Page 118 - นิตยสารดุลพาห เล่มที่ ๒-๒๕๖๑-กฎหมาย
P. 118
ดุลพาห
กฎหมายเอกชนไม่ได้มีหลักเช่นนั้น ในทางตรงกันข้ามในกฎหมายเอกชนถือหลักว่า ไม่ว่า
จะเป็นหนี้ทางกฎหมายของบุคคล (obligation civile) หรือหนี้โดยสภาพความเป็นจริง
(obligation naturelle หรือที่ปรมาจารย์ผู้สอนวิชากฎหมายว่าด้วยหนี้ของไทยในอดีตเรียกว่า
“หนี้ในธรรม”) เช่น หนี้ที่ขาดอายุความ หนี้ที่ขาดเอกสารหลักฐาน หนี้ในทางจริยธรรม ฯลฯ
ก็ตาม เมื่อลูกหนี้ได้ชำาระหนี้ไปแล้ว ลูกหนี้จะเรียกคืนไม่ได้
ผู้เขียนเห็นว่า ไม่ว่าจะโดยความตั้งใจมาตั้งแต่แรกเริ่มหรือไม่ก็ตาม ศาลปกครอง
ฝรั่งเศสสร้างหลักดังกล่าวขึ้นโดยไม่ได้มุ่งหมายให้นำามาปรับใช้โดยตรงแก่กรณีความรับผิด
ทางสัญญาแต่อย่างใด ทั้งนี้ เนื่องจากความรับผิดทางสัญญาเริ่มต้นจากการที่รัฐในฐานะ
คู่สัญญาแสดงเจตนาที่จะผูกพันตนต่อคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่ง กรณีมิใช่ความรับผิดที่เกิดจาก
การที่ฝ่ายปกครองไปเสนอหรือไปยินยอมที่จะรับผิดเอาเอง การที่ศาลปกครองฝรั่งเศส
วางหลักดั่งว่านี้ขึ้น มีเจตนารมณ์เพื่อเป็นการป้องกันไม่ให้ฝ่ายปกครองไปเสนอตกลงยินยอม
ว่าตนจะรับผิดชดใช้เงินค่าสินไหมทดแทนแก่ใครๆ ได้เองตามอำาเภอใจโดยไม่มีขอบเขต
นอกจากนั้น การมีหลักเช่นนี้ในกฎหมายปกครองน่าจะมีเหตุผลอีกประการหนึ่งเพื่อไม่ให้เกิด
ปัญหาว่ารัฐจะมีอำานาจเรียกเงินที่รัฐได้ชำาระไปแล้วคืนได้หรือไม่
ดังนั้น เมื่อพิจารณาบริบทต่างๆ ของการเกิดขึ้นของหลักนี้แล้ว ความหมายที่แท้จริง
ของหลักนี้จึงมิใช่จะแปลความตรงๆ ตามถ้อยคำาที่ใช้เรียกหลักนี้หรือที่คัดลอกถ้อยคำาจาก
คำาพิพากษากันต่อๆ มาเพียงบางประโยค โดยเข้าใจคลาดเคลื่อนไปในทางที่ว่า รัฐไม่ต้องรับ
ผิดจ่ายเงินในสิ่งที่รัฐไม่ได้เป็นหนี้ เพราะเป็นความเข้าใจที่ยังไม่ได้แยกแยะว่า มูลหนี้ที่รัฐต้อง
รับผิดนั้นมีที่มาอย่างไร และที่จะชี้ว่าเป็นหนี้ที่รัฐต้องรับผิดหรือไม่ ใครจะเป็นผู้ชี้ หากแต่
ความหมายที่แท้จริงมีความหมายว่า รัฐไม่อาจไปเสนอหรือตกลงยอมรับผิดจ่ายเงินแก่ใครๆ
ได้เองตามอำาเภอใจเกินไปกว่าที่ตนต้องรับผิด
๒. ข้อจำ�กัดในก�รนำ�ม�ปรับใช้ในคดีปกครองเกี่ยวกับก�รอนุญ�โตตุล�ก�ร
เมื่อพิจารณาขอบเขตการใช้ดุลพินิจพิจารณาคดีของศาลในข้อพิพาททางสัญญา
เกี่ยวกับประเด็น “จำานวนเงินที่รัฐต้องรับผิด” ความหมายของ “ความสงบเรียบร้อยฯ” และบริบท
ของการเกิดขึ้นของหลักดังกล่าวในกฎหมายปกครองของฝรั่งเศสแล้ว ผู้เขียนเห็นว่าการนำาหลัก
“รัฐไม่ต้องจ่ายในสิ่งที่รัฐไม่ได้เป็นหนี้” มาปรับใช้ในการพิจารณาคดีปกครองเกี่ยวกับ
การอนุญาโตตุลาการ ในประเทศไทยมีข้อพิจารณาดังต่อไปนี้
พฤษภาคม - สิงหาคม ๒๕๖๑ 107
