Page 84 - STAV broj 383 - 384
P. 84
KULTURA
Majstori bošnjačkog pjesništva: Husein Bašić (1938–2007)
“KAD SU GORJELE BOŽJE KUĆE” I
OPČINJENOST DRAMOM HISTORIJE
MODERNOG MORALISTE
Husein Bašić, poput alhemičara, magijom riječi traži eliksir, nadmoć života nad smrću, nadmoć ljepote
nad rušilaštvom, nadmoć dobra nad zlim. On, ustvari, ne traži u smislu koji bi sve to podrazumijevao
kao inovaciju, kao nešto novo, nepoznato, novootkriveno. On, zapravo, traži povrat osnovnih principa
etičnosti. Cjelokupno Bašićevo književno djelo, bilo da je riječ o poeziji ili prozi, svoje utemeljenje
nalazi u narodnom stvaralaštvu i životu običnog bošnjačkog čovjeka. U svojim djelima Bašić prikazuje
cjelokupnu životnu dramu bošnjačkog naroda, njegovu sudbinu i kontinuiranu borbu.
Piše: Almir ZALIHIĆ
U
ovom tekstu nemam namjeru da se bavim sveukupno-
šću tajni i isprepletenih koordinata Bašićevog poetskog
i misaonog modusa. To, konačno, nije ni mogućno bu-
dući da punokrvna poezija posjeduje prirodni imunitet
da se brani od krajnjeg svođenja kritičarskog racija i mogućnosti
za iscrpnost interpretacije. Moja namjera jeste da, slijedeći ne-
koliko bitnih motivacijskih ishodišta i tematsko-stilskih linija
koje nam nudi knjiga Kad su gorjele Božje kuće, a koja je objav-
ljena ratne 1994. godine u izdanju podgoričkog “Almanaha”,
ukažem na kreativne i psihološke rezultate koje doseže umjet-
ničko djelo inspirirano destrukcijskim i nehumanim ljudskim
radnjama, odnosno žigosanjem pada ljudske etike i srozavanja
ljudskog razuma ispod elementarnog minimuma.
Može se slobodno reći da Bašić svoju poeziju počinje od
jezgra straha kao osnovne ontološke činjenice i suštinske teme
čovjekove psihološke egzistencije. Taj se strah kod čovjeka
ponajprije manifestira kao začuđenost pred mračnim silama
kosmosa i zajednice koja ga okružuje. Tema uništenja, sagleda-
na s njenim motivacijskim ishodištem, predstavlja magistralnu sintakse, koja asocira na ruševine poslije snažne katastrofe. Iako
liniju koju Bašić grana u više pravaca koji u sebi uključuju sve je jasno potcrtano da je osnovni uzrok nesreće pervertirana svi-
implicirane, destruktivne rezultate jednog takvog nastojanja. jest skupine ljudi koja “misli” da je sijanjem haosa predodređe-
U knjizi Kad su gorjele Božje kuće pjesnik temu uništenja, na da “uredi” svoj okoliš, odnosno svijet na koji navodno ima
zatiranja, razaranja smješta u okvire ratnog haosa na prostoru tapiju, na poetskom planu dominira jedna svježa, nekonvenci-
zemlje Bosne, koja je u svojoj historiji često bila poprište suko- onalna jezička impulsivnost, gnomski kondenzirana u svojoj
ba, ali i zbližavanja civilizacija. Aktualni primjeri općeg pada ekspresivnosti, ali sveobuhvatna u razvijanju književnih slika.
čovjekove etike, kao drame jednog istrošenog historijskog i kul- Kad počisti ljude i sibijan cio,
turno-civilizacijskog ciklusa ukliještenog u reinkarnaciji svoje Kad sruši džamije, kule i česme,
demonske bestijalnosti, potka su kroz koju pisac univerzalizira I diže sve što nije za zemlju svezano
tragediju bez direktnog posredovanja lirskog subjekta. Bašić (što je pripadalo i što se zvalo njino),
polazi od razorenog lica zemlje u kojoj su jednako ugroženi i Kad polomi bašluke i mezare,
živi i mrtvi. Opća dezintegracija jeste realnost. Nju tkaju so- Groblja preora,
mnambulne slike smrti koje se ovdje ostvaruju u više pravaca, Kad mostovima pređenu ime,
kao elementarni pomor svega živog i kao pomor svih antropo- Kad raskrčmi pusto tursko i sprži,
loških znakova i svjedočanstava. Dade ga hali i vrani.
Vizija tog haosa, slikana na osnovu neretuširanog iskustva, Tuč podiže krvave oči k nebu,
upućuje na prizor jedne šire katastrofe s iracionalnim obilježji- Ugleda na njemu mlađak Mjesec
ma i nju pjesnik ostvaruje ekspresivnim metaforama, građenim Od tri-četiri dana:
na principu nadrealne logike, grčevitim i isprekidanim ritmom “Gle, čuda!” – viknu. “Arastos ga bilo!”
84 8/7/2022 STAV
