Page 222 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เทียนนกแก้ว
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

7 มม. ก้านดอกยาว 1-2.5 ซม. ดอกสีเหลือง กลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปไข่กว้าง ยาวประมาณ
1 ซม. ปลายมีติ่ง กลีบปากรูปล�าโพง กว้างประมาณ 1.8 ซม. ลึกประมาณ 1.5 ซม.
เดือยม้วนงอเข้า ยาว 1.5-2 ซม. กลีบดอกกลีบกลางรูปรีกว้าง ยาว 1.3-1.6 ซม.
ปลายกลีบคล้ายรูปหัวใจ กลีบปีกแฉกลึก คู่นอกรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.5 ซม.
มีติ่งที่โคน คู่ในรูปรีกว้าง ยาวเท่า ๆ คู่นอก ผลรูปกระบอง ยาว 1-1.5 ซม. (ดูข้อมูล
เพิ่มเติมที่ เทียน, สกุล)
พบที่อินเดีย จีนตอนใต้ ในไทยพบทางภาคเหนือที่ดอยสุเทพ และดอยอินทนนท์ เทียนทุ่ง: ใบเรียงตรงข้าม โคนใบรูปหัวใจ แผ่นใบด้านล่างมีนวล ไร้ก้าน ดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่ กลีบดอก
จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นริมล�าธารในป่าดิบเขา ความสูง 800-1500 เมตร กลีบกลางรูปหัวใจ ปลายเว้าตื้น กลีบปีกคู่ในมีขนาดใหญ่กว่าหญ้าเทียน (ภาพ: ภูกระดึง เลย - PK)

เทียนนกแก้ว
Impatiens psittacina Hook. f.
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 30 ซม. ใบเรียงเวียน รูปไข่กลับแกมรูปใบหอก ปลายยาว
คล้ายหาง มีต่อมคู่ที่โคน ก้านใบยาวได้ถึง 7 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นคู่
ก้านดอกยาว 2.5-4 ซม. ใบประดับมีขนหยาบ ดอกสีม่วงอ่อน ห้อยลง กลีบเลี้ยง
2 กลีบ รูปรีกว้าง ยาวประมาณ 1 ซม. ปลายมีติ่งแหลม กลีบปากรูปกรวย กว้างประมาณ เทียนธารา: ช่อดอกแบบช่อกระจะ มี 1-2 ดอก กลีบปีกคู่นอกรูปขอบขนาน กลีบคู่ในรูปรีกว้าง กลีบปากรูปล�าโพง
1.8 ซม. ลึกประมาณ 2.5 ซม. เดือยคล้ายตะขอ ยาวประมาณ 5 มม. โคนแนบติด เดือยม้วนงอ (ภาพ: ดอยสุเทพ เชียงใหม่ - SSi)
กลีบปาก กลีบดอกกลีบกลางรูปกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.6-1.8 ซม. ปลายเว้าตื้น
แกนกลางกลีบมีติ่งแหลม มีปีกด้านล่าง กลีบปีกแยกกัน คู่นอกรูปขอบขนาน ด้านใน
มีแถบสีน�้าตาลแดง ยาวประมาณสองเท่าของคู่ใน คู่ในรูปกลม ผลรูปกระบอง
ยาวประมาณ 2.5 ซม. เมล็ดมีตุ่มละเอียด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เทียน, สกุล)

พบที่พม่าตอนบน และภาคเหนือของไทยที่ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่
ขึ้นตามหินปูนที่โล่ง ความสูง 1000-2000 เมตร

เทียนนกอัคคี
Impatiens clavigera Hook. f.
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 60 ซม. ใบเรียงเวียน รูปไข่ แกมรูปขอบขนาน หรือรูปใบหอก
ยาว 5-18 ซม. ขอบจักมน ก้านใบยาว 1-2 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ก้านช่อยาว
2-10 ซม. ก้านดอกยาว 1-2 ซม. ใบประดับย่อยยาว 3-4 มม. ร่วงเร็ว ดอกสีขาวขุ่น
มีริ้วสีน�้าตาลแดง กลีบเลี้ยง 4 กลีบ คู่นอกรูปไข่ เบี้ยว ยาว 0.8-1.2 ซม. ปลาย เทียนนกแก้ว: ดอกห้อยลง เดือยคล้ายตะขอ กลีบปีกคู่นอกยาวเป็นสองเท่าของกลีบคู่ใน ด้านในมีแถบสีน�้าตาลแดง
แหลมยาว คู่ในรูปใบหอก ยาวได้ถึง 1.7 ซม. กลีบปากเป็นถุงเบี้ยว กว้างประมาณ ผลรูปกระบอง (ภาพ: ดอยเชียงดาว เชียงใหม่ - PK)
2 ซม. ยาว 2-2.5 ซม. เดือยยาวประมาณ 1 ซม. โค้งงอ กลีบดอกกลีบกลางรูปไข่กลับ
ยาวประมาณ 2 ซม. ปลายมน มีติ่งแหลม กลางกลีบเป็นสัน กลีบปีกยาว 2-2.5 ซม.
คู่ในรูปกลม คู่นอกรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ ยาวกว่าคู่ใน มีสีเหลืองหรือแดง
แต้มเป็นริ้ว ผลรูปกระบอง ยาวประมาณ 1.5 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เทียน, สกุล)
พบที่จีนตอนใต้ เวียดนามตอนบน ในไทยพบทางภาคเหนือที่เชียงใหม่ เชียงราย
น่าน ขึ้นตามป่าดิบเขา ความสูง 1200-1500 เมตร อนึ่ง ชื่อไทยตั้งจากชื่อภาษาจีน
‘bang feng xian hua’ ที่หมายถึงนกฟีนิกส์หรือนกอัคคี

เอกสารอ้างอิง
Chen, Y., S. Akiyama and T. Shimizu. (2007). Balsaminaceae. In Flora of China เทียนนกอัคคี: ช่อดอกแบบช่อกระจะ ดอกจ�านวนมาก กลีบปากเบี้ยว มีริ้วสีน�้าตาลแดง เดือยโค้งงอ กลีบเลี้ยงคู่ใน
Vol. 12: 63, 92. ยาวกว่าคู่นอก กลีบปีกมีสีเหลืองหรือแดงแต้มเป็นริ้ว (ภาพ: ดอยภูคา น่าน - SSi)
Shimizu, T. (1970). Contribution to the Flora of Southeast Asia II. Impatiens of
Thailand and Malaya. Southeast Asian Studies 8: 187-217. เทียนนา
Hydrocera triflora (L.) Wight & Arn.
วงศ์ Balsaminaceae
ชื่อพ้อง Impatiens triflora L.
ไม้ล้มลุกขึ้นในน�้าหรือบนบก สูงได้ถึง 1.5 ม. ล�าต้นเป็นเหลี่ยม อวบน�้า ส่วนที่
อยู่ใต้น�้ามีลักษณะคล้ายฟองน�้าสีขาว ใบเรียงเวียน รูปรีถึงรูปแถบ ขอบจักฟันเลื่อย
ไร้ก้านหรือยาวได้ถึง 1 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกใบ ก้านช่อยาว
0.5-1.5 ซม. แต่ละช่อมี 3-5 ดอก ห้อยลง ใบประดับรูปใบหอก ยาว 0.5-1 ซม.
ร่วงเร็ว ก้านดอกยาว 1-3 ซม. ดอกสีชมพูอ่อน มีสีแดงหรือม่วงแซม กลีบเลี้ยง
ด้านข้าง 4 กลีบ คู่ในรูปขอบขนาน ยาว 1-1.5 ซม. คู่นอกรูปใบหอกกลับ กลีบเลี้ยง
กลีบปากรูปเรือ ยาว 1.5-2 ซม. เดือยโค้ง ยาว 6-8 มม. กลีบดอก 5 กลีบ แยกกัน
กลีบกลางรูปไข่กลับ ยาว 1.5-2 ซม. กลีบข้างคู่นอกรูปขอบขนาน ยาว 2-2.5 ซม.
คู่ในรูปไข่กลับ ยาว 1.3-1.5 ซม. เกสรเพศผู้ 5 อัน เชื่อมติดกันบางส่วน ยาวประมาณ
1 ซม. รังไข่ 5 ช่องติดกัน แต่ละช่องมีออวุล เม็ดเดียว ผลคล้ายผลสดมีหลายเมล็ด
เทียนใต้: ล�าต้นเกลี้ยง ใบเรียงเวียนรอบข้อ 3-5 ใบ รูปใบหอก ขอบจักตื้น ห่าง ๆ ก้านดอกยาว ดอกออกเดี่ยว ๆ มี 5 เหลี่ยม กว้าง 7-8 มม. ยาว 0.8-1 ซม. ผลแก่สีแดง เปลี่ยนเป็นสีด�า
กลีบปีกแยกกัน ผลเต่งกลาง (ภาพ: บันนังสตา ยะลา - MP)

202

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 202 3/1/16 5:29 PM