Page 119 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เครือพูทอง
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

กลีบใน 3 กลีบสั้นกว่าเล็กน้อย ดอกรูประฆัง สีขาว ยาว 5-6 ซม. ปลายจักตื้น ๆ
เกสรเพศผู้ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 3 ซม. โคนมี
ขนยาว อับเรณูยาว 5-6 มม. จานฐานดอกรูปวงแหวน เกสรเพศเมียยาวประมาณ
3 ซม. ผลรูปกลม ๆ เส้นผ่านศูนย์กลาง 7-8 มม. มี 4 เมล็ด ยาว 5-6 มม.
พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพาะทางภาคตะวันออกที่มุกดาหาร และ
อุบลราชธานี ขึ้นตามป่าเต็งรังที่เป็นหินทราย ความสูง 150-300 เมตร

เครือพูเงิน
Argyreia obtecta (Choisy) C. B. Clarke
ชื่อพ้อง Rivea obtecta Choisy
ไม้เถาล้มลุก ยาวได้ถึง 30 ม. กิ่งอ่อนมีขนยาว ใบรูปรีถึงรูปขอบขนานหรือ
แกมรูปไข่กลับ ยาว 4-15 ซม. แผ่นใบมีขนแข็งเอนสีเงิน ก้านใบยาว 0.7-3 ซม.
เครือปุง: ช่อดอกมี 1-3 ดอก ดอกสีน�้าตาลอมเขียวหรือแดง กลีบรวมรูปใบหอกปลายเรียวแหลม รยางค์ที่ปลาย
แกนอับเรณูรูปลิ่มแคบ (ภาพ: ภูพาน สกลนคร - PI) ก้านช่อดอกยาว 1.5-2 ซม. ก้านดอกยาว 0.5-1.2 ซม. ใบประดับรูปไข่กลับ
ขนาดเล็ก ร่วงเร็ว กลีบเลี้ยงยาวเท่า ๆ กัน 3 กลีบนอกรูปไข่กว้าง ยาว 0.6-1 ซม.
กลีบคู่ในแคบกว่าเล็กน้อย ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม ดอกรูประฆัง สีม่วงอ่อน ด้านใน
สีเข้ม ยาว 3.5-7.5 ซม. ปลายจักตื้น ๆ เกสรเพศผู้ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก
ก้านชูอับเรณูยาว 2-3.5 ซม. โคนมีขนยาว อับเรณูยาว 3-4.5 มม. จานฐานดอก
รูปถ้วย เกสรเพศเมียยาว 3-4 ซม. ผลรูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.8-1 ซม. มี
4 เมล็ด ยาว 4-5 มม.
พบที่พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และคาบสมุทรมลายู ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตาม
ชายป่าหลากหลายสภาพรวมทั้งป่าชายเลน ความสูงถึงประมาณ 1300 เมตร บาง
ครั้งให้เป็นชื่อพ้องของ A. mollis (Burm. f.) Choisy ซึ่งแผ่นใบด้านบนเกลี้ยง
เครือปุงขน: มีขนสั้นนุ่มตามกิ่ง แผ่นใบทั้งสองด้าน ช่อดอก และกลีบรวม ทั่วไป ช่อดอกออกตามซอกใบ ผลเกลี้ยง ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้
รูปไข่ กลีบรวมติดทน (ภาพ: แม่ออน เชียงใหม่ - RP)
เครือพูเงินขน
Argyreia ooststroomii Hoogland
ไม้เถาล้มลุก ยาวได้ถึง 6 ม. มีขนแข็งเอนสีเหลืองอมน�้าตาลตามกิ่งอ่อน เส้น
แขนงใบด้านล่าง และกลีบเลี้ยง ใบรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 6-12 ซม. ก้านใบยาว 1-4 ซม.
ช่อดอกยาว 3-18 ซม. ออกตามปลายกิ่ง ช่อสั้นออกตามซอกใบ ใบประดับรูปไข่
ยาว 0.5-1 ซม. ติดทน ก้านดอกยาว 3-6 มม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาวเท่า ๆ กัน ยาว
6-8 มม. ปลายกลีบกลม ดอกรูปแตร สีขาวอมม่วง ยาว 2.5-5 ซม. ปลายจักตื้น ๆ
ก้านชูอับเรณูรูปสามเหลี่ยม อับเรณูรูปแถบ ยาวประมาณ 1.5 ซม. ไม่ยื่นพ้นปาก
หลอดกลีบดอก จานฐานดอกรูปถ้วย จักตื้น ๆ ก้านเกสรเพศเมียยาว 1.3-1.5 ซม.
เครือปุงดอกสั้น: ใบเรียงเวียน รูปหัวใจ โคนตัดหรือเว้าตื้น เส้นโคนใบ 7-9 เส้น ช่อดอกไร้ก้านช่อ มีดอกเดียว
ดอกสีน�้าตาลเข้มอมแดง (ภาพ: น�้าพอง ขอนแก่น - PI) ผลรูปรีกว้าง สีแดง ยาว 1-1.5 ซม. มีเมล็ดเดียว ยาวประมาณ 9 มม.
พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่ยะลา นราธิวาส ขึ้นตาม
เครือพุงหมู, สกุล ชายป่าหรือในป่าดิบชื้น ความสูง 100-200 เมตร
Argyreia Lour.
วงศ์ Convolvulaceae เครือพูทอง
ไม้เถาล้มลุก มีรากสะสมอาหาร น�้ายางสีขาว ใบเดี่ยว เรียงเวียน ช่อดอก Argyreia thorelii Gagnep.
แบบช่อกระจะออกสั้น ๆ คล้ายช่อกระจุก ส่วนมากออกตามซอกใบ กลีบเลี้ยง ไม้เถาล้มลุก มีขนยาวสีน�้าตาลทองประปรายตามกิ่งและแผ่นใบ หนาแน่น
5 กลีบ ขยายในผล ดอกรูประฆังหรือรูปแตร แฉกลึกหรือจักตื้น ๆ 5 กลีบ มี
แถบขนด้านนอก เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใกล้โคนหลอดกลีบดอก จุดติดส่วนมากมีขน ตามช่อดอก ใบประดับ และกลีบเลี้ยง ใบรูปขอบขนานถึงรูปใบหอก ยาวได้ถึง
หรือต่อม เรณูเป็นหนามละเอียด จานฐานดอกเป็นวงหรือจักเป็นพู รังไข่มี 2 หรือ 14 ซม. ปลายมนหรือแหลม ปลายมีติ่งแหลม แผ่นใบด้านล่างมีนวล ก้านใบยาว
4 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 4 เม็ด ยอดเกสรเพศเมียจัก 2 พู ผลสดมีหลายเมล็ด 0.7-1 ซม. ช่อดอก มี 3-5 ดอก ก้านช่อยาว 1-1.5 ซม. ก้านดอกยาวประมาณ 5 มม.
ส่วนมากมี 4 เมล็ด รูปสามเหลี่ยมมนกลม เกลี้ยง ใบประดับรูปใบหอก ยาว 0.8-1.2 ซม. ติดทน กลีบเลี้ยงรูปใบหอก กลีบคู่นอกยาว
1.8-2 ซม. 3 กลีบในสั้นกว่าเล็กน้อย ดอกรูปดอกเข็ม สีขาว หลอดกลีบดอกยาว
สกุล Argyreia มีประมาณ 90 ชนิด ส่วนมากพบในเอเชียเขตร้อน ในออสเตรเลีย 2-3 ซม. กลีบแฉกลึก รูปใบหอก ยาว 1.6-2 ซม. ปลายแหลม เกสรเพศผู้ยื่นพ้น
มีชนิดเดียว ในไทยมีพืชพื้นเมืองอย่างน้อย 35 ชนิด และพบเป็นไม้ประดับ ปากหลอดกลีบ ยาว 3.8-4 ซม. โคนก้านชูอับเรณูแผ่กว้าง มีปุ่มกระจาย โคนอับเรณู
อีก 1 ชนิด คือใบระบาด A. nervosa (Burm. f.) Bojer ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก เป็นเงี่ยง จานฐานดอกรูปวงแหวน เกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ เกสรเพศผู้
“argyreios” สีเงิน ตามลักษณะแผ่นใบด้านล่างของพืชในสกุลนี้ส่วนมากมีสีเงิน พบที่ลาว และภาคตะวันออกของไทยที่อุบลราชธานี ขึ้นตามป่าเต็งรัง และ
ป่าดิบแล้งที่เป็นหินทราย ความสูง 150-650 เมตร
เครือพุงหมู
Argyreia leucantha Traiperm & Staples เอกสารอ้างอิง
Hoogland, R.D. (1953). Convolvulaceae. In Flora Malesiana Vol. 4: 504.
ไม้เถาล้มลุก มีขนยาวสีน�้าตาลกระจายตามกิ่ง ใบ ใบประดับ และกลีบเลี้ยง Staples, G. and P. Traiperm. (2010). Convolvulaceae (Argyreia). In Flora of
ด้านนอก ใบรูปรีถึงรูปใบหอก ยาว 6-12 ซม. ก้านใบยาว 5-8 มม. แต่ละช่อมี Thailand Vol. 10(3): 337-371.
2-9 ดอก ก้านช่อสั้นมาก ก้านดอกยาว 3-9 มม. ใบประดับรูปรี ยาว 1.5-2 ซม. ________. (2010). New species, new combination, and new record in Con-
volvulaceae for the Flora of Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 36:
ติดทน กลีบเลี้ยงรูปไข่ รูปขอบขนาน หรือรูปใบหอก กลีบคู่นอกยาว 2.5-2.8 ซม. 100-102.

99

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 99 3/1/16 5:14 PM