Page 131 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

tekshirilayotgan minerallarni molekulyar kattalikda o‘rganishga imkoniyat yaratib

beradi. Elektron mikroskoplar ishlash imkoniyatlariga qarab uchta sinfga bulinadi.

Agar mikroskopning texnik imkoniyati 10-17 A yuqori o‘lchamdagi moddalarni

aniqlashga muvofiq bo‘lsa, birinchi, undan pastlari esa ikkinchi va uchinchi sinfga

kiritiladi. Bu toifadagi elektron mikroskoplar Rossiyada (UEMV-YUOK, EMV-

YUOL, EMV-YUOM, EM-200), FRG (ORSTOM), Angliyada (AEL), Yaponiyada

(GeOl, HJTACHJ), Chexoslovakiyada (TESLA) ishlab chitsariladi.
Elektron mikroskopda olingan natijalar tayyorlangan tuproq, zarrachalarining

sifatiga ham bevosita bog‘liqdir.
Tuproq loy qismidan elektron mikroskosda tekshirish uchun

namunalar tayyorlash
Elektron mikroskoplar yordami bilan minerallarni batafsil ko‘rish uchun

tuproq loy zarrachalaridan namunalar tayyorlash quyidagi operatsiyalarni o‘z

ichiga oladi:

1) misdan qilingan turlarga kollodiy yoki formvar eritmasidan

tayyorlangan pardalarni joylashtirish;

2) tuproq va tog‘ jinslaridan dispergatsiya usuli bilan fraksiyalar ajratish;

3) tekshirish uchun ajratilgan tuproq suspenziyasini to‘r pardalarga

joylashtirish. Buning uchun analitik tarozida 0,1 gr quruq kollodiy eritmasi

tayyorlanadi. Mis plastinka tozalanib, maxsus moslama yordamida doira shaklida

kesib olinadi. Shisha kristallizatorga distillangan suv solinib, uning ustki qismiga

bir necha marta amilatsetat eritmasi tomiziladi va suv ustida hosil bo‘lgan

pardaning uchi bilan olib tashlanadi. So‘ngra bir tomchi amilatsetat suvga tomizilib,

yupqa parda hosil qilinadi, uning ustiga muychinak yordami bilan mis to‘rlar

o‘rnatiladi. Tayyorlangan turli pardani bir chetdan astagina suvga shisha plastinka

yordami bilan botirib, 30° burchak bilan ag‘dariladi, natijada mis tur ustini kollodiy

pardalari qoplaydi. Tayyorlangan pardali turlarga mikropipetka yordami bilan

tuproq, suspenziyasidan tomiziladi.

Tuproq namunalari quyidagicha tayyorlanadi. Tuproq tarkibidagi gips,

karbonat va tuzlar, kuchsiz xlorid kislotasi taʼsirida yemirilib, distillangan suv bilan