Page 157 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ชุมเห็ดไทย
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ชิงชี่เขา ขอบมีต่อม แผ่นใบด้านล่างมีขนบิดเวียนคล้ายใยแมงมุม ก้านใบยาว 4-7 มม.
Capparis viburnifolia Gagnep. ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ยาวได้ถึง 40 ซม. ใบประดับช่วงโคนช่อคล้ายใบ มีต่อม
ตามขอบ ดอกสีขาว กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปไข่ ยาวประมาณ 2.5 มม. กลีบดอก 5 กลีบ
ไม้พุ่มรอเลื้อย ยาวได้ถึง 6 ม. มีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาลเข้มตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง แยกกัน ขนาดไม่เท่ากัน กลีบล่างโคนคล้ายถุง ยาวประมาณ 4 มม. พับงอกลับ
ช่อดอก ก้านดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก กิ่งเป็นเหลี่ยม หนามโค้ง ประมาณกึ่งหนึ่ง กลีบข้างรูปใบพาย ยาว 3.5-5 มม. โคนเรียวแคบคล้ายเป็นก้านกลีบ
ยาว 2-6 มม. ใบรูปไข่หรือรูปขอบขนาน ยาว 7-9 ซม. ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น เกสรเพศผู้ 6 อัน เชื่อมติดกลุ่มเดียว เชื่อมติดกันประมาณ 1 มม. รังไข่มี 3 ช่อง
ออกตามปลายกิ่งด้านข้างสั้น ๆ ก้านดอกยาว 2-3 ซม. กลีบเลี้ยงกลม คู่นอก มีขนสั้นนุ่ม แต่ละช่องมีออวุล 2 เม็ด ผลแยกแล้วแตกเป็น 3 ส่วน มีีีปีกยาว 2 ปีก
คล้ายรูปเรือ ยาวประมาณ 0.6 มม. คู่ในแบนเรียบ ยาวประมาณ 1 ซม. ดอกสีม่วง ยาว 2-3.5 ซม. ปีกสั้น 1 ปีก ยาว 1-1.5 ซม. เมล็ดมีขน
อมชมพู หรือขาว กลีบดอกคู่ในเชื่อมติดกันที่โคน กลีบรูปไข่กลับ ยาว 1.2-2 ซม.
ก้านชูเกสรเพศเมียยาวประมาณ 3.5 ซม. รังไข่เกลี้ยง ผลรูปรี พบที่คาบสมุทรมลายู สุมาตรา บอร์เนียว และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่
นราธิวาส ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่าๆ
พบที่จีนตอนใต้ เวียดนาม ในไทยพบทางภาคเหนือที่ตาก น่าน ขึ้นตามชายป่า
และที่โล่งในป่าดิบเขา ความสูง 700-1300 เมตร สกุล Trigoniastrum Miq. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Polygalaceae มีชนิดเดียว ชื่อสกุล
หมายถึงคล้ายสกุล Trigonia ที่พบในอเมริกาเขตร้อน
ชิงชี่ใบแหลม เอกสารอางอิง
Capparis acutifolia Sweet van Steenis, C.G.G.J. (1949). Trigoniaceae. In Flora Malesiana Vol. 4: 59-60.
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 4 ม. กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่มสีน�้าตาล กิ่งและใบเรียง
สลับระนาบเดียว หนามตรง ยาว 2-3 มม. ใบรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 4.5-9 ซม.
ปลายยาวคล้ายหาง ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบด้านบนเรียงเป็นแถว ก้านดอก
ยาว 1.3-2 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 4-5 มม. คู่นอกคล้ายเรือ เกลี้ยง คู่ในแบน รูปรีหรือ
รูปขอบขนาน มีขนสั้นนุ่ม กลีบดอกรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 7 มม. คู่ในติดกัน
มีขนสั้นหนานุ่มและขนครุย ก้านชูเกสรเพศเมียยาวได้ถึง 2.2 ซม. รังไข่เกลี้ยง
ผลรูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. เปลือกบาง เรียบ ก้านยาว 3-4 ซม.
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ และภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบทางภาคเหนือที่
เชียงราย เชียงใหม่ ตาก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ
และป่าดิบเขาที่เป็นหินปูน ความสูงถึงประมาณ 2000 เมตร

เอกสารอ้างอิง
Chayamarit, K. (1991). Capparaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(3): 241-259.
Zhang, M. and G.C. Tucker. (2008). Capparaceae. In Flora of China Vol. 7: 440. ชุมแสงใต้: ใบเรียงเวียน ปลายแหลมยาว ผลมีีีปีกยาว 2 ปีก ปีกสั้น 1 ปีก (ภาพ: นราธิวาส - PPu)

ชุมเห็ดเทศ
Senna alata (L.) Roxb.
วงศ์ Fabaceae
ชื่อพ้อง Cassia alata L.
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 5 ม. หูใบรูปติ่งหู ยาว 6-8 มม. ติดทน ใบประกอบมีใบย่อย
8-20 คู่ แกนใบประกอบยาว 30-60 ซม. ก้านสั้น ใบย่อยรูปรีถึงรูปขอบขนาน
ชิงชี่: ช่อดอกออกสั้น ๆ ตามซอกใบด้านบน ดอกสีขาว กลีบคู่บนมีสีเหลืองหรือม่วงแซม ผลรูปกลมหรือรี ผนังหนา
สีส้มแดง (ภาพดอก: ป่าละอู ประจวบคีรีขันธ์, ภาพผล: หล่มสัก เพชรบูรณ์; - RP) ยาว 5-15 ซม. ปลายและโคนกลม ก้านใบยาว 2-3 มม. ช่อดอกแคบ ยาว 20-50 ซม.
ใบประดับรูปรี ยาว 2-3 ซม. ก้านดอกยาว 2-4 มม. กลีบเลี้ยงรูปขอบขนาน ยาว
ไม่เท่ากัน ยาว 1-2 ซม. กลีบดอกรูปใบพาย ยาวประมาณ 2 ซม. เกสรเพศผู้อันยาว
2 อัน ก้านชูอับเรณูยาวประมาณ 4 มม. อับเรณูมีช่องเปิดที่ปลาย อันสั้น 4 อัน ยาว
ประมาณ 2 มม. ลดรูป 4 อัน รังไข่เกลี้ยง ฝักรูปแถบ ยาว 10-15 ซม. มีปีกกว้าง
ประมาณ 5 มม. เมล็ดจ�านวนมาก คล้ายรูปสี่เหลี่ยม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ขี้เหล็ก, สกุล)
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาใต้ บางครั้งเป็นวัชพืช ใบสดใช้รักษากลากเกลื้อน ใบและ
ดอกมีสารกลุ่มแอนทราควิโนน เป็นยาระบาย แต่อาจท�าให้ล�าไส้ท�างานไม่ปกติ
ชุมเห็ดไทย
Senna tora (L.) Roxb.
ชื่อพ้อง Cassia tora L.
ไม้ล้มลุกหรือไม้พุ่ม สูงได้ถึง 1 ม. หูใบเป็นขนแข็ง ยาว 1-1.5 ซม. ใบประกอบ
มีใบย่อย 3 คู่ แกนใบประกอบยาว 2-3 ซม. ก้านยาว 1-4 ซม. มีต่อมระหว่าง
ชิงชี่เขา: ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น ออกตามปลายกิ่งด้านข้าง ดอกสีม่วง อมชมพู หรือขาว (ภาพซ้ายและขวาบน: ใบคู่ล่าง ใบย่อยรูปไข่กลับ ใบช่วงปลายขนาดใหญ่ ยาว 2-5 ซม. ปลายกลม มี
ดอยภูคา น่าน - RP); ชิงชี่ใบแหลม: ปลายใบยาวคล้ายหาง ผลกลม ก้านยาว (ภาพขวาล่าง: ดอยตุง เชียงราย - RP) ติ่งแหลม โคนมนแคบ ก้านใบสั้น ช่อดอกสั้น มี 1-3 ดอก ใบประดับรูปแถบขนาดเล็ก
ก้านดอกยาว 0.4-1 ซม. กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาวประมาณ 5 มม. กลีบดอกรูปไข่กลับ
ชุมแสงใต้ ขนาดไม่เท่ากัน ยาวได้ถึง 1 ซม. เกสรเพศผู้ 7 อัน ยาวเท่า ๆ กัน ก้านชูอับเรณู
Trigoniastrum hypoleucum Miq. ยาว 1.5-2 มม. อับเรณูยาวกว่าก้าน มีช่องเปิดที่ปลาย ไม่มีเกสรเพศผู้ที่ลดรูป
วงศ์ Trigoniaceae รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ฝักรูปแถบ โค้งเล็กน้อย ยาว 10-15 ซม. เมล็ดรูปสี่เหลี่ยมคางหมู
ไม้ต้น สูงได้ถึง 30 ม. บางครั้งมีพูพอน มียางเหนียวสีเหลืองเปลี่ยนเป็นสีแดง (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ขี้เหล็ก, สกุล)
หูใบขนาดเล็ก ใบเรียงเวียน รูปขอบขนาน ยาว 8-18 ซม. ปลายแหลมยาว โคนรูปลิ่ม มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาใต้ เป็นวัชพืชในเขตร้อน มีสรรพคุณคล้ายชุมเห็ดเล็ก

137

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 137 3/1/16 5:28 PM