Page 168 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH

chúng tôi vÅn suy nghï vŠ ch» ‘Çàn’ hay ‘giàng’ bí-hi‹m này” (tr.
38 TruyŒn KiŠu Và Tu°i TrÈ, Lê h»u-Møc, Phåm thÎ- Nhung,
ñ¥ng QuÓc-CÖ) và theo ÇÒng tác-giä ñ¥ng QuÓc-CÖ: “Ch»
‘giàng’ rÃt thông døng vào th‰-k› 17, 18, nhÃt là ª miŠn Trung,
hiŒn nay tØ này còn rÃt ph°-thông ª miŠn quê. CÛng có th‹ hi‹u
‘Çàn’ là m¶t nhåc cø, nhÜng ª Çây có th‹ bi‰n thành vÛ-khí l®i håi
nh© n¶i-công cûa ki‰m khách sº-døng cây Çàn Ãy.” (sách Çã dÅn,
tr. 453,).

Chúng tôi thi‹n-nghï, trØ phi có s¿ khác biŒt hi‹n nhiên gi»a hai
ch» này, còn n‰u quä nhÜ nhà nôm-h†c Lê H»u-Møc Çã ghi nhÆn,
âm hܪng cûa ch» giàng và Çàn dÍ lÅn l¶n, thì m¶t cách h®p lš,
nên dùng ch» ‘giàng’ là ti‰ng hiŒn còn thông døng ª miŠn Trung,
vì:
a) NguyÍn Du ngÜ©i gÓc miŠn này, ¡t phäi quen sº-døng
ngôn-ng» cûa ÇÎa-phÜÖng mình ª.
b) Và nhÜ vÆy, ‘giàng’ (hay cung) và ‘gÜÖm’ (hay ki‰m)
thì sát v§i nguyên-š “cung ki‰m” trong câu thÖ cûa Hoàng Sào.
c) Không m¶t câu thÖ nào cho bi‰t TØ Häi sª-trÜ©ng vŠ
âm nhåc và Üa thích gäy Çàn. SuÓt th©i-gian chung sÓng v§i h† TØ,
chÜa hŠ thÃy KiŠu gäy Çàn cho TØ Häi nghe bao gi©. CÀm, kÿ, thi,
hoå là bÓn thú tiêu khi‹n cÓ-h»u cûa væn-nhân. Tuy v§i Thúc-sinh,
vÓn “nòi thÜ-hÜÖng”, nàng cÛng “Bàn vây Çi‹m nܧc, ÇÜ©ng tÖ
hoà Çàn”, song duy nhÃt chÌ có Kim Tr†ng là cùng v§i KiŠu ÇÜ®c
nhÜ Tº Kÿ và Bá Nha sánh vai. Chàng thÜ-sinh này Çã lÃy cây Çàn
nguyŒt cûa mình mà m©i KiŠu tÃu nhåc trong bu°i thŠ nguyŠn Çêm
træng:
“Hiên sau treo s¤n cÀm træng,
V¶i-vàng Sinh Çã tay nâng ngang mày”

CÛng chính cây Çàn này trܧc Çó bÎ bÕ quên, chÌ vì tÜÖng-
tÜ giai-nhân “m¥t, mÖ tܪng m¥t; lòng, ngao-ngán lòng” mà “sÀu
Çong càng gåc càng ÇÀy” nên chàng Ç‹ cho:
“Phòng væn hÖi giá nhÜ ÇÒng,
Trúc se ng†n thÕ, tÖ chùng phím loan”
167