Page 391 - BUT THUAT NGUYEN DU TRNG DOAN TRUONG TAN THANH

lanh. Ðọc Truyện Kiều, cũng lời thơ ấy vừa thấy hay ở điểm
này, lại chợt thấy hay ở những điểm khác. Tham-luận như
đã phân-tích trong sách này là để có cái nhìn rõ-rệt theo từng
khía cạnh, thực ra thơ Kiều, cũng như viên kim cương kia,
có vẻ đẹp tổng-hợp long-lanh kỳ-ảo, lời tuy ẩn-dụ bóng-bẩy
đấy, mà vẫn có đăng đối nhịp-nhàng, lại vẫn chơi chữ một
cách kỳ-thú, tỉ như “chiều xuân dễ khiến nét thu ngại-
ngùng”, hoặc vừa có ẩn-dụ, vừa có cả điệp-ngữ lẫn cật-vấn
tán-thán như trong câu: “Hoa sao hoa khéo đoạ-đầy bấy
hoa!”. Trong khi hoạt-hoạ vẫn vừa có tả chân vừa có hư-tả;
trong lời thơ chải-chuốt, vừa chuẩn-xác, vừa bóng-bảy mà
cũng vừa giản dị, trong sáng, du-dương; trong kỹ-thuật xây
dựng, các tình-tiết đoạn mạch cũng như dàn dựng câu
chuyện, cấu-trúc các nhân-vật đều được kết-cấu chặt-chẽ,
vững-vàng. Ðó chính là điểm son làm nên giá-trị bất diệt của
Truyện Kiều.

* Về văn-từ, có lời than phiền cho rằng một số câu
thơ trong Truyện Kiều dễ khiến cho người đọc tán nhảm và
diễn ra ý bậy-bạ cần phải được bỏ đi để khỏi làm mất giá-trị
của tác-phẩm, thiển-nghĩ nói như vậy thì e rằng hơi vội-vã.
Trong tác-phẩm Tiếng Việt Tuyệt-Vời, chúng tôi đã có dịp
phân-giải rằng một trong những vẻ đẹp làm cho tiếng Việt
tuyệt-vời là kiểu nói một lời hai ý. Lời thanh mà hiểu ra ý
tục là do có kẻ nghe người đọc hiểu ra như thế, chứ bản-thân
ngôn-ngữ không có ý đó. Vả chăng, bằng các từ hoa, ẩn-dụ,
tác-giả, khi cần, đã nói bóng-bảy để cố tránh điều này. Vì
thế, chính những câu thơ này càng cần phải được duy-trì vì
tính cách tuyệt-vời của ngôn-ngữ Việt-Nam.

* Về tình-tiết, chúng tôi cũng đã đồng ý rằng, nếu
nhìn dưới một nhãn-quan nào đó, Truyện Kiều quả có những
chỗ sơ-hở, như thái-độ đáng trách của một số nhân-vật, mà
chúng tôi cho đó là cách dùng hư-tả để nêu những phản-diện
đối-lập với chính-diện là những thái-độ mẫu-mực đáng ca

390