Page 165 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เป็นลูกผสมระหว่างดอนย่าแดงสายพันธุ์ M. erythrophylla ‘Dona Trining’ สารานุกรมพืชในประเทศไทย ดำดล�ำอ้อย
ลูกผสมจากสายพันธุ์แอฟริกา กลีบเลี้ยงสีแดง มีกลีบเดียวที่ขยายเป็นแผ่น และ
ดอนย่าขาวสายพันธฺุ์ M. philippica ‘Aurorae’ ลูกผสมสายพันธุ์ของฟิลิปปินส์
กลีบเลี้ยงสีขาว ทั้ง 5 กลีบขยายเป็นแผ่น ส�าเร็จเมื่อปี ค.ศ. 1948 ที่มหาวิทยาลัย
แห่งชาติฟิลิปปินส์ และได้รับตั้งชื่อเป็นสายพันธุ์ ‘Queen Sirikit’ เพื่อเทิดพระเกียรติ
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ ที่เสด็จเยือนฟิลิปปินส์ครั้งแรกเมื่อปี ค.ศ. 1970

สกุล Mussaenda L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Ixoroideae เผ่า Mussaendeae มีประมาณ
160 ชนิด พบในแอฟริกา เอเชีย และออสเตรเลีย ในไทยมีพืชพื้นเมืองประมาณ
15 ชนิด เป็นไม้ประดับหลาย ชนิด เช่น ดอนย่าแดง M. erythrophylla Schumach. ดันหมี: ก้านใบสีเหลืองอมส้ม ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลด ออกสั้น ๆ ตามซอกใบ หลอดกลีบดอกยาว ผลมีริ้ว
& Thonn. ดอนย่าขาว M. philippica A. Rich. ซึ่งมีลูกผสมหลายสายพันธุ์ และยัง สุกสีด�าอมม่วง (ภาพ: อุบลราชธานี - PK)
มีสายพันธุ์อื่น ๆ และลูกผสมอีกหลายพันธุ์ ชื่อสกุลเป็นชื่อพื้นเมืองในศรีลังกาที่
ใช้เรียก M. frondosa L. ดาดชมพู
Begonia hymenophylla Gagnep.
เอกสารอ้างอิง
Chantaranothai, P. (2015). A synopsis of Mussaenda L. (Rubiaceae) in Thailand. วงศ์ Begoniaceae
Thai Forest Bulletin (Botany) 43: 51-65.
Puff, C., K. Chayamarit and V. Chamchumroon. (2005). Rubiaceae of Thailand. ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 10 ซม. ล�าต้นสั้น หูใบรูปใบหอกขนาดเล็ก ติดทน ใบกลม
Forest Herbarium. Bangkok. หรือรูปหัวใจ เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-3 ซม. โคนเว้าตื้น หรือคล้ายก้นปิด แผ่นใบหนา
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum ขอบจักซี่ฟันห่าง ๆ เส้นโคนใบ 5 เส้น ก้านใบยาว 0.5-3 ซม. ก้านช่อดอกยาว
Press, Honolulu, Hawai`i. 4-7 ซม. ใบประดับคล้ายหูใบ ติดทน ดอกสีชมพูสดอมม่วง ก้านดอกยาว 3-6 มม.
ดอกเพศผู้ กลีบรวม 4 กลีบ ยาวเท่า ๆ กัน กลีบคู่นอกรูปรีกว้าง ยาว 3-5 มม.
กลีบคู่ในรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ปลายเว้า เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 1 มม.
ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันที่โคน อับเรณูสีเหลือง รูปสามเหลี่ยมปลายตัด ดอกเพศเมีย
มี 5 กลีบ กลีบนอก 3 กลีบ กลีบใน 2 กลีบ ก้านเกสรเพศเมีย 3 อัน ยอดเกสรมีปุ่ม
กระจาย ผลห้อยลง ยาวประมาณ 1 ซม. รวมปีก (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้มกุ้ง, สกุล)
พบที่ ลาว กัมพูชา และภาคตะวันออกของไทยที่อุบลราชธานี และศรีสะเกษ
ขึ้นบนก้อนหินในล�าธารในป่าดิบแล้ง ความสูง 200-300 เมตร

ดาดนภา
Begonia soluta Craib
ไม้ล้มลุก เหง้าขนาดเล็ก ไม่มีล�าต้น มีขนสากหนาแน่นตามแผ่นใบด้านล่าง
ก้านใบ และก้านดอก ใบกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-5 ซม. โคนรูปหัวใจ ใบอวบหนา
ดอนย่าควีนสิริกิติ์: กลีบเลี้ยงขยายเป็นแผ่นทั้ง 5 แผ่น สีชมพู (ภาพซ้าย: cultivated - RP); ดอนย่าแดง: ขอบจักซี่ฟัน เส้นโคนใบมีประมาณ 9 เส้น ก้านใบยาว 2.5-8 ซม. ช่อยาวได้ถึง
M. erythrophylla ‘Dona Trining’ กลีบเลี้ยงขยายเป็นแผ่นกลีบเดียว (ภาพขวาบน: cultivated - RP); ดอนย่าขาว: 20 ซม. ดอกสีขาวอมชมพู ก้านดอกยาว 1-2.5 ซม. ใบประดับยาวประมาณ 5 มม.
M. philippica ‘Aurorae’ กลีบเลี้ยงทั้ง 5 กลีบขยายเป็นแผ่น (ภาพขวาล่าง: cultivated - RP)
ขอบจักชายครุย ดอกเพศผู้ กลีบรวม 4 กลีบ กลีบคู่นอกรูปไข่กลับ กว้าง 1-1.5 ซม.
ดันหมี ยาว 1-1.2 ซม. ปลายมน กลีบคู่ในรูปแถบหรือรูปใบหอกกลับ ยาว 0.7-1.2 ซม.
Gonocaryum lobbianum (Miers) Kurz ปลายอับเรณูมีแกนสั้น ๆ ปลายตัด ดอกเพศเมียมี 4 กลีบ ก้านเกสรเพศเมีย 3 อัน
ยอดเกสรเป็นสันนูน ผลห้อยลง กว้างประมาณ 6 มม. ยาวประมาณ 5 มม. ปีกข้าง
วงศ์ Icacinaceae ยาวได้ถึง 6 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้มกุ้ง, สกุล)
ชื่อพ้อง Platea lobbiana Miers พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ดอยหัวหมด จังหวัดตาก ขึ้นหนาแน่น
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. แยกเพศต่างต้นแกมดอกสมบูรณ์เพศหรือ บนเขาหินปูนที่เปิดโล่ง ความสูงประมาณ 1000 เมตร
มีเฉพาะดอกสมบูรณ์เพศ ใบเรียงเวียน รูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่กลับ
ยาว 8-25 ซม. แผ่นใบหนา เส้นแขนงใบเรียงจรดกันใกล้ขอบใบ ก้านใบสีเหลืองอมส้ม
ยาว 1-2 ซม. ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลด ออกสั้น ๆ ตามซอกใบ ก้านดอกสั้น ดาดลำาอ้อย
กลีบเลี้ยง 5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม รูปรี ยาวประมาณ 2 มม. ขอบมีขนครุย ดอกสีขาว Begonia wrayi Hemsl.
หลอดกลีบดอกยาว 5-6 มม. ปลายแยก 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก เกสรเพศผู้ ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 1 ม. หูใบรูปใบหอก ยาวได้ถึง 2 ซม. ติดทน ใบรูปขอบขนาน
5 อัน ติดภายในหลอดกลีบตรงข้ามกลีบดอก ก้านชูอับเรณูยาว 3-4 มม. อับเรณูติด แกมรูปไข่ ยาว 8-18 ซม. ปลายแหลมยาว โคนเว้าตื้น เบี้ยว ขอบจักซี่ฟัน เส้นโคนใบ
ด้านหลัง ดอกเพศเมียหรือดอกสมบูรณ์เพศออกเป็นช่อกระจะสั้น ๆ ดอกขนาด 6-8 เส้น ก้านใบ 1-2 ซม. ช่อยาวได้ถึง 10 ซม. ดอกสีขาวอมเขียว ก้านดอกยาว
เล็กกว่าดอกเพศผู้ รังไข่เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียสั้น มีขน ยอดเกสรจักตื้น ๆ 3 พู 4-9 มม. ขยายในผล ใบประดับรูปรี ยาว 5-6 มม. ร่วงเร็ว ดอกเพศผู้กลีบรวม 2 กลีบ
ผลผนังชั้นในแข็ง รูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 3-5 ซม. มีริ้ว สุกสีด�าอมม่วง ผนังผลหนา รูปไข่ ยาว 5-7 ซม. ปลายกลม ปลายอับเรณูมีแกนสั้น ดอกเพศเมียมี 4-6 กลีบ
3-4 มม. คล้ายฟองน�้ามีเส้นใย ผนังชั้นในแข็ง หนา 1-1.5 มม. รูปไข่กลับ ขนาดไม่เท่ากัน ยาวได้ถึง 1.5 ซม. ปลายมน ขอบจักซี่ฟัน ก้านเกสรเพศเมีย
พบที่จีนตอนใต้ และไห่หนาน พม่า ภูมิภาคอินโดจีน คาบสมุทรมาเลเซีย และ 3 อัน แยก 2 แฉก ยอดเกสรบิดเวียน ผลรูปรี ห้อยลง ยาวประมาณ 2 ซม. ปีกขนาด
บอร์เนียว เมล็ดให้น�้ามัน ในประเทศจีนใช้ผสมในการท�าสบู่และน�้ามันหล่อลื่น เท่า ๆ กัน กว้าง 2-7 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ส้มกุ้ง, สกุล)

สกุล Gonocaryum Miq. มี 9 ชนิด พบในเอเชีย โดยเฉพาะในภูมิภาคมาเลเซีย พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่สงขลา ยะลา สตูล และ
ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “gonia” มุม และ “karyon” เมล็ด นราธิวาส ขึ้นหนาแน่นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่า ๆ
เปลือกแข็ง ตามลักษณะเมล็ด
เอกสารอ้างอิง
เอกสารอ้างอิง Craib, W.G. (1930). Contributions to the Flora of Siam. Bulletin of Miscellaneous
Peng, H. and R.A. Howard. (2008). Icacinaceae. In Flora of China Vol. 11: 507. Information Kew 1930: 414-415, 418.
Sleumer, H. (1970). Icacinaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(1): 80-81. Kiew, R. (2005). Begonias of peninsular Malaysia. Natural History Publications.

145

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 145 3/1/16 5:30 PM