Page 117 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เครือเขามวก สารานุกรมพืชในประเทศไทย เครือเทพรัตน์
Parameria laevigata (Juss.) Moldenke
วงศ์ Apocynaceae
ชื่อพ้อง Aegiphila laevigata Juss.
ไม้เถา ใบเรียงตรงข้ามหรือเรียงรอบข้อ 3 ใบ รูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน
มีขนหยาบตามซอกเส้นแขนงใบด้านล่างคล้ายตุ่มใบ ช่อดอกแบบช่อกระจุกสั้น ๆ
แยกแขนง ออกที่ปลายกิ่งหรือกิ่ง ยาวได้ถึง 15 ซม. ใบประดับขนาดเล็ก กลีบเลี้ยง
5 กลีบ รูปไข่ ยาวประมาณ 1 มม. มีเกล็ดที่โคน ดอกรูปดอกเข็ม สีขาวหรืออมชมพู
กลีบเรียงซ้อนทับด้านซ้ายในตาดอก หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 2 มม. มี 5 กลีบ เครือเขาหนัง: ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงขนาดใหญ่ ดอกจ�านวนมาก ก้านดอกยาว ดอกสีเขียวอ่อนอมเหลือง กลีบรูป
รูปรี เบี้ยวเล็กน้อย ยาว 2-4 มม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใกล้โคนหลอดกลีบดอก สามเหลี่ยมปลายมน ก้านกลีบยาว (ภาพ: กระบี่ - RP)
ก้านชูอับเรณูสั้น อับเรณูรูปเงี่ยงลูกศร ปลายเรียวแนบติดปลายเกสรเพศเมีย เครือคางควาย
จานฐานดอกจัก 5 พู มี 2 คาร์เพล แนบติดกันเรียวยาวเป็นก้านเกสรเพศเมีย ผลเป็น
ฝักคู่ ยาว 12-27 ซม. คอดตามเมล็ด เมล็ดจ�านวนมาก เรียว ยาวประมาณ 1 ซม. Capparis radula Gagnep.
ปลายมีกระจุกขน ยาวประมาณ 3 มม. วงศ์ Capparaceae
พบที่จีน พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและภูมิภาคมาเลเซีย ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตาม ไม้พุ่ม กิ่งมีตุ่มขนาดเล็กกระจาย มีหนามโค้งงอ ยาว 3-4 มม. ยอดมีเกล็ด
ชายป่าหรือในป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 900 เมตร ประดับที่โคน ใบรูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 3.5-9.5 ซม. แผ่นใบหนา ปลาย
แหลมมน เว้าตื้น ก้านใบยาว 5-6 มม. ช่อดอกออกเป็นกระจุกสั้น ๆ ตามซอกใบ
สกุล Parameria Benth. มี 3 ชนิด พบในจีนและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในไทยมี ด้านบน มี 1-3 ดอก ก้านดอกยาว 0.8-1.3 ซม. กลีบเลี้ยง 4 กลีบ รูปขอบขนาน
2 ชนิด ชนิด P. polyneura Hook. f. พบทางภาคใต้ ตาดอกมีขนสั้นนุ่ม ชื่อสกุล ยาวประมาณ 1.2 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ดอกสีขาว มี 4 กลีบ กลีบคู่บนมีสีเหลืองหรือ
มาจากภาษากรีก “para” ใกล้ และ “meris” ส่วน ตามลักษณะดอกที่ออกชิดกัน ชมพูแซม รูปใบหอก ยาวประมาณ 1.4 ซม. ปลายมนกลม เกสรเพศผู้จ�านวนมาก
เอกสารอ้างอิง ก้านชูอับเรณูยาวกว่าก้านชูเกสรเพศเมียเล็กน้อย ก้านเกสรเพศเมียเกลี้ยง ยาว
Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 150-151. 1.2-1.8 ซม. ผลรูปไข่ ยาว 4-5 ซม. มีริ้ว ผิวขรุขระ ก้านผลยาวได้ถึง 4 ซม. เมล็ด
รูปคล้ายไต ยาวประมาณ 8 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ชิงชี่ี, สกุล)
พบที่ภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบมากทางภาคกลาง ภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่
อุทัยธานี และกระจายห่าง ๆ ทางภาคตะวันออก ขึ้นตามที่โล่งริมล�าธาร ความ
สูงถึงประมาณ 100 เมตร
เอกสารอ้างอิง
Chayamarit, K. (1991). Capparaceae in Flora of Thailand Vol. 5(3): 241-259.

เครือเขามวก: ช่อดอกแบบช่อกระจุกสั้น ๆ แยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง กลีบดอกเรียงซ้อนเหลื่อมด้านซ้ายในตาดอก
กลีบดอกรูปดอกเข็ม กลีบเบี้ยวเล็กน้อย (ภาพ: เขาพระวิหาร ศรีสะเกษ - RP)
เครือเขาหนัง
Phanera bassacensis (Gagnep.) de Wit
วงศ์ Fabaceae
ชื่อพ้อง Bauhinia bassacensis Gagnep.
ไม้เถาเนื้อแข็ง หูใบเป็นติ่งคล้ายหู ยาวประมาณ 6 มม. ใบรูปไข่ ยาวได้ถึง เครือคางควาย: กิ่งเกลี้ยง หนามโค้งงอ แผ่นใบหนา ปลายแหลมมน เว้าตื้น ช่อดอกมี 1-3 ดอก กลีบดอกคู่บนมีสี
20 ซม. ปลายแฉกลึกไม่เกินกึ่งหนึ่ง เส้นโคนใบข้างละ 4-6 เส้น ก้านใบยาว 2-7 ซม. เหลืองหรือชมพูแซม ก้านเกสรเพศเมียเกลี้ยง ผลมีผิวขรุขระ (ภาพ: อุบลราชธานี; ภาพดอก - PK, ภาพผล - MP)
ช่อดอกแยกแขนง ใบประดับรูปใบหอก ยาวประมาณ 8 มม. ก้านดอกยาวได้ถึง เครือเทพรัตน์
7 ซม. ใบประดับย่อยติดกึ่งกลางก้านดอก ฐานดอกสั้น กลีบเลี้ยงแยก 2 ส่วน Thepparatia thailandica Phuph.
ยาว 5-8 มม. ดอกสีเขียวอ่อนอมเหลือง กลีบรูปสามเหลี่ยมปลายมน ยาวประมาณ
1 ซม. บางครั้งมีลายเส้นกลีบ ก้านกลีบยาว 1-2.5 ซม. เกสรเพศผู้ 2 อัน ก้านชูอับเรณู วงศ์ Malvaceae
ยาว 1.5-2 ซม. เกสรเพศผู้ลดรูป 7 อัน ยาว 3-9 มม. มีที่เป็นหมันขนาดเล็ก 1 อัน ไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวได้ถึง 20 ม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 10-15 ซม. มีขนรูปดาว
ติดระหว่างเกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์ รังไข่มีขนยาว ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.7-1 ซม. ตามท้องใบ ก้านใบ ช่อดอก ริ้วประดับ และกลีบเลี้ยง หูใบร่วงเร็ว ใบเรียงเวียน
ฝักรูปใบหอก ยาวได้ถึง 9 ซม. มี 3-5 เมล็ด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ แสลงพัน, สกุล) รูปฝ่ามือ 3-5 พูตื้น ๆ กว้าง 7-12 ซม. ยาว 8-12 ซม. ขอบจักฟันเลื่อยห่างๆ
พบที่ภูมิภาคอินโดจีน และคาบสมุทรมลายู ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคกลาง ด้านบนมีต่อมกระจาย ก้านใบยาว 5-10 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะออกตาม
ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามชายป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูง ปลายกิ่ง ห้อยลง ยาวได้ถึง 20 ซม. ก้านดอกยาว 1.5-1.8 ซม. ก้านมีติ่ง ริ้วประดับ
ระดับต�่า ๆ มีความผันแปรสูงทั้งรูปร่างใบ สิ่งปกคลุม และขนาดใบประดับ แยกเป็น 5-7 อัน เชื่อมติดกันที่โคน สีเขียวอมแดง รูปรีถึงรูปขอบขนาน ยาว 0.7-1 ซม.
var. backeri de Wit พบที่บอร์เนียว ติดทน กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แฉกลึก รูปขอบขนาน ยาว 1-1.5 ซม. เส้นกลีบเป็นสัน
ดอกสีเหลืองครีมมีปื้นสีแดง มี 5 กลีบ รูปไข่กลับ ยาว 3-3.5 ซม. ปลายกลีบพับงอ
เอกสารอ้างอิง
Larsen, K., S.S. Larsen and J.E. Vidal. (1984). Leguminosae-Caesalpinioideae. เส้าเกสรยาว 1.5-2 ซม. ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 1 มม. อับเรณูรูปเกือกม้าสีเหลือง
In Flora of Thailand Vol. 4(1): 29-31. รังไข่มีขนหนาแน่น ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1.6 ซม.

97

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 97 3/1/16 5:14 PM