Page 189 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH
P. 189
"Những là cười phấn cợt son,
Đêm khuya chung bóng, trăng tròn sánh vai".
Ai bảo rằng nàng không giàu tình? Nhưng một thứ tình-cảm được
quân-bình điều-hòa bởi lý-trí. Tình không phải là bản-sắc đơn-
thuần của Hoạn-Thư. Cho nên thái-độ và tâm-lý của nàng cũng
khác hơn.
2.1- Thái-độ của Hoạn-Thư:
a) Thái-độ ấy trầm-tĩnh.
Nàng đã biết khiêm-tốnnhún-nhường trước
khung cảnh đằng đằng sát khí. Không run sợ để chối lỗi, Hoạn-
Thư mặc-nhiên nhìn-nhận lỗi lầm mà biện-giải ngay động-
cơ nào đã xui nên nỗi. Một cử-chỉ ấy không thôi, cũng đủ để đáng
phục thay con người có bản-lĩnh biết "bụng làm dạ chịu". Nhưng
nếu nhận tội để mà cứng đầu cứng cổ, coi thường khinh-khi,
thì quả là dại-dột. Hoạn-thư không thế, nàng đã biết đường lui tới
phải chăng, biết hối-hận lỗi lầm gây nên sóng gió mà khiêm-
kính thưa rằng: "Trót lòng gây việc chông gai". Đã gây ra tội
mà còn chối là người hèn. Run sợ đến nỗi nói chẳng kịp suy, cãi
chẳng kịp tính, là người nhát. Tiến không được mà vẫn cứng,
là xuẩn. Ưằng này Hoạn-thư đã thản-nhiên mà nhận tội, hối lỗi.
Thế là người tuy cứng rắn song cũng biết điều thị phi. Thái-độ ấy
chỉ thấy ở nơi người có bản-lĩnh cao-cường, biết điềm-
tĩnh để ứng biến tuỳ cơ. Tiến không xong thì lùi, cương
chẳng được thì nhu. Hoạn-Thư như thế là khôn. (a*)
b) Song còn khôn hơn nhiều, nếu ta biết rằng sự khiêm-
cung lui tới ấy chỉ là dẫn đến chỗ phủ-nhận tội-trạng, gỡ hết lỗi-
lầm. Vẫn điệu-bộ thung-dung bình-thản, với giọng nói nhẹ-
nhàng để mà tỉ-tê, Hoạn-Thư đã vội vin ngay lấy
công ơn để mà nhắc khéo, kể lể tình riêng để mà biện-minh.
* Kể ân thì nhã-nhặn khoan thưa:
188
