Page 14 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

Tangachasion yirik tangachasimon 3 – 1
mayda tangachasimon 1

Har xil tuproq tipi uchun ma’lum bir turdagi struktura harakterlidir. Masalan,
qora tuproqlar uchun – donador kesakchali, podzol tuproqlar uchun – bargsimon,
sho‘rtoblar uchun – ustunsimon, bo‘z tuproqlar uchun – kesakchali – changsimon
shakli harakterlidir.

2-rasm. Tuproq strukturasi asosiy agregatlarining ko‘rinishi (S.A.Zaxarov
bo‘yicha)
I-tip:1-yirik kesakchali; 2-o‘rtacha kesakchali; 3-mayda kesakchali; 4-changsimon; 5-yirik
yong‘oqchasimon; 6-yong‘oqchasimon; 7-mayda yong‘oqchasimon; 8- yirik donador; 9-donador;
10-kukunsimon; 11-tuproq “marjonlari”.
II-tip: 12-13-ustunsimon; 14-yirik prizmasimon; 15-prizmasimon; 16-mayda prizmasimon;
17-juda mayda prizmasimon.
III-tip: 18-slanetssimon; 19-plastinkasimon; 20-bargsimon; 21-dag‘al tangasimon; 22-
mayda tangasimon.

Dehqonchilik tarixida strukturali tuproqlarning suv, havo va oziq rejimi yaxshi
bo‘lishi isbotlangan. Bu borada V.V.Dokuchaev, P.A.Kostichev, V.R.Vilyams,
K.K.Gedroys, N.A.Kachinskiy, I.B.Revut kabi etuk olimlarning xizmatlari katta.
Strukturali tuproqning afzalligi shundaki, uning kovakligi ayni vaqtda ikki
kategoriyaga bo‘linadi: ingichka, qil (diametri 0,05 mm dan kichik) va yirik kovakli,
ko‘pincha agregatlararo kovakli ham (diametr 0,2 mm dan kattaroq) bo‘ladi.
Tuproqda bu kovaklar mavjud bo‘lsa, uning barcha eng muhim xossalari – suv,
havo xossalari, mikrobiologik va texnologik sharoitlari o‘zaro muvofiqlashadi.