Page 207 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ถั่วลาย สารานุกรมพืชในประเทศไทย ถั่วเล
Centrosema pubescens Benth.
วงศ์ Fabaceae
ไม้เถา ล�าต้นมีขนยาว หูใบรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 2-3 มม. ใบประกอบ
มี 3 ใบย่อย ก้านยาว 2.5-6 ซม. ใบย่อยรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว 2.5-10 ซม.
ใบด้านข้างขนาดเล็กกว่าใบปลาย เบี้ยวเล็กน้อย แผ่นใบมีขนกระจายทั้งสองด้าน
ก้านใบสั้น ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ มี 2-4 ดอก ก้านช่อยาว 2.5-7 ซม. ใบประดับ
รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 6-9 มม. ใบประดับย่อยรูปรี แนบติดกลีบเลี้ยง ยาวกว่า
ถั่วแป๋: ช่อดอกแบบช่อกระจะ ดอกสีเหลือง ฝักรูปทรงกระบอก ช่วงโคนคอด เกลี้ยง (ภาพดอก: ตาก, ภาพผล: ใบประดับ กลีบเลี้ยงรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 กลีบ รูปแถบขนาดเล็กไม่เท่ากัน
เชียงใหม่; - RM) 2 กลีบบนเชื่อมติดกัน ดอกสีขาว ชมพู หรืออมม่วง กลีบกลางกลม ยาว 2-3 ซม.
มีก้านกลีบสั้น ๆ โคนมีขนยาว มีเดือยสั้น ๆ กลีบปีกและกลีบคู่ล่างขนาดเล็ก
กลีบปีกรูปเคียว ข้างหนึ่งมีติ่ง เกสรเพศผู้ติด 2 กลุ่ม กลุ่มหนึ่งมี 9 อัน อีกกลุ่มหนึ่ง
มี 1 อัน รังไข่ไร้ก้าน ก้านเกสรเพศเมียแบน ปลายมีขน ฝักแบนรูปแถบ ยาว 7-13 ซม.
ปลายมีจะงอย แตกบิดเวียน มี 7-15 เมล็ด รูปรี ยาว 4-5 มม. มีขั้ว
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกากลาง และอเมริกาใต้ ขึ้นเป็นวัชพืชทั่วไป อนึ่ง ยังมี
ความสับสนกับ C. molle Mart. ex Benth. ซึ่งใบประดับและใบประดับย่อย
ขนาดเล็กกว่า
ถั่วผี: มีขนหนาแน่นทั่วไป กลีบกลางรูปไต ปลายเว้า โคนคอด ฝักแบน รูปแถบ (ภาพ: ทะเลน้อย พัทลุง - RM)
สกุล Centrosema (DC.) Benth. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Faboideae เผ่า Phaseoleae
ถั่วไมยรา มีประมาณ 45 ชนิด ส่วนมากพบในทวีปอเมริกา ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมา
Desmanthus virgatus (L.) Willd. จากภาษากรีก “kentron” เดือย และ “sema” กลีบกลาง หมายถึงกลีบกลางมีเดือย
วงศ์ Fabaceae เอกสารอ้างอิง
ชื่อพ้อง Mimosa virgata L. Sa, S. and M.G. Gilbert. (2010). Fabaceae (Centrosema). In Flora of China Vol.
ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย สูงได้ถึง 3 ม. ล�าต้นมี 7-8 เหลี่ยม หูใบรูปลิ่มแคบ ติดทน 10: 202.
ใบประกอบ 2 ชั้น ยาว 2.4-8 ซม. แกนมีขนสั้นนุ่ม ก้านยาว 2.5-5 ซม. ปลายก้าน
มีต่อมนูน 1 ต่อม ใบประกอบย่อยมี 1-7 คู่ ยาว 2.5-7 ซม. ใบย่อยมี 10-25 คู่
คู่ที่โคนขนาดเล็กหรือลดรูป รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 4-9 มม. ปลายมีติ่งแหลม
โคนตัด เบี้ยว แผ่นใบด้านล่างมีนวล ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกเดี่ยว ๆ
ตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านช่อยาว 2-7.5 ซม. มีทั้งดอกสมบูรณ์เพศ ไม่สมบูรณ์เพศ
หรือเป็นหมัน ดอกสมบูรณ์เพศอยู่ปลายช่อ ใบประดับขนาดเล็ก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ
รูปไข่ ยาวประมาณ 2 มม. ดอกสีขาว มี 5 กลีบ รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 4 มม.
เกสรเพศผู้มี 5-10 อัน ยาว 0.8-1 ซม. รังไข่มีก้านสั้น ๆ เกลี้ยง ในแต่ละช่อมีได้
ถึง 10 ฝัก ติดเป็นกระจุก ตั้งขึ้นหรือแผ่กว้าง รูปแถบ ยาว 5-9 ซม. เมล็ดเป็นเหลี่ยม
แบน ยาว 2.4-3 มม. เกลี้ยงหรือมีขุย ผิวมีลายตัวยูทั้ง 2 ด้าน
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาใต้ และอเมริกากลาง น�าเข้ามาปลูกในไทยเป็นพืช
อาหารสัตว์ ขึ้นเป็นวัชพืช พบมากทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคกลางตอนล่าง

สกุล Desmanthus Willd. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Mimosoideae มีประมาณ 24 ชนิด ถั่วลาย: ใบประกอบมี 3 ใบย่อย กลีบกลางขนาดใหญ่ (ภาพ: น�้าตกขาอ่อน ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
ทั้งหมดพบเฉพาะในทวีปอเมริกา ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “desmos” มัด และ
“anthos” ดอก หมายถึงดอกที่ออกเป็นมัด ถั่วเล
เอกสารอ้างอิง Vigna marina (Burm.) Merr.
Le Houérou, H.L. (2012). Desmanthus virgatus (L.) Willd. Food and Agriculture วงศ์ Fabaceae
Organization of the United Nations. http://www.fao.org/ag/AGP/AGPC/ ชื่อพ้อง Phaseolus marinus Burm.
doc/Gbase/data/pf000151.htm
ไม้เถา เกลี้ยง หูใบและหูใบย่อยติดทน มีขนประปราย หูใบรูปไข่ ยาว 3-4.5 มม.
หูใบย่อยรูปรี ยาว 1.5-2 มม. ก้านใบประกอบยาว 2.2-19 ซม. ใบย่อยรูปสี่เหลี่ยม
ข้าวหลามตัดถึงรูปไข่ ยาว 3.3-10.3 ซม. ก้านใบย่อยยาว 3-6 มม. ช่อดอกยาว
8-20 ซม. ก้านช่อยาว 4.7-16 ซม. กลีบเลี้ยงมีขนประปราย ดอกสีเหลือง กลีบกลาง
กว้าง 1.2-1.6 ซม. ยาวประมาณ 1.2 ซม. กลางกลีบด้านในเป็นสันแข็ง 2 สัน
กลีบปีกยาว 1-1.3 ซม. กลีบคู่ล่างยาว 1-1.2 ซม. เกสรเพศผู้ยาว 1-1.5 ซม. รังไข่มี
ขนประปราย ฝักคล้ายรูปทรงกระบอก ยาว 4-6.6 ซม. แห้งสีด�า เกลี้ยง ช่วงโคนคอด
ยาวประมาณ 2 มม. ก้านผลยาว 5-6 มม. มี 4-7 เมล็ด สีน�้าตาลอมแดง รูปไต ยาว
5-6 มม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ถั่วเขียว, สกุล)
พบทั่วไปในเขตร้อน ในไทยพบตามชายฝั่งทะเลทางภาคตะวันออกเฉียงใต้
และภาคใต้ ตามป่าชายหาด

เอกสารอ้างอิง
Thuân, N.V. (1979). Leguminosae-Phaseoleae. Flore du Cambodge, Laos et
ถั่วไมยรา: หูใบรูปลิ่มแคบ ติดทน ใบประกอบ 2 ชั้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น ออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบใกล้ du Vietnam 17: 180.
ปลายกิ่ง ฝักติดเป็นกระจุก ตั้งหรือแผ่กว้าง (ภาพ: ไทยประจัน ราชบุรี - MP) Wu, D., and M. Thulin. (2010). Fabaceae (Vigna). In Flora of China Vol. 10: 256.

187

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 187 3/1/16 5:24 PM