Page 313 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH

điểm-trang, màu da của kẻ thiếu ngủ lấy đêm làm ngày cho
những cuộc truy hoan trác-táng. Ðúng là:

“Lầu xanh có mụ Tú bà.

Làng chơi đã trở về già hết duyên.”

Bao nhiêu năm tháng thanh-xuân dạn-dày nơi thanh-lâu, nay
đã về già, cũng vẫn chốn này kiếm ăn, bấy nhiêu lớp phấn
sáp, cho nên màu da lờn-lợt là vậy. Nhất là không cần phải
nhìn kỹ, nhìn lâu, chỉ mới “thoắt trông” là đã nhận ra liền,
thì phải biết rằng màu da phấn sáp ấy nó “lờn-lợt” đến thế
nào! Còn cái thân hình thì khỏi nói. Cao lớn đã đành, nhưng
trơng thật đẫy-đà. Ðẫy-đà vì to béo, mập-mạp, phốp-pháp,
thấy người là thấy cả một cây thịt nặng chịch. Lại đẫy-đà
“làm sao!”. Ðó là thật đẫy-đà! Ðẫy-đà quá sức, đẫy-đà ai
cũng phải ngạc-nhiên. Nhưng cái đặc-biệt của mụ khác
người là ở chỗ “ăn gì” mà cao lớn đẫy-đà đến thế? Tại sao
những “ả mày ngài” của mụ cũng ăn mà không đẫy-đà được
như mụ? Thì ra mụ có chế-độ ăn uống bồi-dưỡng đặc-biệt
khác người, bởi vì mụ là mụ chủ nhà chứa, mụ ăn trên sức
lao-động, trên xương máu của chị em. Thiếu điều nói theo
kiểu nói bình-dân: “ăn cái giống gì” mà như vậy? Ðấy là nói
nhẹ-nhàng cho kém thô-tục, chứ thay cụm từ “cái giống” gì
bằng một từ khác sỗ-sàng, nặng-nề hơn thì quá tục, quá hơn
chửi xéo. Tác-giả đã tỉnh-lược, chỉ nói trống không “ăn gì”
mà phốp-pháp đẫy-đà đến thế? Thế cũng là mỉa-mai châm-
biếm rồi. Châm-biếm thanh-nhã như vậy cũng là đã tả chân
hết mức, đủ để cho ta nhận biết ngay đó là Tú-bà, là mụ chủ
lâu nay vẫn cùng tên chồng họ Mã “chung lưng mở một ngôi
hàng, quanh năm buôn phấn bán hương đã lề”. Ðấy là bút-
thuật tài-tình của Nguyễn-Du.

3- Lối hư-tả

312