Page 124 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

แคแสด
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

พืชถิ่นเดียวของไทย พบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือตอนล่างที่นครสวรรค์ ด้านนอกมีต่อมกระจาย เกสรเพศผู้ 2 คู่ ยาวไม่เท่ากัน ฝักรูปแถบ ยาว 30-70 ซม.
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ีขอนแก่น และภาคกลางที่สระบุรี ขึ้นบนเขาหินปูนเตี้ย ๆ มีขนประปราย ขนปุย หรือมีตุ่มกระจาย ผนังกั้นรูปกากบาท เมล็ดกว้างประมาณ
ความสูง 50-100 เมตร 1 ซม. ยาวประมาณ 3-5 ซม. รวมปีก

เอกสารอ้างอิง พบที่จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบกระจายแทบทุกภาค จนถึง
Brummitt, R.K. (1992). Santisukia, a new generic name in Bignoniaceae. Kew ภาคใต้ตอนบน ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าเบญจพรรณ ความสูงถึงประมาณ 1000 เมตร
Bulletin 47: 436. บางครั้งแยกเป็น var. kerrii Sprague และ var. pierrei (Dop) Santisuk ตามสิ่ง
Santisuk, T. (1987). Bignoniaceae (Barnettia). In Flora of Thailand Vol. 5(1): 57-60. ปกคลุมบนกลีบเลี้ยง ฝัก และสีกลีบดอก

สกุล Markhamia Seem. ex Baill. มีประมาณ 10 ชนิด ส่วนมากพบในแอฟริกา
ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวอังกฤษ Clements
Robert Markham (1830-1916)
เอกสารอ้างอิง
Santisuk, T. (1987). Bignoniaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(1): 48-52.
Zhang, Z.Y. and T. Santisuk. (1998). Bignoniaceae. In Flora of China Vol. 18: 224.

แคสันติสุข: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง กลีบดอกบานออกรูประฆังกว้าง ฝักรูปขอบขนานสั้น ๆ มีต่อม
ประปราย (ภาพ: ถ�้าเพชรถ�้าทอง นครสวรรค์ - RP)
แคแสด
Spathodea campanulata P. Beauv.
วงศ์ Bignoniaceae
ไม้ต้น สูง 10-25 ม. มีหูใบเทียม ใบประกอบชั้นเดียว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก
ยาว 30-40 ซม. มีใบย่อย 4-8 คู่ รูปรีถึงรูปขอบขนาน ยาว 5-15 ซม. โคนเบี้ยว
มักมีต่อม 1 คู่ ก้านใบย่อยสั้นมากเกือบไร้ก้าน ช่อดอกคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง
ออกที่ปลายกิ่ง ดอกสีส้ม ก้านดอกสั้น กลีบเลี้ยงเป็นกาบ ยาว 4-6 ซม. เป็นสัน
ปลายมีจะงอย มีขนละเอียด ดอกรูประฆังกว้าง หลอดกลีบดอกยาว 8-12 ซม.
ปลายแยกเป็น 5 กลีบ ตื้น ๆ ยาวประมาณ 1.5 ซม. ขอบกลีบเป็นคลื่น เกสรเพศผู้
4 อัน รังไข่มี 2 ช่อง ยอดเกสรเพศเมียจัก 2 พู ผลแห้งแตก รูปขอบขนาน ยาว
10-25 ซม. ปลายแหลม ผิวมีสัน แตกออกด้านเดียวรูปเรือ เมล็ดจ�านวนมาก มี
ปีกบางล้อมรอบ

มีถิ่นก�าเนิดในแอฟริกาเขตร้อน เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน กิ่ง ใบ และดอก
ใช้ถอนพิษ ขับลม แก้ไข้ แคหัวหมู: ช่อดอกคล้ายช่อกระจะ กลีบเลี้ยงเป็นกาบ ต้นดอกสีหลืองครีม ฝักมีขนปุย ต้นดอกสีน�้าตาลแดง ฝักมี
ปุ่มหนาแน่น (var. pierrei) (ภาพบน: มวกเหล็ก สระบุรี, ภาพล่าง: เขาพระวิหาร ศรีสะเกษ; - RP)
สกุล Spathodea P. Beauv. มีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “spathe” กาบ
หมายถึงกลีบเลี้ยงคล้ายกาบ โคกกระออม
Cardiospermum halicacabum L.
เอกสารอ้างอิง
Santisuk, T. (1987). Bignoniaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(1): 64. วงศ์ Sapindaceae
ไม้เถาล้มลุก แยกเพศร่วมต้น ใบประกอบมี 3 ใบย่อย 2 ชั้น เรียงเวียน ยาว
ได้ถึง 20 ซม. ก้านยาวได้ถึง 5 ซม. ใบประกอบย่อยยาว 5-6 ซม. ก้านยาว 1-2 ซม.
ใบย่อยรูปไข่ จักเป็นพู ยาว 3-4 ซม. ก้านยาวประมาณ 5 มม. ช่อดอกคล้ายช่อ
กระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบ ยาว 5-14 ซม. ช่อย่อยลดรูปเป็นมือเกาะ ก้านดอก
ยาวประมาณ 3 มม. กลีบเลี้ยง 4 กลีบ ติดทน คู่นอกยาว 1-1.5 มม. คู่ในยาวกว่า
เล็กน้อย ดอกสีขาวสมมาตรด้านข้าง กลีบดอก 4 กลีบ รูปไข่กลับกว้าง ยาว 2-3 มม.
2 กลีบมีเกล็ดขนขนาดใหญ่ด้านใน ปลายเป็นสันนูนสีเหลือง จานฐานดอกคล้าย
แคแสด: ช่อดอกคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง ก้านดอกสั้น กลีบเลี้ยงเป็นกาบ เป็นสัน ปลายมีจะงอย ต่อม 2 ต่อม ติดตรงข้ามรังไข่ เกสรเพศผู้ 8 อัน ก้านชูอับเรณูสั้น มีขน อับเรณู
กลีบดอกรูประฆังกว้าง ขอบกลีบเป็นคลื่น (ภาพ: cultivated - SSi) สีเหลือง รังไข่มี 3 ช่อง แต่ละช่องมีออวุลเม็ดเดียว ก้านเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรจัก
แคหัวหมู 3 พู ผลแห้งแตก มี 3 พู ผนังบาง เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5-3 ซม. มีขนสั้นนุ่ม เมล็ดกลม
Markhamia stipulata (Wall.) Seem. ex K. Schum. สีด�า เส้นผ่านศูนย์กลาง 4-5 มม. ขั้วเมล็ดสีขาว
วงศ์ Bignoniaceae มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาเขตร้อน เป็นวัชพืช ความสูงถึงประมาณ 1500 เมตร
ชื่อพ้อง Spathodea stipulata Wall. รากมีสรรพคุณขับปัสสาวะ ลดไข้ และเป็นยาระบาย
ไม้ต้น สูง 5-15 ม. มีหูใบเทียม ใบประกอบชั้นเดียว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก สกุล Cardiospermum L. มี 12 ชนิด ส่วนใหญ่พบในอเมริกา ชื่อสกุลมาจากภาษา
ยาวได้ถึง 55 ซม. ใบย่อยมี 4-8 คู่ รูปรีถึงรูปใบหอก ยาว 8-25 ซม. ก้านใบสั้น กรีก “cardio” กับ “spermus” หมายถึงเมล็ดรูปหัวใจ ส่วนคำาระบุชนิดเป็นภาษา
ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงสั้น ๆ คล้ายช่อกระจะ ออกที่ปลายกิ่ง ยาว กรีกโบราณ “halikakabon” ที่ใช้เรียกพืชสกุลโทงเทง Physalis ที่ผลคล้ายกัน
15-35 ซม. มีได้ถึง 10 ดอก ก้านดอกยาว 2-6 ซม. กลีบเลี้ยงเป็นกาบคล้ายเรือ
ยาว 3.3-5.5 ซม. มีขนปุย ดอกรูปแตร สีเหลืองครีมหรืออมแดง ยาวได้ถึง 4.5 ซม. เอกสารอ้างอิง
van Welzen, P.C. (1999). Sapindaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 189-191.
โคนหลอดกลีบรูปทรงกระบอก ยาว 2-2.6 ซม. กลีบรูปรีกว้าง ยาวได้ถึง 4.5 ซม. Xia, N. and P.A. Gadek. (2007) Sapindaceae. In Flora of China Vol. 12: 24.

104

59-02-089_001-112 Ency_new1-3_J-Coated.indd 104 3/1/16 5:16 PM