Page 90 - Tiếng Việt Tuyệt Vời

Tiếng Việt Tuyệt-Vời Đỗ Quang-Vinh

Rõ là khen mà cũng rõ là chê. Khen đây mà chê đấy! Ông Tú
hiểu rõ hơn ai hết cái kiếp thi-cử long-đong lận-đận của
mình. Ý bà không nói ra, ông Tú ngầm hiểu. Ngôn-ngữ Việt-
Nam tận-dụng khả-năng đặc-biệt này để trào-phúng riễu-
cợt, lối riễu đau-điếng còn hơn lối trực-ngôn "thẳng thừng".

# Với cung-cách ấy, người bình-dân vẫn quen giọng
nói mát, biếm nhẹ khi khen rằng: "Sao mà giỏi thế!" Nói về
sắc đẹp của một người khác, hai người nói chuyện với nhau:

- Gớm! cô nàng đẹp ghê! đẹp...đẹp đẹp là!

- Ðẹp! đẹp như cái tép kho tương.

Câu thứ nhất là khen nhưng giọng thì nói ngược lại. Khen
mà ngầm ý chê. Không chê thẳng mà nói ngược ý đấy là lối
nói phản-ngữ. Câu thứ hai bộc-trực nói thẳng ý chê-bai, giải-
thích và hưởng-ứng ngụ-ý của câu trên.

# Cũng như câu ca dao sau đây:

"Khen ai khéo đúc chuông chì
Dạng thì có dạng, đánh thì không kêu"

Thoạt nghe câu đầu thấy "khen" và "khéo" thì tưởng rằng
khen, nhưng nếu biết rằng "khéo" là nói tắt cho gọn tiếng
dè-bĩu "Rõ khéo!" lại thêm câu dưới giải-thích cho rõ hơn thì
đúng là khen mà hóa ra chê, chê một cách ngọt-ngào gọi là
xỏ ngọt, còn đau hơn nói sỗ-sàng.

89