Page 138 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

จิกน�้ำ

เอกสารอ้างอิง สารานุกรมพืชในประเทศไทย ยาว 0.8-2 ซม. ใบประดับย่อยขนาดเล็ก ก้านดอกส่วนมากยาว 2-4 ซม. ฐานดอก
Nooteboom, H.P. and P. Chalermglin (2009). The Magnoliaceae of Thailand. ยาว 1-1.5 ซม. เป็นสี่เหลี่ยม กลีบเลี้ยงแยก 2 ส่วนไม่เท่ากัน รูปรี ยาว 2.5-4 ซม.
Thai Forest Bulletin (Botany) 37: 131.
Sawangchote, P., P. Sirirugsa, J. Leerativong, K. Sridith, T. Saknimit, L. ปลายมีติ่งแหลม ดอกสีขาวอมชมพู กลีบรูปรี ยาว 5-8.5 ซม. ปลายกลีบมน หรือ
Eksomtramage and S. Jornead. (1999). Pachylarnax praecalva Dandy เว้าตื้น ๆ เกสรเพศผู้เรียง 6 วง ยาวได้ถึง 9.5 ซม. วงในยาว 2-3.5 ซม. จานฐานดอก
(Magnoliaceae): a new record for Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) เป็นวงหนา ก้านเกสรเพศเมียยาว 9-13.5 ซม. ผลรูปไข่ โคนกว้างเป็นเหลี่ยม
27: 41-45. ยาว 8-11 ซม. ปลายเรียวจรดกลีบเลี้ยง มีเมล็ดเดียว รูปขอบขนาน ยาว 4-5 ซม.
พบที่มาดากัสการ์ อินเดีย ศรีลังกา ไต้หวัน ญี่ปุ่น กัมพูชา เวียดนาม ภูมิภาค
มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ออสเตรเลียตอนบน และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบตาม
ชายฝั่งทะเลทั้งฝั่งอันดามันและอ่าวไทย บางครั้งเป็นไม้ประดับ ผลทุบใช้เบื่อปลา

จิกสวน
Barringtonia racemosa (L.) Spreng.
ชื่อพ้อง Eugenia racemosa L.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 14-42 ซม.
จ�าลา: โคนต้นมีพูพอน ปลายใบมน เว้าตื้น ๆ ผลย่อยเชื่อมติดกัน รูปกลม เปลือกหนา (ภาพ: เขา 1490 ยะลา - RP) ปลายแหลมยาว โคนรูปลิ่ม มน หรือเว้าตื้น แผ่นใบค่อนข้างบาง ขอบจักฟันเลื่อย
เส้นแขนงใบข้างละ 10-20 เส้น ก้านใบยาว 0.5-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ
จิกน้ำา, สกุล ห้อยลง ยาวได้ถึง 1 ม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยม ยาว 5-6 มม. ก้านดอกยาวได้ถึง
Barringtonia J. R. Forst. & G. Forst. 1.5 ซม. ฐานดอกยาว 0.4-1.2 ซม. เรียบ กลีบเลี้ยงรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว
วงศ์ Lecythidaceae 0.6-1.3 ซม. ดอกสีชมพูหรือขาวมีปื้นชมพู กลีบรูปรี ยาว 1.5-2.5 ซม. เกสรเพศผู้
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น หูใบขนาดเล็ก ร่วงเร็ว ใบเรียงเวียน มักเรียงหนาแน่นช่วง เรียง 5-6 วง ยาว 3.5-4 ซม. วงในยาว 1-2.5 ซม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 3-6.5 ซม.
ปลายกิ่ง ขอบจักฟันเลื่อยหรือเรียบ ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลงหรือตั้งขึ้น แบบ ผลรูปรี เป็นเหลี่ยมมน ๆ ยาว 5-9 ซม. มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ยาว 2-4 ซม.
ช่อเชิงลด หรือดอกออกเป็นกระจุก ออกตามซอกใบ ปลายกิ่ง หรือตามกิ่ง โคนช่อดอก พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เซเชลส์ เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก
มักมีเกล็ดประดับ (cataphylls) ดอกจ�านวนมาก ฐานดอกมักเป็นสี่เหลี่ยมหรือ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น มักขึ้นใกล้แหล่งน�้า ความสูง
เป็นปีก กลีบเลี้ยงจักตื้น ๆ 2-5 กลีบ หรือแฉกลึกจรดโคน 4-5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม ถึงประมาณ 1000 เมตร
ในตาดอก ติดทน กลีบดอกส่วนมากมี 4 กลีบ ติดระหว่างกลีบดอก เชื่อมติดเส้า
เกสรเพศผู้ เกสรเพศผู้จ�านวนมาก เรียงหลายวง เชื่อมติดกันที่โคน วงในมักลดรูป จิกใหญ่
อับเรณูติดที่ฐาน มี 2 ช่อง หันออก จานฐานดอกเป็นวง บางหรือหนา รังไข่ใต้วงกลีบ Barringtonia angusta Kurz
มี 2-4 ช่อง แต่ละช่องมีออวุล 2-6 เม็ด เกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ติดทน ผลเปลือกบาง
ผนังชั้นในหนาเป็นเส้นใยหรือคล้ายฟองน�้า ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปใบหอกกลับ ยาว 30-70 ซม. ปลายมีติ่งแหลม
โคนรูปลิ่ม แผ่นใบบาง ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบข้างละ 18-30 เส้น ก้านใบ
สกุล Barringtonia อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Barringtonioideae มีประมาณ 70 ชนิด พบ ยาว 0.5-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ห้อยลง ยาวได้ถึง 2.5 ม. ใบประดับรูป
ในแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยมี 11 ชนิด สามเหลี่ยมหรือแกมรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 1.5 ซม. ดอกไร้ก้าน ฐานดอกยาว
ชื่อสกุลตั้งตามนักธรรมชาติวิทยาชาวอังกฤษ Daines Barrington (1727-1800) 0.6-1.2 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 0.6-1 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ดอกสีครีมอมชมพู กลีบรูปรี
กว้างหรือคล้ายรูปใบพาย ยาว 1.5-3 ซม. เกสรเพศผู้เรียง 5-7 วง ยาว 3.5-5 ซม.
จิกน้ำา วงในยาว 0.7-2 ซม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 5-7 ซม. ผลรูปขอบขนาน ยาว 7-8 ซม.
Barringtonia acutangula (L.) Gaertn. สันปีกกว้าง 2-5 มม. มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ยาวประมาณ 2.2 ซม.
ชื่อพ้อง Eugenia acutangula L. พบที่พม่า เวียดนาม คาบสมุทรมลายู ในไทยพบทางภาคเหนือที่แม่ฮ่องสอน
ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ใบรูปไข่กลับหรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 5-26 ซม. ตาก ภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่ตราด และภาคใต้ ขึ้นริมล�าธารในป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น
ปลายแหลมหรือแหลมยาว โคนสอบเรียว แผ่นใบหนา ขอบจักฟันเลื่อย เส้นแขนงใบ ความสูงถึงประมาณ 500 เมตร เป็นไม้ประดับ มีชื่อการค้าว่า จิกเศรษฐี
ข้างละ 10-20 เส้น ก้านใบยาวได้ถึง 1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลง ยาว เอกสารอ้างอิง
ได้ถึง 70 ซม. ก้านดอกสั้น หรือยาวได้ถึง 1 ซม. ฐานดอกยาว 1-4 มม. กลีบเลี้ยงรูปรี Chantaranothai, P. (1995). Barringtonia (Lecythidaceae) in Thailand. Kew Bulletin
กว้าง ยาว 3-5 มม. ดอกสีชมพูหรืออมแดง กลีบรูปกลมหรือรูปใบพาย ยาว 0.5-1 ซม. 50(4): 677-694.
เกสรเพศผู้เรียง 3 วง วงนอกยาวได้ถึง 2.5 ซม. วงในยาว 3-6 มม. ก้านเกสรเพศเมีย Prance, G.T. (2012). Lecythidaceae. In Flora of Peninsular Malaysia Vol. 3:
175-221.
ยาว 1-2 ซม. ผลรูปรีแคบ รูปไข่ หรือเกือบกลม ยาว 2-6 ซม. ส่วนมากมีสัน
หรือครีบ 4-8 สัน มีเมล็ดเดียว รูปไข่ ยาว 1-4 ซม.
พบที่อินเดีย อัฟกานิสถาน ปากีสถาน บังกลาเทศ พม่า ภูมิภาคมาเลเซีย นิวกินี
ออสเตรเลียตอนบน และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามริมน�้า ความสูง
ถึงประมาณ 400 เมตร บางครั้งแยกเป็น subsp. spicata (Blume) Payens
ดอกไร้ก้าน ผลรูปกลม สันเป็นเหลี่ยม ไม่พบในเอเชียใต้ และออสเตรเลีย

จิกเล
Barringtonia asiatica (L.) Kurz
ชื่อพ้อง Mammea asiatica L.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. ใบรูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 15-52 ซม.
ปลายมน บางครั้งมีติ่งแหลม ขอบเรียบ แผ่นใบหนา เส้นแขนงใบข้างละ 6-10 เส้น
ไร้ก้านหรือยาวได้ถึง 5 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามปลายกิ่ง ตั้งขึ้น ยาว จิกน�้า: ขอบใบจักฟันเลื่อย ช่อดอกแบบช่อกระจะห้อยลง เกสรเพศผู้เรียง 3 วง ผลรูปรีแคบ มีสันหรือครีบ (ภาพดอก:
ได้ถึง 20 ซม. มี 3-20 ดอก เกล็ดประดับรูปรี ยาว 1.5-3 ซม. ใบประดับรูปไข่ แก่งกระจาน เพชรบุรี, ภาพผล: ชุมพร; - MP)

118

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 118 3/1/16 5:23 PM