Page 248 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

บานบุรีเหลือง

บานบุรีเหลือง สารานุกรมพืชในประเทศไทย 3 มม. ใบประดับย่อยยาวเท่า ๆ กลีบรวม ด้านบนเป็นสันแคบ ๆ ช่วงโคน ดอกสีขาว
Allamanda schottii Pohl กลีบรูปใบหอก 3 กลีบนอกมีขนที่โคน กลีบคู่ในมีขนด้านบน เกสรเพศผู้เชื่อมติดกัน
สั้นกว่าหรือเท่า ๆ กลีบรวม อับเรณูเกือบไร้ก้าน ก้านเกสรเพศเมียสั้น ผลรูปกลม
วงศ์ Apocynaceae เมล็ดกลม เว้า แบน ๆ
ไม้พุ่มหรือรอเลื้อย กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่ม ใบรูปรี รูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบ มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาเขตร้อน ขึ้นเป็นวัชพืชทั่วไปในเขตร้อน ทั้งต้นมี
ขนาน ยาว 3.7-8 ซม. ปลายแหลม แผ่นใบด้านล่างมีขนยาวตามเส้นแขนงใบ สรรพคุณควบคุมภาวะเจริญพันธุ์
ก้านใบยาว 2-3 มม. ช่อดอกยาว 5-11 ซม. มีขนสั้นนุ่ม ก้านดอกยาว 3-6 มม.
กลีบเลี้ยงรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 6-7 มม. มีเกล็ดที่โคนด้านใน ดอกสีเหลือง เอกสารอ้างอิง
หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 4 ซม. ช่วงโคนสั้นกว่าช่วงกว้าง กลีบรูปรีกว้าง Larsen, K. (1992). Amaranthaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(4): 408-409.
ยาว 1-1.6 ซม. มีขนสั้นนุ่มรอบ ๆ เกสรเพศผู้ ผลมีหนามยาวประมาณ 1 ซม. (ดูข้อมูล
เพิ่มเติมที่ บานบุรี, สกุล)
มีถิ่นก�าเนิดในบราซิล เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน คล้ายกับบานบุรีเหลือง ชนิด
A. cathartica L. ที่เป็นไม้พุ่มเตี้ย ดอกใหญ่กว่า หลอดกลีบดอกช่วงโคนยาวเท่า ๆ
ช่วงกว้าง โคนกลีบเลี้ยงด้านในไม่มีเกล็ด มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาใต้และทะเลแคริบเบียน

เอกสารอ้างอิง
Middleton, D.J. (1999). Apocynaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(1): 70-72. บานไม่รู้โรย: ใบเรียงตรงข้าม ล�าต้นเป็นเหลี่ยม ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่นกลม ๆ (ภาพ: cultivated - RP)
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
Press, Honolulu, Hawai`i.

บานไม่รู้โรยป่า: ต้นทอดนอน มีขนยาวตามกิ่งและใบ ช่อดอกแบบช่อเชิงลดรูปขอบขนาน (ภาพ: กรุงเทพฯ - RP)
บานบุรีเหลือง: A. schottii หลอดกลีบดอกช่วงโคนสั้นกว่าช่วงกว้าง (ภาพซ้าย: cultivated - RP); บานบุรีเหลือง: บานเย็น
A. cathartica หลอดกลีบดอกช่วงโคนยาวเท่า ๆ ช่วงกว้าง (ภาพขวา: cultivated - RP)
Mirabilis jalapa L.
บานไม่รู้โรย, สกุล วงศ์ Nyctaginaceae
Gomphrena L. ไม้ล้มลุก สูง 1-1.5 ม. มีเหง้า ล�าต้นโป่งพองตามข้อ ใบเรียงเวียน รูปไข่หรือ
วงศ์ Amaranthaceae รูปสามเหลี่ยม ยาว 5-15 ซม. โคนตัดหรือรูปหัวใจ ก้านใบยาว 1-4 ซม. ช่อดอกแบบ
ไม้ล้มลุก ใบเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่นหรือช่อเชิงลดสั้น ๆ ช่อกระจุกออกที่ปลายกิ่ง มี 4-5 ดอก กลีบประดับรูประฆังคล้ายกลีบเลี้ยง ไม่ขยาย
ใบประดับติดทน ใบประดับย่อย 2 ใบ กลีบรวม 5 กลีบ แยกหรือเชื่อมติดกันที่โคน ในผล ยาว 1-1.5 ซม. มี 5 แฉก ก้านดอกยาว 1-2 มม. ดอกรูปดอกเข็ม สีชมพู ม่วง
ด้านบนเป็นสัน เกสรเพศผู้ 5 อัน ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันประมาณกึ่งหนึ่ง ขาว เหลือง หรือด่าง บานช่วงบ่ายถึงเช้า หลอดกลีบดอกยาว 3-6 ซม. กลีบรูปรี
ปลายก้านจักลึกเป็นพู อับเรณูติดระหว่างจัก มี 2-3 คาร์เพล รังไข่มีช่องเดียว ยาว 2.5-3 ซม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดที่โคนหลอดกลีบดอก ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก
ออวุลมีเม็ดเดียว ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น 2 แฉก ผลเป็นกระเปาะ แห้งไม่แตก ประมาณ 1 ซม. ก้านชูอับเรณูสีเดียวกับกลีบรวม ก้านเกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ
เกสรเพศผู้ ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลคล้ายผลแห้งเมล็ดล่อน กลม ๆ ขนาด 5-9 มม.
สกุล Gomphrena มีประมาณ 100 ชนิด ส่วนใหญ่พบในอเมริกา ในไทยพบเป็น เป็นสัน มีเมล็ดเดียว กลม ขนาดประมาณ 7 มม.
ไม้ประดับชนิดเดียว อีกชนิดเป็นวัชพืช ชื่อสกุลเป็นภาษาละติน “gomphus” หรือ มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาเขตร้อน เป็นไม้ประดับทั่วไปหรือขึ้นเป็นวัชพืช ทั้งต้น
ภาษากรีก “gomphos” ตะปูหรือเข็ม หมายถึงลักษณะของใบประดับแหลมคม มีสรรพคุณด้านสมุนไพรหลายอย่าง รากและเมล็ดมีพิษ

บานไม่รู้โรย สกุล Mirabilis L. มี 50-60 ชนิด ส่วนใหญ่พบในอเมริกา ในไทยพบเป็นไม้ประดับ
Gomphrena globosa L. ชนิดเดียว ชื่อสกุลเป็นภาษาละตินหมายถึง น่าอัศจรรย์
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 50 ซม. ล�าต้นเป็นเหลี่ยม กิ่งอ่อนมีขนยาว ใบรูปรีหรือ เอกสารอ้างอิง
รูปขอบขนาน ยาว 3-7 ซม. โคนเรียวสอบ แผ่นใบมีขนทั้งสองด้าน ก้านใบยาว Larsen, K. (1991). Nyctaginaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(3): 370-371.
0.5-1 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแน่น เส้นผ่านศูนย์กลาง 2-2.5 ซม. สีขาว ชมพู Lu, D. and M. Gilbert. (2003). Nyctaginaceae. In Flora of China Vol. 5: 432.
หรือม่วง ส่วนมากออกที่ยอด 1-3 ช่อ วงใบประดับยาว 0.5-2 ซม. ใบประดับยาว
ประมาณ 3 มม. ใบประดับย่อยยาว 0.7-1.2 ซม. ด้านบนจักฟันเลื่อยเป็นสัน
จากโคนจรดปลาย ดอกสีเขียวอมเหลือง กลีบเรียวแคบ ยาว 5-8 มม. ติดทน
เกสรเพศผู้เชื่อมติดกัน 4-8 มม. ก้านเกสรเพศเมียสั้นกว่าหลอดเกสรเพศผู้ ผลรูปไข่
ยาวประมาณ 2 มม. มีใบประดับและกลีบรวมหุ้ม เมล็ดกลมรูปก้นหอย
มีถิ่นก�าเนิดในอเมริกาเขตร้อน เป็นไม้ประดับหรือขึ้นเป็นวัชพืช ใบมีสรรพคุณ
ขับปัสสาวะ แก้ความดันโลหิตสูง
บานไม่รู้โรยป่า
Gomphrena celosioides Mart.

ไม้ล้มลุก ทอดนอน มีขนยาวตามกิ่งและแผ่นใบทั้งสองด้าน ใบรูปใบหอกกลับ
ยาว 2-3 ซม. ก้านใบยาวประมาณ 5 มม. ช่อดอกแบบช่อเชิงลดสั้น ๆ รูปขอบขนาน
ยาว 2-3 ซม. สีขาว วงใบประดับคล้ายใบ ใบประดับเรียงตรงข้าม ยาวประมาณ บานเย็น: ดอกมีหลายสี ช่อดอกแบบช่อกระจุกออกที่ปลายกิ่ง กลีบประดับคล้ายกลีบเลี้ยง (ภาพ: cultivated - RP)

228

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 228 3/1/16 5:48 PM