ในไทยขึ้นเป็นวัชพืชชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก
“pros” ไปข้างหน้า และ Opsis ภรรยาของเทพเจ้าแห่งความอุดมสมบูรณ์และ
การเกษตรกรรมของกรีกโบราณ (Saturn) ซึ่งหมายถึงพืชสกุลนี้หลายชนิดใช้
ประโยชน์ในการเกษตรและเลี้ยงสัตว์ หรือ “prosopites” ภาษากรีกโบราณที่
เรียกหญ้าเจ้าชู้ อาจหมายถึงลักษณะช่อดอกคล้ายหญ้า

เอกสารอ้างอิง
กระถินพิมาน: เปลือกเรียบสีเทำ หูใบเป็นหนำม ติดทน ใบประกอบ 2 ชั้น ช่อดอกแยกแขนง ช่อย่อยแบบช่อ Luckow, M. (2005). Tribe Mimoseae. In Legumes of the World. Royal Botanic
กระจุกแน่น (ภำพ: ก�ำแพงเพชร - MP) Gardens, Kew.
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
กระถินภูวัว Press, Honolulu, Hawai`i.
Xyris bituberosa Phonsena & Chantar.
วงศ์ Xyridaceae
ไม้ล้มลุก ล�าต้นออกเดี่ยว ๆ สูง 40-75 ซม. หัวใต้ดินสีน�้าตาลอมเหลือง
กลม มี 2 พู เส้นผ่ำนศูนย์กลำง 1.5-2.3 ซม. มี 2-4 ใบ รูปแถบ เรียบไม่มีริ้ว บิดเวียน
ยำว 25-37 ซม. ก้ำนช่อดอกยำว 40-75 ซม. เรียบ บิดเวียนเล็กน้อย ช่อดอกรูปรี
หรือรูปไข่ ยำว 1.2-1.8 ซม. ใบประดับรูปไข่หรือไข่กลับ ยำว 4-8 มม. ใบประดับ
ที่มีดอกมีแอ่งรูปสามเหลี่ยมกว้าง ยาวประมาณ 2 มม. กลีบเลี้ยงคู่ข้างบางใส
รูปใบหอก ยำว 5-6 มม. ปลายไม่มีสัน กลีบดอกรูปไข่กลับ ยำว 1-1.2 ซม. ขอบ
จักชำยครุย อับเรณูยำว 2-3 มม. แขนงเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันยำวประมำณ 4 มม. กระถินหางกระรอก: หูใบเป็นหนำม ใบประกอบ 2 ชั้น ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ดอกสีครีมเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อน
ก้ำนเกสรเพศเมียยำว 5-6 มม. แฉกยำวประมำณ 3 มม. ผลสีน�้ำตำลเข้ม รูปไข่กลับ ฝักแบนและโค้งเล็กน้อย (ภำพ: สำมร้อยยอด ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
ยำว 3-3.5 มม. เมล็ดมีสันตำมยำว 13-15 สัน แนวขวำง 1-3 สัน (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่
กระถินทุ่ง, สกุล) กระถินเหนือ
Senegalia thailandica (I. C. Nielsen) Maslin, Seigler & Ebinger
พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพำะทำงภำคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนที่บึงกำฬ
และสกลนคร ขึ้นตำมที่ชื้นแฉะในป่ำเต็งรัง ควำมสูง 200-450 เมตร วงศ์ Fabaceae
ชื่อพ้อง Acacia thailandica I. C. Nielsen
เอกสารอ้างอิง
Phonsena, P., P. Chantaranothai and A. Meesawat. (2013). Revision of Xyris L. ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย กิ่งมีหนาม มีขนละเอียดหรือขนสั้นนุ่ม หูใบขนำดเล็ก รูปไข่
(Xyridaceae) in Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 41: 110-111. ใบประกอบ 2 ชั้น แกนกลำงยำว 3-9 ซม. ก้ำนใบประกอบยำว 0.5-1.5 ซม. มีต่อม

17

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 17 3/1/16 5:22 PM