Page 59 - Türk Yurdu 387. sayı Kasım 2019(web için-kapaklı)

Tıhtaman’ın evde ölü bulunmasıyla Narspi’nin kaç- yaşaması için bir sebep kalmadığını düşünür; köyün
tığı anlaşılır. Olay kısa sürede Silpi köyünde duyulur. dışında bir tarlada, kendini bir meşe ağacına asarak
Narspi’yi bulmak umuduyla ormana koşan Setner, so- hayatına son verir. Köylüler onu öldüğü yere gömerler
nunda korku içindeki Narspi ile karşılaşır ve bu karşı- ve mezarı bir ziyaret yeri hâline gelir:
laşma üzerine rüzgâr bile uğultusunu keser:
Hal’ te pulin Silpire, Şimdi bile Silpi’de,
İki savni pirleşsen, Âşıklar kavuşunca, Asınaşşi miskine. Hatırlanır zavallı.
Puşne tayri vat yuman. Meşe başını eğdi. Yalan, şumır şumasan, Yağmur yağmazsa eğer,
Pir-ik taphır sil virsen, Rüzgâr bir kez esti de, Şıv sapaşşi tıprine. Sularlar toprağını
Şıp lıplançi sim vırman. Sonra tümüyle sustu.
Yoksul bir genci seven ama başlık parası nedeniyle
İki sevgili Setner’in evine gider. Ancak bunu duyan zengin ve yaşlı adamla evlendirilen, töreler karşısında
anne ve babası gelerek Narspi’yi götürmek ister. Nars- çaresiz, evlendirildiği adam tarafından eziyet gören
pi bu kez karşı koyarak Setner’le kalır. Anne ve baba ve sonunda ölümü seçen genç ve güzel… 20. yüzyılın
kızlarına beddualar ederek evlerine dönerler:
başındaki Türk dünyası edebiyatlarına baktığımızda
Pitir, tipir şakınta, Mahvol, kuru burada, Narspi’nin yalnız olmadığını görürüz: Özbeklerde
Tipir hırık turat pek! Kupkuru dallar gibi! 1922’de tefrika edilen ilk roman, Abdullah Kadiri’nin
Şımmır-şakkır şiriççen, Kemiklerin çürüsün, Ötgen Künler adlı eseridir. Bu romanda ana kahra-
Asaplanır yıtı pek! Acı çek köpek gibi!
manlardan biri olan Gümüş, sevdiğine kavuşamadığı
Öykü aynı gece, Setner ve Miheter ile karısının için intihar eder. İlk Kırgız romanı 1936’da yayımlan-
köye gelen hırsızlar tarafından öldürülmesiyle, beklen- mış olan, Mukay Elebayev’in Uzak Col adlı kitabıdır.
medik bir biçimde sona erer. Aslında öykünün kurgu- Yazarın gerçek yaşam öyküsünden ürettiği eser-
su sebep-sonuç ilişkisi bakımından son derece zayıftır. de iki kız kardeşin trajik hikâyesi anlatılır. Türkmen
Öykünün sonundaki felakete, Narspi’nin zorla evlen- edebiyatında ilk roman, ünlü Türkmen ceditçi yazar
dirilmesinin değil, hırsızların neden olması, İvanov’un Hıdır Deryayev’in 1937’de yayımlanmış olan Ganlı
vermek istediği mesajı desteklememektedir. Penceden (İkbal) adlı eseridir. Bu romanda istediği ile
Narspi büyük bir acıyla, donmuş gibi bir süre ölü- evlenemeyen Uzukcemal’in başından geçen acı olay-
lerin başında bekler: lar anlatılır. Kazak edebiyatının ilk romanı da M. Duw-
Kıtır-kıtır arman çuli, Sanki değirmen taşı, latulı’nın Bakıtsız Jamal eseridir ve bu eserde de kadın
Çire şinçe avırat’. Yüreğinin üstünde. sorunu ele alınmıştır. Bu romandaki kadın kahraman
Arman çuli ayinçe, Ve altında bu taşın, Bakıtsız Cemal ve Narspi pek çok açıdan benzeşirler
Miskin çire şurılat’. Yüreği lime lime. (Kıran 2017).
Ardından Narspi yürüyerek köyden uzaklaşır. Artık

* Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fak., Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü.
1 Narspi şiiriyle ilgili ayrıntılı bir değerlendirme için bk. Demir 2017.

Kaynakça
Bayram, Bülent (2011). “Konstantin İvanov’un ‘Narspi’ Manzumesinde Geleneksel Çuvaş İnançları”. Modern Türklük Araştırmaları dergisi. C: 8. S: 2:
63-84.
Bayram, Bülent (2018). Zarif Beşiri ve Çuvaş Edebiyatı (İnceleme-Metin), Çanakkale: Paradigma Akademi.
Benzing, Johannes (1959). “Die tschuwaschische Literatur”, Ph. TF II, 841-861, Wiesbaden.
Demir, Ahmet (2017). “Çuvaş’a Kapı Açan Trajik Bir Aşk Öyküsü: Narspi”, yay. Emine Yılmaz, Bülent Bayram, Feyzi Ersoy (2017), Çağdaş Çuvaş Edebiya-
tının Kurucusu Konstantin V. İvanov Kitabı, TÜRKSOY.
İvanov, 1990, Konstantin İvanov, Fotoal’bum, Kandidat filologiçeskiḫ nauk, A. P. Huzangay, G. S. Samsonova, Çeboksarı.
Kıran, Albina (2017). “Konstantin V. İvanov’un Narspi Şiiri ile M. Duwlatulı’nın Baqıtsız Jamal Romanı Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Yay. E. Yılmaz,
B. Bayram, F. Ersoy (2017), Çağdaş Çuvaş Edebiyatının Kurucusu Konstantin V. İvanov Kitabı, TÜRKSOY.
Krueger, J. R. (1961). Chuvash Manual. Indiana University Publications, Uralic and Altaic Series, Vol. 7, Bloomington.
Özyetgin, A. Melek (1996). Altın Ordu, Kırım ve Kazan Sahasına Ait Yarlık ve Bitiklerin Dil ve Üslûp İncelemesi, Ankara: TDK Yay.
Róna-Tas, Ándras (1975). “Konsztantin İvanov, Narszpi, Szép Leány (nyersfordítás) [Narspi the beautiful girl (prosaic translation)]”, Tiszatáj 29: 9, 45-54.
Yılmaz, Emine (1997). “Modern Çuvaş Şiirinin Doğuşu: K. V. İvanov ve A. Tukay”. Çağdaş Türk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış Nevin Önberk Armağanı.
s. 83-92. Yay. M. Ölmez. Ankara: Simurg Kitapçılık ve Yay.
Yılmaz, Emine (2006). Narspi: Çuvaşça Bir Aşk Öyküsü, Ankara: TDK Yay.
Yumart, Gennadiy Fedoroviç (1974). “Revolyutsiççen Çıvaşla Kuśarnĭ Poezi” = Devrime Kadarki Çuvaş Çeviri Şiiri. Çuvaşskiy Yazık, Literatura i Fol’klor
4: 137-193, Çeboksarı.

57