Page 121 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

Tog‘ jinslari yoshini aniqlashning palentologik usuli.

Organizmlarning qurigan qoldiqlarini uzoq vaqt o‘rganish shuni

ko‘rsatadiki, yer qobig‘ining qadimiy qatlamlarida o‘simlik va xayv on

qoldiqlarining kam rivojlangan sodda shakllari, bir muncha yosh yotqiziqlarda esa

bir muncha yaxshi rivojlanganlari uchraydi. Shuni ngdek tog‘ jinslarini yoshini

aniqlashda barcha toshqotgan jinslar xa m bir xilda rol uynamasligi o‘rganilgan.

Organik dunyo tarkibidagi uzgarishlar juda xilma-xil sodir bo‘lgan. Bir

turdagi hayvonlar uzoq vaqt mavjudlikka ega bo‘l gan bo‘lsa ikkinchibir turi esa

tezda qirilib ketgan. Yer qobig‘i qirqimida katta vertikal tarqalishga ega va ko‘p

qatlamlarda uchraydigan qoldiql ar uzoq yashaydigan organizmlar deyiladi.

Jinslarning nisbiy yoshini aniqlashda ular kam yordam beradi.

Unchalik geografik keng va vertikal tarqalishga ega bo‘lmagan, birvaqtda turlicha

uchraydigan, ketma-ket xududlarda bir- biridan jratilgan hayvon qoldiqlari yetakchi

toshqotgan jinslar deyiladi. Bundan tashqari ular kamdan-kam topilma

ko‘rinishida emas, katta miqdordagi nusxada bo‘lishi kerak.

Yetakchi toshqotgan jinslarni o‘rganish, yerning turli qatlamlari dagi bir

yetakchi shaklini boshqasi bilan almashinish smenasini o‘rnati shning imkonini

berdi. Jinslarning yoshini o‘rnatish va ularni bir munc ha maydaroq stratigrafik

bo‘linishlarga ajratish uchun faqatgina yeta kchi shakillar qo‘llanilib olmay balki

turli rayonlardagi fauna va flora komplekslari o‘zaro solishtiriladi ham.

Jinslarni nisbiy yoshini aniqlash uchun qo‘llaniladigan toshqotg an

qoldiqlardan tashkil topgan turli xil tog‘ jinsi qavatlarini o‘zaro soli shtirish usuli

paleontalogik usul deyiladi. Paleontalogik usul o‘rganilayo tgan etapdagi xayotning

rivojlanishi va xolatini o‘zidan oldingi yoki key ingi etap bilan solishtirishga

asoslangan. Shuning uchun nisbiy geoxr onologiya qandaydir bir voqiylikni

davomiyligini emas balki faqat ularning ketma-ketligini yoki tarixiy geologik

etaplarni bir-biridan keyin kelish ketma-ketligini aks ettiradi.

Nazorat savollari:

1. Tog‘ jinslarining nisbiy yoshi qaysi usul yordamida aniqlanadi?

2. Yerning mutloq yoshini aniqlashdan kaliy - argon usul nimaga asoslanadi?