Page 220 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เทียนซีลอน
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ได้ถึง 1 ซม. ดอกสีม่วง ออกเดี่ยว ๆ ก้านดอกยาว 3-5 ซม. กลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปแถบ รูปรี ยาวประมาณ 2 มม. กลีบปากเป็นถุง ปากกว้างประมาณ 1.5 ซม. ยาวได้ถึง
หรือรูปใบหอก ยาว 3-5 มม. กลีบปากรูปกรวย กว้าง 6-8 มม. ลึก 5-7 มม. ปลายมี 2.5 ซม. เดือยพับงอ ยาวประมาณ 8 มม. ปลายเดือยจักเป็นพูตื้น ๆ กลีบดอก
รยางค์แข็ง เดือยโค้ง ยาว 2-3 ซม. กลีบดอกกลีบกลางรูปหัวใจ กว้าง 1.2-1.4 ซม. กลีบกลางรูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1 ซม. พับงอกลับ ปลายมีติ่งแหลม กลีบปีกบิดเบี้ยว
สันด้านบนเป็นปีกแคบ ๆ ปลายมีรยางค์ กลีบปีกแฉกลึก คู่ในรูปขอบขนาน ยาว คู่นอกรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2 ซม. เชื่อมติดกันเกินกึ่งหนึ่ง ปลายจักเป็นพู
ประมาณ 1 ซม. ปลายกลีบเว้าตื้น คู่นอกยาวกว่าเล็กน้อย ผลเต่งกลาง ยาวประมาณ คู่ในรูปไข่กว้าง ยาว 0.7-1.3 ซม. ปลายเว้าตื้น มีติ่งแหลม ผลรูปกระบอง ยาวประมาณ
1.5 ซม. เมล็ดมีขนละเอียด 1.5 ซม.
พืชถิ่นเดียวของไทย พบเฉพาะทางภาคเหนือที่ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่อ�าเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นใต้
ขึ้นตามหินปูนที่โล่ง ความสูง 1000-2000 เมตร ร่มเงาตามเขาหินปูน ความสูงประมาณ 850 เมตร ค�าระบุชนิดตั้งตามชื่อคุณดารณี
ดีโรจนวงศ์ ผู้สนับสนุนในการศึกษาพืชวงศ์เทียนแก่ผู้ค้นพบ
เทียนซีลอน เอกสารอ้างอิง
Impatiens repens Moon ex Wight Shimizu, T. (1970). Contribution to the Flora of Southeast Asia. II. Impatiens of
Thailand and Malaya. Southeast Asian Studies 8: 187-217.
ไม้ล้มลุกเกาะเลื้อยหรือทอดนอน ล�าต้นสีน�้าตาลแดง มีรากตามข้อ ใบเรียงเวียน ________. (1991). New species of the Thai Impateins (1). Journal of Japanese
รูปคล้ายไตหรือเกือบกลม กว้าง 1-1.7 ซม. ยาว 0.7-1.2 ซม. ปลายมน มีติ่งสั้น ๆ Botany 66(3): 166-171
แผ่นใบมีขนประปรายด้านบน ขอบจักมนตื้น ๆ เส้นแขนงใบข้างละ 2-3 เส้น Suksathan, P. and P. Triboun. (2009). Ten new species of Impatiens (Balsami-
ก้านใบยาว 1-2 ซม. ดอกสีเหลือง ออกเดี่ยว ๆ ก้านดอกยาว 2-4 ซม. กลีบเลี้ยง naceae) from Thailand. Gardens’ Bulletin Singapore 61(1): 159-184.
2 กลีบ รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 3.5-5 มม. มีขนตามเส้นกลางกลีบ กลีบปาก
รูปเรือ ยาว 1.5-1.7 ซม. ด้านนอกมีขน โคนด้านในมีจุดสีน�้าตาลแดง เดือยม้วนเข้า
ยาว 7-8 มม. กลีบดอกกลีบกลางรูปคุ่ม กว้างและยาว 1-1.4 ซม. ปลายแฉกตื้น ๆ
สันกลีบมีขนกระจาย กลีบปีกยาว 2-2.3 ซม. คู่นอกรูปขอบขนาน ยาว 1.1-1.2 ซม.
ขอบในเว้าตื้น คู่ในรูปไข่ ยาว 1.6-1.7 ซม. ผลรูปกระสวย มีขนสั้นนุ่ม

มีถิ่นก�าเนิดในศรีลังกา ขึ้นตามภูเขาสูง เป็นไม้ประดับทั้งในเอเชียและยุโรป
เทียนดอย
Impatiens violiflora Hook. f.
เทียนเขาปูน: กลีบปากโคนมีริ้วสีน�้าตาลแดง เดือยโค้งงอ ปลายมีสีเข้ม ปลายกลีบปีกเว้าตื้น โคนกลีบคู่นอกมีปื้นสีเหลือง
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. ใบเรียงเวียน รูปรีถึงรูปใบหอก หรือแกมรูปไข่ ยาว (ภาพ: สลักพระ กาญจนบุรี - PK)
ได้ถึง 8 ซม. มีต่อมจนจรดก้านใบ แผ่นใบส่วนมากมีขนด้านบน ก้านใบยาวได้ถึง
4 ซม. ดอกสีม่วงอมชมพู ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ ก้านดอกยาว 1-3.5 ซม. มีขน
กลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปไข่ ยาว 1-3 มม. กลีบปากรูปล�าโพง กว้าง 5-6 มม. ลึกเท่า ๆ กัน
ด้านนอกมีขนประปราย เดือยโค้งเล็กน้อย เรียว ยาว 2.5-4 ซม. กลีบดอกกลีบกลาง
รูปหัวใจกว้าง ยาว 1-1.2 ซม. สันบนเป็นปีกปลายมีเขา มีขนประปราย กลีบปีก
แฉกลึก ยาว 1.5-1.8 ซม. ด้านในมีปื้นสีขาวและจุดสีเหลือง คู่ในขนาดใหญ่กว่าหรือ
เท่า ๆ คู่นอก ผลเต่งกลาง มีขนหนาแน่น ยาวประมาณ 1.5 ซม. เมล็ดมีขนบิดเวียน
พบที่พม่า ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูง 700-2000 เมตร

เทียนดอยตุง
Impatiens doitungensis Triboun & Sonsupab
ไม้ล้มลุก สูง 10-20 ซม. ใบเรียงเวียน รูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 2-5 ซม.
เทียนค�า: ขอบใบจักมนถี่ ช่อดอกแบบช่อกระจะ กลีบปากเบี้ยว เรียวยาวเป็นเดือยชี้ขึ้น กลีบปีกคู่นอกยาวประมาณ
แผ่นใบด้านล่างสีเขียวนวล ขอบจักที่โคนมีติ่งแหลมตั้งขึ้น มีต่อมยาว 2 ต่อมที่โคน 4 เท่า ของคู่ใน (ภาพ: ดอยอินทนนท์ เชียงใหม่; ภาพซ้ายและภาพขวาล่าง - RP, ภาพขวาบน - NK)
ก้านใบยาว 0.5-2 ซม. ดอกสีชมพู ออกเดี่ยว ๆ หรือคู่ ก้านดอกยาว 1-4 ซม. กลีบเลี้ยง
4 กลีบ คู่นอกรูปไข่กว้าง ยาวประมาณ 7 มม. ปลายมีติ่งแหลม คู่ในคล้ายเกล็ด
ยาวประมาณ 2 มม. กลีบปากเป็นถุง ด้านในมีจุดสีน�้าตาลแดง ปากกว้างประมาณ
2 ซม. เบี้ยวเล็กน้อย ยาวประมาณ 2.5 ซม. เดือยพับงอกลับ ยาว 1-1.3 ซม.
กลีบดอกกลีบกลางรูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1.4 ซม. พับงอกลับ ปลายเว้าตื้น
กลีบปีกปลายมีติ่งแหลม คู่นอกรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2 ซม.
คู่ในรูปไข่ ยาว 1-1.2 ซม. เชื่อมติดกันเกินกึ่งหนึ่ง มีปื้นสีเหลืองด้านใน ผลรูป
กระบอง ยาวประมาณ 1.5 ซม. เทียนเชียงดาว: มีขนหยาบตามแผ่นใบด้านบน ก้านดอก ใบประดับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก และผล
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ดอยตุง จังหวัดเชียงราย ขึ้นใต้ร่มเงา กลีบดอกกลีบกลางรูปหัวใจ กลีบปีกแฉกลึก (ภาพ: ดอยเชียงดาว เชียงใหม่; ภาพซ้าย - PR, ภาพขวา - SSi)
ตามเขาหินปูนในป่าดิบเขา ความสูงประมาณ 1300 เมตร

เทียนดารณี
Impatiens daraneenae Suksathan & Triboun
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. ใบเรียงเวียน รูปไข่ ยาวได้ถึง 6.5 ซม. โคนมีต่อมคู่
ก้านใบยาวได้ถึง 4 ซม. ดอกสีม่วงอ่อน ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก 2-3 ดอก ก้านดอก
ยาวได้ถึง 1.5 ซม. กลีบเลี้ยงคู่นอกรูปไข่กว้าง เบี้ยวเล็กน้อย ยาวประมาณ 5 มม. คู่ใน เทียนซีลอน: ใบรูปคล้ายไต ขอบจักมนห่าง ๆ ปลายมีติ่งสั้น ๆ แผ่นใบมีขนด้านบน ก้านใบยาว ดอกออกเดี่ยว ๆ
กลีบปากมีขนหนาแน่น เดือยม้วนงอ (ภาพ: cultivated - RP)

200

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 200 3/1/16 5:28 PM