Page 127 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

Kerakli asboblar: termostat, quritgich stakancha, analitik tarozi, eksikator.
Gigroskopik suvni aniqlash uchun analiz qilinadigan tuproq namunasidan
o'rtacha 5-10 g dan olib shisha stakanchaga (termostatda quritilgan, og’irligi
o'lchangan, og’zi yopiladigan) solinadi va analitik tarozida o'lchanadi. So'ngra
stakanchalarni og’zi ochiq holda termostatga qo'yib, 105-110° issiqlikda 4-6 soat
quritiladi. Shu usulda quritilgan stakanchalar darhol og’zi berkitiladigan maxsus
eksikatorga solinadi. Eksikatorning ostki qismida undagi suv parlarini yaxshi
yutish qobiliyatiga ega bo'lgan Ca Cl 2 tuzi bo'ladi. Eksikatorda stakanchalar xona
temperaturasigacha sovitiladi va qayta analitik tarozida tortiladi. Quritilib tortilgan
stakanchalar og’zi ochiq holda qayta quritiladi (2-4 soat) va sovitilib yana tortiladi.
Bu ish o'zgarmas og’irlik hosil bo'lguncha takrorlanadi. Tuproqdagi gigroskopik
suvning miqdori quyidagi formula bilan hisoblanadi (33-jadval).

(a − b ) 100
X =
H
.
X – gigroskopik suvning foiz miqdori, %
a – stakanning quritilmagan tuproq bilan birga og’irligi (g hisobida),
b – stakanning quritilgan tuproq bilan birga og’irligi (g hisobida),
H – tuproqning og’irligi (g hisobida).
H-v-s, bunda s-stakanchaning sof (quritilgandan so'ng) og’irligi, g
hisobida;
v - stakanchaning quritilgan tuproq bilan birga og’irligi, g hisobida.

31-jadval
Gigroskopik suvni aniqlash quyidagi jadvalda yozib boriladi.

Tuproq Namuna Stakan quruq Stakanning Stakanning Gigroskopik
kesmasi olingan nomeri stakan tuproq qurutilgan namlik
nomeri chuqurlik, og’irligi bilan tuproq bilan
uning sm da og’irligi og’irligi
tafsiloti
1 2 3

TUPROQDAGI MAKSIMAL GIGROSKOPIK SUVNI ANIQLASh

Buning uchun laboratoriyada E.A.Mitcherlix va A.V.Nikolaev
metodlaridan foydalaniladi. E.A.Mitcherlix metodida tuproq zarrachalarini
maksimal suv parlari bilan to'yintirish maqsadida maxsus eksikatorlarda 10% li
sulfat kislotasi eritmasi yordamida 96-98% nisbiy namlik vujudga keltiriladi. Bu
metod laboratoriyalarda keng tarqalganligi bilan bir vaqtda bir qancha
noqulayliklarga ega. Birinchidan, o'quvchi ish vaqtida kislotali eritma bilan
aloqada bo'ladi. Yo'l qiyilgan har qanday xato uning hayoti uchun xavf tuqdirishi
mumkin. Ikkinchidan, eksikatorda 10% li sulfat kislota kontsentratsiyasi
124