Page 135 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

จ�ำปำหลวง
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

จ�าปา: ดอกออกเดี่ยว ๆ กลีบรวม 15 กลีบ รูปใบหอกกลับ เรียงหลายวง สีเหลืองอมส้ม แกนอับเรณูมีรยางค์สั้น ๆ
จากเขา: ปาล์มแตกกอหนาแน่น ก้านมีหนามติดเป็นกลุ่ม 2-3 อัน ช่อดอกคล้ายช่อเชิงลด ปลายผลเป็นจะงอย ผลย่อยแยกกัน (ภาพ: cultivated - SSi)
มีเกล็ดสีน�้าตาลหนาแน่น (ภาพ: ยะลา; ภาพล�าต้น - RP, ภาพก้านใบและช่อผล - MP)
จามจุรี จำาปาขอม
Albizia saman (Jacq.) Merr. Polyalthia cauliflora Hook. f. & Thomson var. wrayi (Hemsl.) J. Sinclair
วงศ์ Fabaceae วงศ์ Annonaceae
ชื่อพ้อง Mimosa saman Jacq., Samanea saman (Jacq.) Merr. ชื่อพ้อง Unona wrayi Hemsl.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 25 ม. เรือนยอดแผ่กว้าง ใบประกอบย่อยมี 2-5 คู่ มีต่อมระหว่าง ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. กิ่งมีช่องอากาศ ใบรูปรีถึงรูปใบหอก ยาว
ก้านใบ ใบย่อยมี 3-10 คู่ รูปรี หรือรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน เบี้ยว ยาว 1.5-6 ซม. 9-20 ซม. แผ่นใบมีขนสั้นนุ่มตามเส้นกลางใบ และเส้นแขนงใบด้านล่าง ก้านใบ
คู่บนขนาดใหญ่ ปลายมนมีติ่งแหลม โคนกลมหรือตัด แผ่นใบด้านล่างมีขนละเอียด ยาว 5-7 มม. ดอกออกเป็นกระจุกตามล�าต้นและกิ่ง กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปไข่แกม
ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น ดอกกลางช่อไร้ก้าน กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจ�านวนอย่างละ รูปสามเหลี่ยม ยาว 6-7 มม. กลีบดอก 6 กลีบ รูปแถบ เรียง 2 วง วงนอกยาว 5-8 ซม.
7-8 กลีบ หลอดกลีบเลี้ยงยาว 8-9 มม. หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 1.2 ซม. วงในยาวกว่าเล็กน้อย เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 2 มม. รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ผลย่อยรูปรี
หลอดเกสรเพศผู้ยาวกว่ากลีบดอกเล็กน้อย ดอกด้านข้างมีก้านสั้น ๆ ขนาดเล็กกว่า ยาว 1.5-2.5 ซม. สุกสีชมพูอมส้ม ก้านผลยาว 1-1.5 ซม. มี 1-2 เมล็ด (ดูข้อมูล
กลีบเลี้ยงและกลีบดอกอย่างละ 5 กลีบ หลอดเกสรเพศผู้สั้นกว่ากลีบดอก ฝักรูปแถบ เพิ่มเติมที่ กระเจียน, สกุล)
ขอบหนา โค้งเล็กน้อย ยาว 15-20 ซม. ผนังชั้นกลางมีเนื้อนิ่ม มี 15-25 เมล็ด พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่สงขลา ยะลา และนราธิวาส
รูปรี ยาวประมาณ 1 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ปันแถ, สกุล) ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงประมาณ 100 เมตร ส่วน var. cauliflora พบที่
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาใต้ เป็นไม้ประดับให้ร่มเงาในเขตร้อน ในไทยขึ้นกระจาย คาบสมุทรมลายู แผ่นใบเกลี้ยง และมีก้านผลยาวกว่า
ในธรรมชาติตามริมแม่น�้า และที่ราบลุ่มทุกภาค ต้นใช้เลี้ยงครั่ง ใบใช้ท�าปุ๋ย เอกสารอ้างอิง
Sinclair, J. (1955). A revision of the Malayan Annonaceae. Gardens’ Bulletin
เอกสารอ้างอิง Singapore 14(2): 292-296.
Nielsen, I.C. (1985). Leguminosae-Mimosoideae. In Flora of Thailand Vol. 4(2):
202-204.

จามจุรี: เรือนยอดแผ่กว้าง ใบประกอบ 2 ชั้น ใบย่อยเบี้ยว โคนกลมหรือตัด ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น (ภาพ:
cultivated - RP)
จำาปา
Magnolia champaca (L.) Baill. ex Pierre
จ�าปาขอม: ดอกออกเป็นกระจุกตามล�าต้น กลีบดอก 6 กลีบ รูปแถบ วงในยาวกว่าวงนอกเล็กน้อย ผลย่อยสุก
วงศ์ Magnoliaceae สีชมพูอมส้ม (ภาพดอก: บันนังสตา ยะลา - RP; ภาพผล: แว้ง นราธิวาส - MT)
ชื่อพ้อง Michelia champaca L.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. หูใบแนบติดก้านใบมากกว่ากึ่งหนึ่ง ใบรูปไข่ ยาว จำาปาหลวง
10-30 ซม. ปลายแหลมยาว ยาวได้ถึง 2.5 ซม. แผ่นใบด้านล่างมีขน เส้นแขนงใบ Magnolia utilis (Dandy) V. S. Kumar
เรียงจรดกันเป็นเส้นขอบใน ก้านใบยาว 1.5-4 ซม. ช่อดอกออกตามปลายกิ่งงัน ชื่อพ้อง Manglietia utilis Dandy
ยาว 1-1.8 ซม. มีดอกเดียว ก้านดอกสั้นมาก ดอกมีกลิ่นหอมแรง สีเหลืองอมส้ม ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. หูใบแนบติดก้านใบประมาณกึ่งหนึ่ง ใบรูปรี รูปขอบขนาน
มี 15 กลีบ เรียงหลายวง ยาวเท่า ๆ กัน รูปใบหอกกลับ ยาว 2-4 ซม. เกสรเพศผู้ หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 15-35 ซม. ปลายแหลมยาว ยาวได้ถึง 1.5 ซม. แผ่นใบด้านล่าง
ยาว 6-8 มม. แกนอับเรณูมีรยางค์สั้น ๆ ผลยาว 7-15 ซม. ผลย่อยแยกกัน ยาว มักมีนวล ก้านใบยาว 1.5-4.5 ซม. ช่อดอกยาว 2-4 ซม. ออกที่ปลายกิ่ง ก้านดอกสั้น
1-1.5 ซม. แต่ละผลย่อยมี 2-4 เมล็ด ผิวย่น (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ จ�าปี, สกุล) หรือยาวได้ถึง 1.2 ซม. ดอกมีกลิ่นหอมแรง สีเหลืองอมเขียว โคนเปลี่ยนเป็นสีแดง
มีถิ่นก�าเนิดในอินเดีย เป็นไม้ประดับทั่วไปในเอเชียเขตร้อน แยกเป็น var. ก่อนร่วง มี 9 กลีบ เรียง 3 วง ขนาดลดหลั่นจากวงนอกสู่วงใน กลีบวงนอกรูปไข่กลับ
pubinervia (Blume) Figlar & Noot. พบทางภาคใต้ ต้นสูงได้ถึง 50 ม. ใบรูปรี ยาว 3-8 ซม. เกสรเพศผู้ยาว 1.2-2 ซม. รวมแกนอับเรณูที่เป็นรยางค์ คาร์เพลยาว
ปลายแหลมสั้น ส่วนจ�าปาขาว เป็นลูกผสม M. champaca x baillonii ค�าระบุชนิด 1.8-2.2 ซม. ผลยาว 4-13 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-4 ซม. ก้านยาว 2-4 ซม. ผลย่อย
มาจากภาษาสันสกฤต และเป็นที่มาของชื่อไทย เรียงชิดกัน แห้งแยกกัน ยาว 1.2-1.8 ซม. มี 2-11 เมล็ด รูปรี ยาว 4-6 มม.
เอกสารอ้างอิง พบที่พม่า คาบสมุทรมลายู และบอร์เนียว ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทาง
Nooteboom, H.P. and P. Chalermglin. (2009). The Magnoliaceae of Thailand. ภาคเหนือ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น
Thai Forest Bulletin (Botany) 37: 118-120. ความสูง 600-1000 เมตร

115

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 115 3/1/16 5:23 PM