Page 215 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ท่อมหมู, สกุล ท่อมหมูหนาม สารานุกรมพืชในประเทศไทย ท่อมหมูหนาม
Rennellia Korth. Rennellia microcephala (Ridl.) K. M. Wong
วงศ์ Rubiaceae ชื่อพ้อง Myrioneuron microcephalum Ridl.
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก หูใบร่วมรูปสามเหลี่ยม ปลายแยก 2 แฉก มักร่วงเร็ว ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 4 ม. หูใบยาว 3-4 ซม. ใบรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาว
ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก เรียงหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ดอกออกเป็นกระจุก เรียงเป็น 5-13 ซม. ก้านใบยาว 0.4-1.2 ซม. ช่อดอกออกเป็นกระจุกแน่นคล้ายช่อซี่ร่ม
ช่อคล้ายช่อเชิงลด ช่อกระจะ หรือช่อซี่ร่ม ออกตามปลายกิ่ง ใบประดับขนาดเล็ก ก้านช่อเกือบไร้ก้าน แต่ละช่อกระจุกมี 2-5 ดอก กลีบเลี้ยงรูปลิ่มแคบ คล้ายหนาม
กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจ�านวนอย่างละ 4-5 กลีบ กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ดอกรูปดอกเข็ม ยาว 6-8 มม. ขยายเล็กน้อยในผล หลอดกลีบดอกยาว 1.2-2 ซม. กลีบยาว
สีขาวหรืออมม่วง เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดใกล้จุดกึ่งกลางหลอดกลีบดอกในดอกที่ 0.8-1.2 ซม. อับเรณูยาวประมาณ 3 มม. ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 5 มม.
ก้านเกสรเพศเมียยาว ติดใกล้ปากหลอดกลีบดอกในดอกที่ก้านเกสรเพศเมียสั้น ผลรวมเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 ซม. ส่วนมากมีไพรีนเดียว
ก้านชูอับเรณูสั้น รังไข่มี 2 ช่อง เชื่อมติดกันเป็นกระจุกแน่นอยู่ใต้วงกลีบ แต่ละช่อง พบที่คาบสมุทรมลายูตอนบน และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่ยะลา และนราธิวาส
มีออวุลเม็ดเดียว ก้านเกสรเพศเมียมีแบบยาวและแบบสั้น ยอดเกสรเพศเมียแยก ขึ้นตามที่ลาดชันหรือสันเขาในป่าดิบชื้น ความสูง 100-600 เมตร
2 แฉก ผลแบบผนังชั้นในแข็ง ส่วนมากติดผลเดียว เชื่อมติดกันเป็นกระจุกแน่น
เอกสารอ้างอิง
สกุล Rennellia มี 5-6 ชนิด พบที่พม่าตอนล่าง คาบสมุทรมลายู สุมาตรา และ Johansson, J.T. (1989). Revision of the genus Rennellia Korth. (Rubiaceae-
บอร์เนียว ในไทยมี 4 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักธรณีวิทยาชาวอังกฤษ James Rubioideae). Blumea 34: 3-19.
Rennell (1742-1830) Wong, K.M. (1989). Rubiaceae. In Tree Flora Malaya 4: 404-405.

ท่อมหมูเขา
Rennellia speciosa (Wall. ex Kurz) Hook. f.
ชื่อพ้อง Morinda speciosa Wall. ex Kurz
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 7 ม. หูใบยาว 3.5-7 มม. ใบรูปรีหรือรูปไข่กลับ ยาว
8-22 ซม. ก้านใบยาว 0.5-3 ซม. ช่อดอกคล้ายช่อกระจะ มีช่อกระจุกย่อย 4-12 ช่อ
แกนช่อยาว 1-5 ซม. ก้านช่อสั้น แต่ละช่อกระจุกมี 2-9 ดอก ก้านช่อย่อยยาว ท่อมหมูเขา: ช่อดอกคล้ายช่อกระจะ ก้านดอกสั้น กลีบดอก 4 กลีบ ผลเชื่อมติดกันเป็นกระจุกกลม (ภาพดอก:
3-7 มม. ขยายในผล กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 5 มม. หลอดกลีบดอกยาว 1.5-2.5 ซม. ทุ่งระยะ-นาสัก ระนอง, ภาพผล: เขาช่อง ตรัง; - RP)
กลีบยาว 0.7-1.2 ซม. อับเรณูยาว 3-4 มม. ก้านเกสรเพศเมียแบบยาว ยาวเท่า ๆ
หลอดกลีบดอก แบบสั้น ยาว 5-6 มม. ผลรวมเส้นผ่านศูนย์กลาง 1-2 ซม. สุกสีม่วงด�า
มี 1-4 ไพรีน
พบที่พม่าตอนล่าง คาบสมุทรมลายู และสุมาตรา ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทาง
ภาคตะวันออกเฉียงใต้ที่เกาะช้าง จังหวัดตราด และภาคใต้ตั้งแต่ชุมพรลงไป ขึ้นตาม
ป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร

ท่อมหมูช่อ
Rennellia morindiformis (Korth.) Ridl.
ชื่อพ้อง Tribrachya morindiformis Korth.
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 8 ม. หูใบยาว 3-8 มม. ใบรูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน
ยาว 10-25 ซม. ก้านใบยาว 1-3.5 ซม. ช่อดอกคล้ายช่อกระจะหรือช่อแยกแขนง
ก้านช่อยาว 1-4 ซม. แกนช่อยาว 1.5-7.5 ซม. ขยายในผล ช่อย่อยแบบช่อกระจุก ท่อมหมูช่อ: ช่อดอกคล้ายช่อกระจะหรือช่อแยกแขนง ช่อย่อยแบบช่อกระจุก แต่ละกระจุกมี 2-6 ดอก หลอดกลีบยาว
เรียง 2-13 ช่อ ก้านช่อยาว 0.5-1 ซม. แต่ละกระจุกมี 2-6 ดอก กลีบเลี้ยงยาวประมาณ กลีบดอกสั้น (ภาพ: แว้ง นราธิวาส - MP)
1.5 มม. ปลายแยกเป็นแฉกตื้น ๆ หลอดกลีบดอกยาว 1.7-2 ซม. กลีบยาว 1-1.5 ซม.
อับเรณูยาว 4-5 มม. ก้านเกสรเพศเมียแบบยาว ยาวเท่า ๆ หลอดกลีบ ผลรวม
เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.5 ซม. สุกสีม่วง แต่ละผลมีไพรีนเดียว
พบที่คาบสมุทรมลายู และสุมาตรา ในไทยพบทางภาคใต้ที่ระนอง นราธิวาส
ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูง 300-600 เมตร
ท่อมหมูช่อยาว
Rennellia elliptica Korth.
ชื่อพ้อง Rennellia elongata (King & Gamble) Ridl., R. speciosa (Wall. ex
Kurz) Hook. f. var. elongata King & Gamble ท่อมหมูช่อยาว: ช่อดอกคล้ายช่อเชิงลด ช่อกระจุกไร้ก้าน กลีบดอก 5 กลีบ ผลเชื่อมติดกันเป็นกระจุกกลม
(ภาพ: แว้ง นราธิวาส - MP)
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 2 ม. หูใบส่วนมากยาว 0.5-1.ซม. ใบรูปรี รูปขอบขนาน หรือแกม
รูปไข่กลับ ยาว 10-40 ซม. ก้านใบยาว 1-6 ซม. ช่อดอกคล้ายช่อเชิงลด ยาว 14-20 ซม.
รวมก้านช่อ ช่อกระจุกมีได้ถึงเกือบ 40 ช่อ ไร้ก้านช่อหรือมีก้านสั้นมาก แต่ละกระจุก
ส่วนมากมี 3 ดอก กลีบเลี้ยงยาว 1-2 มม. ปลายแยกเป็นแฉกตื้น ๆ หลอดกลีบดอก
ยาว 1.5-3 ซม. กลีบยาว 0.8-1.5 ซม. อับเรณูยาว 4-6 มม. ก้านเกสรเพศเมีย
แบบยาว ยาวเท่า ๆ หลอดกลีบดอก แบบสั้น ยาว 3-6 มม. ผลรวมเส้นผ่านศูนย์กลาง
1.5-2 ซม. สุกสีม่วงด�า ไพรีนมี 3 หรือมากกว่า
พบที่พม่าตอนล่าง คาบสมุทรมลายู สุมาตรา บอร์เนียว และภาคใต้ตอนล่าง ท่อมหมูหนาม: ช่อดอกออกเป็นกระจุกแน่นคล้ายช่อซี่ร่ม ก้านช่อเกือบไร้ก้าน แต่ละช่อกระจุกมี 2-5 ดอก กลีบเลี้ยง
ของไทยที่นราธิวาส ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงประมาณ 100 เมตร รูปลิ่มแคบ ติดทน (ภาพ: ยะลา - RP)

195

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 195 3/1/16 5:27 PM