Page 252 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

บุหรงก้านขน
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

โคนเว้าตื้น ๆ ก้านใบยาว 2-7 มม. ก้านดอกยาว 1-7 ซม. กลีบเลี้ยงหนา รูปสามเหลี่ยม
ยาว 1.5-4 มม. ดอกสีเหลืองครีมหรือสีชมพู กลีบรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 3-8 ซม.
บิดเวียน ปลายเรียวแหลม โคนคอดเว้า เกสรเพศผู้ยาว 2-3.5 มม. ผลย่อยมี 7-24 ผล
มีขนประปราย ก้านช่อผลยาว 1-7 ซม. ผลย่อยรูปทรงกระบอก ยาว 1.5-4.5 ซม.
ก้านผลย่อยยาว 0.4-1.8 ซม. มี 1-6 เมล็ด
พบที่หมู่เกาะอันดามันของอินเดีย พม่า คาบสมุทรมลายู สุมาตรา และชวา ในไทย
พบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ
300 เมตร

บุหรงก้านขน
Dasymaschalon wallichii (Hook. f. & Thomson) Jing Wang & R. M. K.
Saunders บุหรง: แผ่นใบด้านล่างมีนวล กลีบดอกเรียงติดกัน บิดเวียนเล็กน้อย คอดเว้าที่โคน ผลย่อยรูปทรงกระบอก คอด
ชื่อพ้อง Dasymaschalon dasymaschalum (Blume) I. M. Turner var. wallichii ตามเมล็ด (ภาพ: น�้าตกหม่อมจุ้ย พัทลุง - PK)
(Hook. f. & Thomson) I. M. Turner
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่นตามกิ่งอ่อน เส้นกลางใบ
ด้านล่าง และก้านใบ ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 12-23 ซม. โคนเว้าตื้น
ก้านใบยาว 3-7 มม. ก้านดอกยาว 1.5-9 ซม. มีขนประปราย กลีบเลี้ยงค่อนข้างหนา
รูปสามเหลี่ยม ยาว 1.5-4 มม. ด้านนอกมีขนประปราย ดอกสีเหลืองครีมหรืออม
ชมพู กลีบรูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 4-9.5 ซม. บิดเวียน ปลายเรียวแหลม คอดเว้า
ช่วงโคนกลีบ ด้านนอกมีขนประปราย เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 3 มม. ผลย่อยมี
5-22 ผล ก้านช่อผลยาว 1-8 ซม. ผลย่อยรูปทรงกระบอก ยาว 1.5-4.5 ซม. มี
ขนประปราย ก้านยาว 4-7 มม. มี 1-5 เมล็ด
พบที่คาบสมุทรมลายู และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่ยะลา และนราธิวาส ขึ้น
ตามป่าดิบชื้น ความสูงไม่เกิน 300 เมตร คล้ายกับบุหรง D. dasymaschalum
(Blume) I. M. Turner ที่กิ่ง ก้านใบ และเส้นกลางใบด้านล่างเกลี้ยงหรือมีขนประปราย
บุหรงก้านขน: กิ่งและก้านใบมีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบด้านล่างมีนวล กลีบดอกบิดเวียน (ภาพซ้าย: ยะลา - MP);
บุหรงดอกแหลม บุหรงดอกแหลม: กลีบดอกเรียงติดกัน คอดเว้าประมาณกึ่งหนึ่ง (ภาพขวา: เขาใหญ่ ปราจีนบุรี - SSi)
Dasymaschalon acuminatum Jing Wang & R. M. K. Saunders
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 5 ม. มีขนประปรายตามแผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ ก้านดอก
กลีบเลี้ยงด้านนอก ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 10.5-16 ซม. โคนเว้าตื้น
ก้านใบยาว 4-8 มม. ก้านดอกยาวได้ถึง 1.5 ซม. กลีบเลี้ยงรูปสามเหลี่ยมกว้าง
ยาว 1.5-2 มม. ดอกสีเหลือง กลีบรูปไข่ปลายเรียวแหลม ยาวได้ถึง 3 ซม. คอดเว้า
ประมาณกึ่งหนึ่ง เกสรเพศผู้ยาว 1-4.5 มม. รยางค์ที่ปลายอับเรณูเกลี้ยงหรือมีตุ่มขน
ประปราย ผลย่อยมี 5-12 ผล ก้านช่อผลยาว 1.5-4 ซม. ผลย่อยรูปทรงกระบอก
ยาวได้ถึง 3.5 ซม. มีขนประปราย ก้านยาว 0.8-1.5 ซม. มี 1-4 เมล็ด
พบที่เวียดนาม และกัมพูชา ในไทยพบทางภาคกลาง ภาคตะวันออก และ บุหรงภูหลวง: ปลายใบแหลมหรือมน โคนเว้าตื้น แผ่นใบเกลี้ยง ดอกสีชมพูอมแดง กลีบไม่บิดเวียน คอดเว้าประมาณ
ภาคตะวันออกเฉียงใต้ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง ความสูง 350-900 เมตร กึ่งหนึ่ง (ภาพ: ภูวัว บึงกาฬ; ภาพซ้าย - SSa, ภาพขวา - NS)

บุหรงภูหลวง บุหรัน
Dasymaschalon echinatum Jing Wang & R. M. K. Saunders Merremia umbellata (L.) Hallier f.
วงศ์ Convolvulaceae
ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 3 ม. มีขนประปรายตามกิ่งอ่อน ก้านใบ ก้านดอก กลีบเลี้ยง ชื่อพ้อง Convolvulus umbellatus L.
และกลีบดอกด้านนอก ใบรูปรีหรือรูปไข่กลับ ยาว 8-19 ซม. ปลายแหลมหรือมน
โคนเว้าตื้น แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบยาว 0.4-1 ซม. ก้านดอกยาวได้ถึง 1.5 ซม. กลีบเลี้ยง ไม้เถาล้มลุก ใบรูปไข่หรือแกมรูปขอบขนาน ยาว 3.5-14.5 ซม. ปลายใบเว้าตื้น
รูปสามเหลี่ยมกว้าง ยาวประมาณ 2.5 มม. ดอกสีชมพูอมแดง กลีบรูปใบหอก โคนใบรูปหัวใจหรือคล้ายเงี่ยงลูกศร แผ่นใบมีขนละเอียดโดยเฉพาะด้านล่าง
ยาวได้ถึง 4 ซม. ไม่บิดเวียน คอดเว้าประมาณกึ่งหนึ่ง เกสรเพศผู้ยาวประมาณ ก้านใบยาว 1-6 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะคล้ายช่อซี่ร่ม ก้านช่อยาว 0.5-12 ซม.
2.5 มม. รยางค์ที่ปลายอับเรณูตัด เกลี้ยง ผลย่อยมีได้ถึง 11 ผล ก้านช่อผลยาว ก้านดอกยาว 1-3 ซม. มีขนละเอียด ใบประดับขนาดเล็ก ร่วงเร็ว กลีบเลี้ยงคู่นอก
1-2 ซม. ผลย่อยรูปทรงกระบอก ยาว 2-3 ซม. เกลี้ยงหรือมีขนประปราย ก้านยาว รูปไข่กลับ ยาว 5-8 มม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม 3 กลีบในเรียวแคบและยาวกว่าเล็กน้อย
ขอบบาง ดอกรูปแตร สีเหลืองหรือขาวครีม ยาว 2.5-4 ซม. มีแถบขนด้านนอก
4-5 มม. มี 2-6 เมล็ด ช่วงปลายกลีบ อับเรณูไม่บิดเวียน รังไข่เกลี้ยงหรือปลายมีขน ผลรูปไข่ ยาว
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ภูหลวง จังหวัดเลย 0.9-1.2 ซม. ปลายเป็นติ่งแหลม เมล็ดรูปไข่ ยาว 4-5 มม. มีขนยาวหนาแน่น (ดูข้อมูล
และภูวัว จังหวัดบึงกาฬ ขึ้นตามป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูง 200-1500 เมตร เพิ่มเติมที่ จิงจ้อเหลือง, สกุล)
คล้ายกับบุหรง D. dasymaschalum (Blume) I. M. Turner ที่กลีบดอกบิดเวียน พบที่อเมริกาเขตร้อน แอฟริกา เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทย
พบทางภาคใต้ และภาคตะวันออกเฉียงใต้ พบทุกภาค ขึ้นตามที่โล่ง ชายป่า ความสูงถึงประมาณ 1200 เมตร ใบใช้ประคบ
เอกสารอ้างอิง แผลไฟไหม้ ลดการเจ็บปวด
Wang, J., P. Chalermglin and R.M.K. Sauders. (2009). The genus Dasymaschalon
(Annonaceae) in Thailand. Systematic Botany 34(2): 252-265. เอกสารอ้างอิง
Staples, G. (2010). Convolvulaceae. In Flora of Thailand Vol. 10(3): 444-445.

232

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 232 3/1/16 5:48 PM