Page 224 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เทียนภูหลวง

เทียนภูหลวง สารานุกรมพืชในประเทศไทย
Impatiens phuluangensis T. Shimizu
ไม้ล้มลุก สูง 50-60 ซม. ใบเรียงเวียน รูปใบหอกหรือรูปไข่ แผ่นใบด้านบน
มีขนสั้นนุ่ม มีขนหยาบตามเส้นแขนงใบด้านล่าง ก้านใบยาวได้ถึง 3.5 ซม. ดอก
สีชมพูอมม่วงสด ออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นกระจุก 2-3 ดอก ก้านดอกยาว 5-6 ซม.
ใบประดับมีขนครุย กลีบเลี้ยง 2 กลีบ รูปแถบหรือรูปใบหอก ยาว 6-8 มม. มีขนหยาบ
กลีบปากรูปเรือ กว้างประมาณ 1 ซม. ปลายมีรยางค์แข็ง เดือยรูปเส้นด้าย ยาว 4-5 ซม.
กลีบดอกกลีบปากรูปหัวใจ กว้างได้ถึง 2.5 ซม. ยาวได้ถึง 2 ซม. เส้นกลางกลีบมี
ขนหยาบ ปลายเป็นเขาแคบ ๆ ยาวประมาณ 4 มม. กลีบปีกคู่นอกรูปขอบขนาน
ยาวประมาณ 1.4 ซม. ปลายเว้าตื้น โคนมีสีเหลืองแต้ม คู่ในคล้ายรูปหัวใจ ขนาด
ใหญ่กว่าคู่นอก ผลเต่งกลาง มีขนหยาบ เมล็ดมีขนละเอียด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่
เทียน, สกุล)

พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคเหนือที่ภูหินร่องกล้า จังหวัดพิษณุโลก และ เทียนปีกผีเสื้อ: ใบเรียงเวียน เดือยโค้งเล็กน้อย กลีบดอกกลีบกลางรูปหัวใจ กลีบปีกแยกกัน กางออกคล้ายรูปผีเสื้อ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ภูหลวง จังหวัดเลย ขึ้นตามแผ่นหินที่ชื้นแฉะ ความสูง (ภาพ: ดอยหัวหมด ตาก - RP)
1300-1500 เมตร
เทียนเมืองกาญจน์
Impatiens kanburiensis T. Shimizu

ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 1 ม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่นตามกิ่งอ่อน ก้านใบ และกลีบเลี้ยง
ด้านนอก ใบรูปรีแกมรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 4.5 ซม. มีต่อมคู่ที่โคนขอบใบ ก้าน
ใบยาว 1-2 ซม. ดอกสีขาวอมม่วง ออกเดี่ยว ๆ ก้านดอกยาว 0.5-1.5 ซม. กลีบเลี้ยง เทียนผาไทย: ดอกห้อยลง กลีบเลี้ยงคู่ข้างรูปรีกว้าง ปลายมีติ่ง กลีบปากเป็นถุง ด้านในสีเหลือง เดือยสั้น ม้วนงอ
4 กลีบ คู่ในขนาดเล็ก คู่นอกเชื่อมติดกันเป็นกระเปาะ ปลายแยก 2 แฉกตื้น ๆ ปลาย กลีบปีกเชื่อมติดกัน กลีบดอกกลีบกลางรูปไข่ ปลายกลีบเว้า คู่นอกคล้ายครึ่งวงกลม ยาวกว่าคู่ใน (ภาพ: ล�าปาง - PK)
มีติ่งแหลม กลีบปากเป็นถุง กว้างประมาณ 8 มม. ด้านในมีจุดสีน�้าตาลอมเหลือง
โคนมีปื้นสีเหลือง เดือยสั้น ๆ 1 คู่ กลีบดอกกลีบกลางรูปไข่กลับ ยาวประมาณ 1 ซม.
ปลายมีติ่งแหลม กลีบปีกยาวประมาณ 2 ซม. คู่นอกยาวประมาณ 1.2 ซม. ปลายเว้าตื้น
ที่โคนมีเขา ผลเต่งกลาง เมล็ดมีขนสั้นนุ่ม (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เทียน, สกุล)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ที่กาญจนบุรี ขึ้นตามเขา
หินปูน ความสูง 100-350 เมตร

เทียนรัศมี
Impatiens radiata Hook. f. เทียนพระบาท: กลีบดอกกลีบกลางรูปรี ด้านบนมีติ่งคล้ายเขา กลีบปีกแฉกลึก คู่ในกลม คู่นอกรูปขอบขนาน
ปลายเว้าตื้น ด้านในมีปื้นสีเหลืองและจุดสีส้มแดง โคนมีเขาแหลม 1 คู่ (ภาพ: พระพุทธบาท สระบุรี - RP)
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 80 ซม. ใบเรียงเวียน รูปขอบขนานถึงรูปใบหอก หรือแกมรูปไข่
ยาว 6-14 ซม. ขอบจักมนลึกถี่ ก้านใบยาว 0.5-2.5 ซม. มีต่อมคู่ที่โคน ช่อดอกแบบ
ช่อกระจะ เรียงออกเป็นรัศมีเกือบเป็นวงรอบ ก้านช่อยาวได้ถึง 20 ซม. ปลายใบ
ประดับมีต่อม ก้านดอกยาว 1-3 ซม. ใบประดับย่อยคล้ายใบประดับ ดอกสีขาวอม
ชมพู กลีบเลี้ยง 2 กลีบ ขนาดเล็ก ปลายมีติ่ง กลีบปากเป็นถุง โคนเรียว ยาว 6-7 มม.
เดือยยาวได้ถึง 2 ซม. กลีบดอกกลีบปากรูปคุ่ม ปลายมีจะงอย กลีบปีกแยกกัน
ยาว 1-1.4 ซม. คู่นอกรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1 ซม. คู่ในรูปไข่กว้าง ยาวประมาณ
3 มม. ผลรูปแถบ เกลี้ยง ยาวประมาณ 2 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ เทียน, สกุล)
พบที่อินเดีย ภูฏาน เนปาล จีนตอนใต้ และพม่า ในไทยพบทางภาคเหนือที่
ดอยอินทนนท์ จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นใต้ร่มเงาในป่าดิบเขาที่มีความชุ่มชื้นสูง ความสูง
เทียนพังงา: กลีบปากเป็นถุงกว้าง เดือยสั้น จัก 2 พู กลีบดอกกลีบกลางด้านบนเป็นสันปีก ปลายมีเขาสั้น ๆ
2400-2500 เมตร กลีบปีกคู่นอกรูปขอบขนาน ด้านในมีปื้นสีเหลืองและจุดสีส้มแดง โคนเป็นสันคล้ายเขา ผลเต่งกลาง (ภาพ: กระบี่ - PK)
เอกสารอ้างอิง
Chen, Y., S. Akiyama & T. Shimizu. (2007). Balsaminaceae. In Flora of China
Vol. 12: 76.
Shimizu, T. (1970). Contribution to the Flora of Southeast Asia II. Impatiens of
Thailand and Malaya. Southeast Asian Studies 8: 187-217.
________. (1991). New species of the Thai Impatiens (1). Journal of Japanese
Botany 66(3): 166-171.

เทียนป่า: ใบเรียงตรงข้ามหรือเวียนรอบข้อ มีขนยาว กลีบปากตื้น เดือยเรียวยาว โค้ง กลีบปีกแฉกลึก เทียนแพงพวย: กลีบดอกกลีบกลางรูปหัวใจ กลีบปีกขนาดเท่า ๆ กัน (ภาพซ้าย: กาญจนบุรี - RP); เทียนภูหลวง:
(ภาพ: เขาพนมเบญจา กระบี่ - RP) กลีบเลี้ยงมีขน กลีบดอกกลีบปากรูปหัวใจ กลีบปีกคู่ในขนาดใหญ่กว่าคู่นอก (ภาพขวา: พิษณุโลก - PK)

204

59-02-089_113-212_Ency new1-3_J-Coated.indd 204 3/1/16 5:29 PM