Page 163 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ดอกไม้จีน
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

พบที่คาบสมุทรมลายู สุมาตรา และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่นราธิวาส ขึ้นตาม
ป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 450 เมตร เบียนราก Tetrastigma pedunculare
(Wall. ex M. A. Lawson) Planch. และ T. papillosum Planch. ค�าระบุชนิด
หมายถึงการตายของตัวอ่อนของแมลงหลังผสมเกสร
สกุล Rhizanthes Dumort. มี 4 ชนิด พบที่คาบสมุทรมลายู ชวา สุมาตรา และ
บอร์เนียว ในไทยมีชนิดเดียว ส่วน บัวครั่ง R. zippelii (Blume) Spach ที่เคยระบุ
ว่าพบในไทยด้วยเป็นพืชถิ่นเดียวของชวา ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “rhiza” ราก
และ “anthos” ดอก หมายถึงพืชที่ดอกออกจากราก
ดอกบัลลูน: ใบออกเป็นวงรอบข้อ ขอบจักฟันเลื่อย ดอกรูปถ้วยหรือรูประฆังกว้าง สีม่วง ยอดเกสรเพศเมียแยก 5 แฉก
ผลรูปกรวยกลับ (ภาพ: cultivated; ภาพดอก - RP, ภาพผล - SSi) เอกสารอ้างอิง
Bänziger, H. and B. Hansen. (2000). A new taxonomic revision of a deceptive
ดอกผักบุ้ง flower, Rhizanthes Dumortier (Rafflesiaceae). Natural History Bulletin of
Ipomoea purpurea (L.) Roth Siam Society 48: 117-143.
วงศ์ Convolvulaceae
ชื่อพ้อง Convolvulus purpureus L.
ไม้เถาล้มลุก ยาว 2-3 ม. มีขนหยาบกระจายตามกิ่ง แผ่นใบ ใบประดับ และ
กลีบเลี้ยง ใบเรียงเวียน รูปไข่กว้าง เรียบหรือจัก 3 พู ยาว 4-18 ซม. โคนรูปหัวใจ
ก้านใบยาวได้ถึง 12 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก มี 1-5 ดอก ก้านช่อยาว 4-12 ซม.
ใบประดับรูปแถบ ยาว 6-7 มม. ก้านดอกยาว 1.2-1.5 ซม. กลีบเลี้ยงยาว 1-1.5 ซม.
3 กลีบนอกรูปขอบขนาน กลีบคู่ในรูปใบหอก ดอกรูปแตร สีม่วงอมแดง ยาว
4-6 ซม. หลอดกลีบดอกสีขาว เกสรเพศผู้ยาวไม่เท่ากัน อันยาวจรดประมาณ
กึ่งกลางหลอดกลีบดอก โคนก้านชูอับเรณูมีขน รังไข่เกลี้ยง ยอดเกสรจัก 3 พู
ผลแห้งแตก เส้นผ่านศูนย์ประมาณ 1 ซม. มี 3 ซีก เมล็ดขนาดเล็กรูปสามเหลี่ยมมน
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกากลางและอเมริกาเหนือ เป็นไม้ประดับหรือเป็นวัชพืช
เอกสารอ้างอิง
Fang, R. and G. Staples. (1995). Convolvulaceae. In Flora of China Vol. 16: 305. ดอกแมงกระพรุน: ถิ่นที่อยู่ในป่าดิบชื้น ดอกรูประฆังหงาย กลีบรวม 16 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ มีขนหนาแน่น
ปลายกลีบมีรยางค์แข็ง ยาวคล้ายหาง ดอกแก่บานออก (ภาพ: นราธิวาส - HB)
ดอกไม้จีน
Hemerocallis lilioasphodelus L.
วงศ์ Xanthorrhoeaceae
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 80 ซม. มีเหง้าสั้น ยุบในหน้าหนาว ใบออกที่โคน เรียงสลับ
ระนาบเดียว รูปแถบ ยาว 20-70 ซม. ไร้ก้าน ก้านช่อส่วนมากสั้นกว่าใบ ช่อดอก
แบบช่อกระจุกวงแถวเดียวแยกแขนง มี 2-5 ดอก ใบประดับรูปใบหอก ยาว
2-8 ซม. ก้านดอกยาว 1-2 ซม. ดอกรูปล�าโพงสีเหลือง ดอกบานช่วงบ่ายมีกลิ่นหอม
หลอดกลีบดอกยาว 1.5-2.5 ซม. ปลายแยกเป็น 6 กลีบ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก
ยาว 5-7 ซม. กลีบวงในกว้างกว่าวงนอก เกสรเพศผู้ 6 อัน ติดบนหลอดกลีบดอก
ก้านชูอับเรณูยาว 5-5.5 ซม. อับเรณูสีเหลืองหรือมีสีม่วงด�าด้านบน ยาวประมาณ
8 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ เกสรเพศผู้ ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลแห้งแตกเป็น
ดอกผักบุ้ง: ใบจักเป็นพู กลีบเลี้ยงมีขนหยาบ ดอกรูปแตร สีม่วงอมแดง หลอดกลีบสีขาว (ภาพ: cultivated - RP) 3 ซีก รูปรี ยาวประมาณ 2.5 ซม. เมล็ดเรียง 2 แถวในแต่ละช่อง
ดอกแมงกระพรุน มีถิ่นก�าเนิดในจีน เกาหลี มองโกเลีย และรัสเซีย เป็นไม้ประดับ ดอกอ่อนน�า
Rhizanthes infanticida Bänziger & B. Hansen ไปนึ่งอบแห้งใช้ปรุงอาหาร
วงศ์ Rafflesiaceae สกุล Hemerocallis L. เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Liliaceae มีประมาณ 15 ชนิด ส่วนมาก
พืชเบียน ไม่มีคลอโรฟิลล์ อาศัยตามรากของพืชอาศัย ดอกและล�าต้นออก พบในเอเชียตะวันออก มีหลายชนิดนิยมปลูกเป็นไม้ประดับ ชื่อสกุลมาจาก
จากหัวใต้ดิน ดอกมีเพศเดียว มีกลิ่นเหม็น กาบรูปถ้วย โคนมีเกล็ดรูปไข่เรียง ภาษากรีก “hemera” วัน และ “kallos” สวย หมายถึงดอกบานวันเดียว
3-4 วง แต่ละวงมี 5 เกล็ด ดอกตูมรูปขอบขนานแกมรูปไข่ เส้นผ่านศูนย์กลาง เอกสารอ้างอิง
4.7-6.5 ซม. ดอกรูประฆังหงาย หลอดกลีบสั้น กลีบสีเหลืองซีด ปลายสีเข้มถึง Chen, X. and J. Noguchi. (2000). Liliaceae (Hemerocallis). In Flora of China
สีน�้าตาล กลีบรวม 16 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 5-10 ซม. เรียงจรดกัน Vol. 24: 161-162.
ปลายกลีบมีรยางค์แข็ง ยาวคล้ายหาง ยาว 2.5-5 ซม. ในดอกเพศเมียสั้นกว่าเล็กน้อย
มีริ้วตามแนวรัศมี มีขนและแผ่นเกล็ดบางแตกแขนง (ramenta) สีน�้าตาลเข้ม
หนาแน่น ขนยาว 0.6-1 ซม. ปลายเป็นตะขอแยกแขนง แผ่นเกล็ดยาว 0.5-2 มม.
กระเปาะเส้นผ่านศูนย์กลาง 1.3-1.7 ซม. ในดอกเพศผู้ ในดอกเพศเมียขนาดใหญ่
กว่าเล็กน้อย ด้านนอกมีขนยาว 3-6 มม. เกลี้ยงหรือมีขนประปราย เส้าเกสรยาว
1.2-2.2 ซม. กลางเส้าเกสรกลม ยอดเป็นกระเปาะสีน�้าตาลแกมชมพู มีช่องเปิด
มีขน อับเรณูจ�านวนมาก เรียงเป็นวงแหวน มี 2 ช่อง ซ้อนกัน ลดรูปในดอกเพศเมีย
ติดเป็นแถวเล็ก ๆ ก้านเกสรเพศเมียยาว 4.5-7 มม. ยอดเกสรเพศเมียคล้ายพังผืด ดอกไม้จีน: ก้านช่อส่วนมากสั้นกว่าใบ ช่อดอกแบบช่อกระจุกวงแถวเดียวแยกแขนง กลีบวงในกว้างกว่าวงนอก
กว้าง 6.5-9.5 มม. เกสรเพศผู้ 6 อัน ติดบนหลอดกลีบดอก (ภาพ: cultivated - RP)

143

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 143 3/1/16 5:29 PM