Page 150 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ช่อดำวดิน

ช่อดาวดิน สารานุกรมพืชในประเทศไทย พบในอเมริกา แอฟริกา ยุโรป และเอเชีย ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้
Mycetia basiflora Puff ภาคตะวันตกเฉียงใต้ ภาคกลาง และภาคใต้ ขึ้นตามชายป่าโกงกาง ที่รกร้างรอบ ๆ
นาเกลือ รับประทานเป็นผักสดหรือปรุงสุก
วงศ์ Rubiaceae
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 1 ม. หูใบรูปใบหอก ยาว 4-7 มม. มีขนละเอียดด้านนอก สกุล Suaeda Forssk. ex J. F. Gmel. เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Chenopodiaceae มี
ใบเรียงตรงข้าม รูปไข่ถึงรูปใบหอกกลับ ยาว 12-26 ซม. ก้านใบยาว 1.5-3 ซม. ประมาณ 100 ชนิด เป็นพืชที่พบตามดินเค็มทั้งในอเมริกา แอฟริกา ยุโรป เอเชีย
ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกเป็นกลุ่มที่โคนต้น ก้านช่อยาวได้กว่า 10 ซม. และออสเตรเลีย ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษาอาหรับ “suivada” หรือ
ใบประดับรูปเส้นด้ายขนาดเล็ก ก้านดอกยาว 1-4 มม. มีขนสั้นนุ่ม กลีบเลี้ยง 5 กลีบ “sauda” เกลือ ตามถิ่นที่อยู่ที่ชอบดินเค็ม
รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 4-8 มม. ติดทน ด้านนอกมีขนสั้น ดอกสีเหลืองเปลี่ยนเป็น เอกสารอ้างอิง
สีครีม หลอดกลีบดอกยาว 1-1.4 ซม. มีขนสั้นทั้งด้านในและด้านนอก มี 5 กลีบ ยาว Larsen, K. (2000). Chenopodiaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(2): 257-259.
2-4 มม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดบนปากหลอดกลีบในดอกที่ก้านเกสรเพศเมียสั้น
ติดใกล้โคนหลอดกลีบในดอกที่ก้านเกสรเพศเมียยาว ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณู
ยาว 2-3 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.7-1.2 ซม. ยอดเกสรจักเป็นพู ยาว 3-5 มม.
ผลสดมีหลายเมล็ด เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.7-1 ซม. ผลแก่สีขาว เมล็ดขนาดเล็ก
จ�านวนมาก สีด�า เป็นมันวาว
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่เขาสอยดาว จังหวัด
จันทบุรี ขึ้นตามป่าดิบชื้นใกล้ล�าธาร ความสูง 650-1000 เมตร อย่างไรก็ตาม อาจเป็น
ชนิดเดียวกับที่พบในอินเดีย เนื่องจากถิ่นที่อยู่ใกล้กับป่ากระวานที่ชาวบ้านปลูก
ซึ่งกระวานมีถิ่นก�าเนิดในอินเดีย
สกุล Mycetia Reinw. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Rubioideae เผ่า Argostemmateae มี
ประมาณ 45 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อน ในไทยมี 12 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก
“mykes” หรือ “myketos” ตุ่มหรือปุ่ม ตามลักษณะลำาต้นในบางชนิด

เอกสารอ้างอิง ชะคราม: ใบอวบน�้า ไร้ก้าน ดอกออกเป็นกระจุก 3-5 ดอก เรียงตามแกนช่อ ผลมีกลีบรวมหุ้ม (ภาพ: สมุทรสงคราม - RP)
Chen, T. and C.M. Taylor. (2011). Rubiaceae (Mycetia). In Flora of China Vol.
19: 424. ชะมด
Puff, C. (2010). Mycetia (Rubiaceae) from Khao Soi Dao, Chanthaburi province,
SE Thailand: the discovery of a remarkable new species and the true Hibiscus surattensis L.
identity of a supposedly endemic species. Thai Forest Bulletin (Botany) 38: วงศ์ Malvaceae
173-178.
Puff, C., K. Chayamarit and V. Chamchumroon. (2005). Rubiaceae of Thailand. ไม้ล้มลุก มีขนและหนามกระจาย หูใบคล้ายใบ เป็นติ่ง ยาว 0.5-1.5 ซม. ขอบมี
Forest Herbarium. Bangkok. ขนครุย ใบรูปฝ่ามือ 3-5 พู ยาว 4-10 ซม. ขอบจักซี่ฟันห่าง ๆ แผ่นใบมีขนทั้งสองด้าน
เส้นโคนใบ 5 เส้น ก้านใบยาว 2-7 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ ก้านดอกยาว
1-9 ซม. ริ้วประดับ 10 อัน โคนเรียวแคบคล้ายเป็นก้าน ยาว 5-7 มม. ริ้วด้านใน
ตั้งขึ้นรูปแถบ ยาว 1-2 ซม. ด้านนอกเป็นรยางค์รูปรี ยาว 0.7-1 ซม. กลีบเลี้ยง
รูปไข่แกมรูปใบหอก ยาวได้ถึง 2.5 ซม. ดอกสีเหลือง โคนกลีบด้านในสีแดงเข้ม กลีบ
รูปไข่กลับ ปลายกลม ยาว 3-5 ซม. เส้าเกสรสั้นกว่ากลีบดอก อับเรณูสีเหลืองติด
ตลอดความยาว ก้านชูอับเรณูสั้น รังไข่ 5 ช่อง มีช่องเทียมอีก 5 ช่อง ผลรูปไข่ ยาว
ประมาณ 1.5 ซม. ปลายมีจะงอย (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ชบา, สกุล)
พบที่แอฟริกา ภูฏาน อินเดีย จีนตอนใต้ ฮ่องกง พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและ
มาเลเซีย และออสเตรเลีย ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่าหรือที่รกร้าง ส่วนต่าง ๆ
มีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่าง
เอกสารอ้างอิง
Tang, Y., M.G. Gilbert and L.J. Dorr. (2007). Malvaceae. In Flora of China Vol.
12: 239.
ช่อดาวดิน: ใบเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่นเป็นกลุ่มที่โคนต้น ก้านช่อยาว ดอกสีเหลืองเปลี่ยนเป็นสีครีม
(ภาพ: เขาสอยดาว จันทบุรี - PPh)
ชะคราม
Suaeda maritima (L.) Dumort.
วงศ์ Amaranthaceae
ชื่อพ้อง Chenopodium maritimum L.
ไม้ล้มลุก แตกกิ่งหนาแน่น ใบเรียงเวียน อวบน�้า ส่วนมากสีแดงและมีนวล
รูปทรงกระบอกแคบ ๆ โค้งเล็กน้อย ยาว 2-5 มม. ปลายเรียวแหลม ไร้ก้าน ช่อดอก
แบบช่อแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่ง ยาวได้ถึง 15 ซม. ดอกออกเป็นกระจุก 3-5 ดอก
เรียงตามแกนช่อ บางครั้งเป็นดอกเพศเมีย ใบประดับคล้ายใบ ลดรูปช่วงปลายช่อ
ใบประดับย่อยขนาดเล็ก 2-3 อัน ติดทน ดอกสีเขียวหรือสีแดง กลีบรวมมี 5 กลีบ
ยาวประมาณ 2 มม. เกสรเพศผู้ 5 อัน รังไข่มีช่องเดียว ก้านเกสรเพศเมียแยก 2-3 อัน
ยื่นเลยกลีบรวมเล็กน้อย ผลสด มีกลีบรวมหุ้ม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 มม. ชะมด: ส่วนต่าง ๆ มีขนและหนามกระจาย ริ้วประดับ 10 อัน โคนเรียวแคบ ริ้วด้านในตั้งขึ้นรูปแถบ ด้านนอกเป็น
มีเมล็ดเดียว สีน�้าตาล เป็นมันวาว รยางค์รูปรี (ภาพดอก: ตาก - RP; ภาพผล: สิชล นครศรีธรรมราช - RP)

130

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 130 3/1/16 5:26 PM