Page 89 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

โกงกางน�้าจืด
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

สกุล Theobroma L. มีประมาณ 20 ชนิด พบเฉพาะในอเมริกากลางและ
อเมริกาใต้ ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “theos” พระเจ้า และ “broma” อาหาร
หมายถึงอาหารของพระเจ้า ส่วนคำาระบุชนิด “cacao” มาจากภาษา Nahuatl
(Aztec) “xocol” หมายถึงขม
เอกสารอ้างอิง
Royal Botanic Gardens, Kew. Theobroma cacao (cocoa tree). http://www.kew.
org/plants-fungi/Theobroma-cacao.htm

แก้วบุษรา: แผ่นใบด้านบนมีขนคล้ายไหมตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ ช่อดอกมีดอกเดียว (ภาพ: ยะลา - MP)

โกโก้: ดอกออกเป็นกระจุกตามล�าต้น กระจุกละ 3-5 ดอก กลีบเลี้ยงพับงอกลับ ผลเรียบหรือเป็นร่องตื้น ๆ 10 ร่อง
(ภาพ: cultivated - RP)

โกงกางน้ำาจืด
Marcania grandiflora J. B. Imlay
วงศ์ Acanthaceae

แก้วพรหมมินทร์: ไม้ล้มลุกทอดนอน มีขนสั้นนุ่มหนาแน่นแผ่นใบทั้งสองด้าน ช่อดอกมีดอกเดียว (ภาพ: ยะลา - MP) ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. โป่งตามข้อ มีขนสั้นนุ่มตามใบประดับ ใบประดับย่อย
กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปไข่ ยาว 6-15 ซม.
ปลายแหลม โคนมน ก้านยาว 1-3.5 ซม. ใบประดับ 1 ใบ ใบระดับย่อย 2 ใบ
รูปใบหอก ยาวประมาณ 4 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกสั้น ๆ ตามซอกใบ
ใกล้ปลายกิ่ง มี 1-2 ดอก ก้านดอกหนา ยาว 3-5 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ยาวไม่
เท่ากัน รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 1.5-2.5 ซม. ติดทน ดอกสีขาว กลีบรูปปากเปิด
หลอดกลีบดอกยาว 2-5 ซม. โคนด้านในมีขนยาว กลีบบนรูปขอบขนาน ปลายแยก
2 กลีบ รูปรีกว้าง ยาวประมาณ 6 มม. กลีบล่าง 3 กลีบ โค้งกลับ รูปรี ยาวประมาณ
1 ซม. เกสรเพศผู้ 2 อัน ติดที่โคนหลอดกลีบ ไม่ยื่นพ้นหลอดกลีบ จานฐานดอก
รูปวงแหวน รังไข่และก้านเกสรเพศเมียมีขนยาว ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ
3.5 ซม. ปลายแยก 2 แฉก ผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก ปลายป่อง ยาวประมาณ
แก้วสุไหงโกลก: กลีบเลี้ยงสีม่วงเข้ม ดอกสีม่วงอมแดง โคนสีขาว ปลายกลีบสีขาวอมเหลือง ผลเหยียดตรง (ภาพ:
นราธิวาส - MP) 3 ซม. มี 4 เมล็ด แบน รูปรี ยาว 6-7 มม. มีสันกลาง
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคกลางที่ลพบุรี สระบุรี และภาคตะวันตกเฉียงใต้
ที่กาญจนบุรี เพชรบุรี ขึ้นบนเขาหินปูนเตี้ย ๆ ที่แห้งแล้ง ความสูงไม่เกิน 100 เมตร

สกุล Marcania J. B. Imlay มีเพียงชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามนักเคมีชาวอังกฤษ
ที่เข้ามาสำารวจและเก็บตัวอย่างพรรณไม้ในไทยช่วงปี ค.ศ. 1919-1931 Alexander
Marcan (1883-1953)

เอกสารอ้างอิง
แก้วอัคนี: มีขนสั้นหนาแน่นตามกิ่งอ่อน แผ่นใบทั้งสองด้าน ใบเรียงเวียน เบี้ยว ดอกสีขาวอมม่วงหรือชมพู ด้านล่าง Imlay, J.B. (1939). Contributions to the Flora of Siam. Bulletin of Miscellaneous
มีปื้นสีเหลือง 2 แนว ผลเหยียดตรง (ภาพ: นราธิวาส - MP)
Information Kew 1939: 136-137.
โกโก้
Theobroma cacao L.
วงศ์ Sterculiaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ใบเรียงเวียน รูปรี รูปไข่ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว
10-35 ซม. แผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขนรูปดาวกระจายด้านล่าง ก้านใบยาว 1-2 ซม.
ปลายก้านป่อง ดอกออกเป็นกระจุกตามกิ่งและล�าต้น กระจุกละ 3-5 ดอก สีครีม
หรืออมชมพู ดอกเส้นผ่านศูนย์กลาง 1-2 ซม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ พับงอกลับ กลีบดอก
5 กลีบ บาง ติดระหว่างกลีบเลี้ยง สั้นกว่ากลีบเลี้ยงเล็กน้อย เกสรเพศผู้ 10 อัน
โคนเชื่อมติดกัน ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น 5 แฉก ผลรูปรีหรือรูปขอบขนาน
ยาว 12-30 ซม. ผิวเรียบหรือเป็นร่องตื้น ๆ 10 ร่อง เปลือกในแข็ง เนื้อเป็นปุย
มีกลิ่นหอม เมล็ดจ�านวนมากเรียง 5 แถว มีเยื่อหุ้มบาง ๆ
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาใต้และเม็กซิโก สารจากเมล็ดมีรสขม ใช้ผลิตช็อกโกแลต
มีสารโพลีฟีนอลที่ช่วยลดอนุมูลอิสระของไลโปโปรตีนความแน่นต�่าช่วยป้องกัน
โรคหัวใจ ไขมันจากเมล็ด (Cocoa Butter) ใช้ท�าสบู่ และเครื่องส�าอาง และยังมี โกงกางน�้าจืด: ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ช่อดอกมี 1-2 ดอก กลีบเลี้ยงรูปแถบ กลีบดอกรูปปากเปิด กลีบปากมี
สาร theobromine มีฤทธิ์ขับปัสสาวะ ขยายหลอดเลือด และคลายกล้ามเนื้อ ขนยาวด้านใน ผลรูปทรงกระบอก ปลายป่อง (ภาพ: ลพบุรี - RP)

69

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 69 3/1/16 5:16 PM