Page 256 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ใบระบาด

ใบระบาด สารานุกรมพืชในประเทศไทย ยาว 22-30 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปกลม ๆ ยาว 10-18 ซม. ขอบจักลึก
Argyreia nervosa (Burm. f.) Bojer ซี่หวีถี่ ยาว 2.5-7.5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 3.5-7.5 ซม. ออวุลมี 2-4 เม็ด เมล็ดยาว
วงศ์ Convolvulaceae 4.2-4.5 ซม. ผนังด้านในมีชั้นเส้นใย
ชื่อพ้อง Convolvulus nervosus Burm. f. พบที่เนปาล อินเดีย บังกลาเทศ ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่า ลาว และเวียดนาม
ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ
ไม้เถาล้มลุก ยอดอ่อนมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ใบรูปหัวใจ ยาว 15-28 ซม. ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูง 600-1300 เมตร
แผ่นใบด้านล่างมีขนยาวหนาแน่น ก้านใบยาว ก้านช่อดอกยาวกว่าก้านใบ มี
ใบประดับหุ้ม ติดทน กลีบเลี้ยงรูปไข่ ยาว 1.5-2 ซม. มีขนก�ามะหยี่หนาแน่นด้านนอก ปรงญี่ปุ่น
ดอกรูปแตร สีม่วงอ่อน ด้านในสีม่วงเข้ม ยาว 4.5-6.5 ซม. ขอบเกือบเรียบ ด้านนอก
ช่วงหลอดกลีบมีขนสั้นนุ่ม มีแถบขนกลางกลีบ เกสรเพศผู้และเกสรเพศเมียไม่ยื่น Cycas revoluta Thunb.
พ้นปากหลอดกลีบดอก ผลแข็ง รูปกลม ๆ เมล็ดรูปสามเหลี่ยมมน เกลี้ยง (ดูข้อมูล ปรงล�าต้นสูง 3-7 ม. ใบยาวได้ถึง 1.5 ม. หนาเป็นสัน ก้านใบยาว 6-10 ซม.
เพิ่มเติมที่ เครือพุงหมู, สกุล) ใบย่อยช่วงกลางยาว 0.8-1.8 ม. ปลายเป็นหนามแหลม ขอบม้วนงอ โคนเพศผู้
มีถิ่นก�าเนิดในอินเดีย เป็นไม้ประดับทั่วใปในเขตร้อน รูปกระสวย ยาว 30-60 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์เรียวแคบ ยาว 2.3-2.8 ซม.
ปลายมนหรือตัด ปลายเป็นติ่งพับงอกลับ ยาว 4-8 มม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์
เอกสารอ้างอิง ยาว 12-20 ซม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปไข่หรือกลม ยาว 5-12 ซม. ขอบและ
Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Honolulu, Hawai’i: ปลายจักลึกถี่คล้ายซี่หวี ยาว 2-2.8 ซม. ออวุลมี 2-6 เม็ด มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น
Bishop Museum Press. Honolulu, Hawai‘i.
เมล็ดยาวประมาณ 2.5 ซม. เยื่อหุ้มสีแดง มีนวลเล็กน้อย
มีถิ่นก�าเนิดที่จีนตอนใต้แถบมณฑลฝูเจี้ยน และญี่ปุ่นทางตอนใต้ เป็นพืชใกล้
สูญพันธุ์ในธรรมชาติ เป็นไม้ประดับทั่วไปในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ปรงตากฟ้า
Cycas nongnoochiae K. D. Hill
ปรงล�าต้นสูง 2-5 ม. เปลือกแตกเป็นร่องลึก ใบยาว 0.8-1.6 ม. แบน ก้านใบ
ยาว 23-35 ซม. ใบย่อยช่วงกลางยาว 1.2-2.3 ม. ปลายใบแหลม ก้านใบสั้น โคนเพศผู้
รูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาว 15-28 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์รูปรี ยาว 22-30 ซม.
ปลายแหลมเป็นหนาม ยาว 7-9 มม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 16-19 ซม. มีขน
สั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่กว้าง ยาว 8.5-10 ซม. ขอบจักลึกคล้ายซี่หวีถี่ ยาว 2-2.4 ซม.
ปลายเป็นหนามยาว 1.5-2.5 ซม. ออวุลมี 2-4 เม็ด เมล็ดยาวประมาณ 3.5 ซม.
เยื่อหุ้มสีเหลือง
ใบระบาด: ช่อดอกออกตามซอกใบ ก้านช่อดอกยาวกว่าก้านใบ ใบประดับติดทน ดอกรูปแตร ขอบเกือบเรียบ
มีสีม่วงเข้มด้านใน (ภาพ: cultivated - NP) พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคกลางที่ตากฟ้า จังหวัดลพบุรี ขึ้นตามที่ลาดชัน
บนเขาหินแกรนิต ความสูงไม่เกิน 200 เมตร อาจเป็นลูกผสมระหว่างปรงเหลี่ยม
ปรง, สกุล C. siamensis Miq. และปรงผา C. clivicola K. D. Hill เปลือกแตกเป็นร่องลึก
Cycas L. คล้ายปรงเหลี่ยม โคนเพศผู้และเพศเมียคล้ายปรงผา
วงศ์ Cycadaceae
ไม้พุ่ม ล�าต้นเหนือพื้นดินคล้ายต้นปาล์ม แยกเพศต่างต้น ใบประกอบแบบ ปรงทะเล
ขนนก เรียงเวียนหนาแน่นช่วงปลายกิ่ง ใบย่อยจ�านวนมากรูปแถบ หนา เรียงสลับ Cycas edentata de Laub.
หรือเกือบตรงข้าม ใบย่อยด้านล่างมักลดรูปเป็นหนาม เส้นกลางใบนูนเด่นชัด ไม่มี ชื่อพ้อง Cycas litoralis K. D. Hill
เส้นแขนงใบย่อย ก้านใบมีหนาม เกล็ดหุ้มยอด (cataphylls) เรียวแหลม ส่วนมาก ปรงล�าต้นสูงได้ถึง 10 ม. ใบยาว 1.5-2.5 ม. ก้านใบยาว 50-90 ซม. มีหนาม
มีขนหนาแน่น ใบสร้างอับไมโครสปอร์ (microsporophylls) รูปลิ่ม ปลายแหลม ร้อยละ 5-60 ของความยาว ใบย่อยช่วงกลางยาว 26-37 ซม. ปลายแหลม ไม่แข็ง
คล้ายหนาม เรียงเวียนเป็นรูปโคน (male cone หรือ pollen cone) ใบสร้าง เป็นหนาม ใบช่วงโคนไม่ลดรูปเป็นหนาม โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ยาว 25-60 ซม.
อับเมกะสปอร์ (megasporophylls) เรียงเป็นกลุ่มคล้ายกระจุกแบบกุหลาบซ้อน ใบสร้างอับไมโครสปอร์รูปรี ยาวได้ถึง 3.8 ซม. ปลายมีหนามยาวประมาณ 2 ซม.
มีก้าน ปลายก้านเป็นแฉกแบบขนนกรองรับออวุล ออวุลมี 1-5 เม็ด เมล็ดคล้าย ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 30-50 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปใบหอก ขอบจักตื้น ๆ
ผลแบบผนังชั้นในแข็ง รูปรีกว้างหรือกลม ปลายมีหนามยาว 2.5-4 ซม. ออวุลมี 2-8 เม็ด เมล็ดรูปไข่กว้าง ยาว 5-6.5 ซม.

สกุล Cycas เป็นพืชเมล็ดเปลือย อยู่ภายใต้อันดับ Cycadales มีประมาณ 90 พบที่พม่าและเวียดนามตอนใต้ คาบสมุทรมลายู สุมาตรา ฟิลิปปินส์ และภาคใต้
ชนิด พบในแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ของไทย หายากในธรรมชาติ มักพบปลูกตามบ้านเรือน เดิมเข้าใจว่าเป็นชนิด
ในไทยมีประมาณ 12 ชนิด ที่เป็นไม้ประดับคือ ปรงญี่ปุ่น C. revoluta Thunb. C. rumphii Miq. ที่ใบสร้างอับไมโครสปอร์มีหนามหนาและแหลมกว่า พบเฉพาะ
และอีกหลายชนิดในสกุล Zamia วงศ์ Zamiaceae ลักษณะที่ใช้ในการจำาแนก แถบหมู่เกาะโมลัคคัส ซูลาเวซี นิวกินี โซโลมอน มาร์แชล คาร์โลว์ไลน์ และเกาะ
ชนิดปรง คือ ความยาวก้านใบที่เป็นหนาม ใบสร้างอับเมกะสปอร์ หนามที่ คริสมาสต์ทางตอนใต้ของเกาะชวา บางครั้งยังพบใช้ชื่อคลาดเคลื่อนเป็นชนิด
ปลายแผ่นใบของใบสร้างอับเมกะสปอร์ และเมล็ด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก C. circinalis L. ซึ่งพบเฉพาะในอินเดีย
“kykas” หรือ “koikas” หมายถึงพืชที่คล้ายต้นปาล์ม
เอกสารอ้างอิง
ปรงเขา Chen, J. and D.W. Stevenson. (1999). Cycadaceae. In Flora of China Vol. 4: 4.
de Laubenfels, D.J. and F. Adema. (1998). A taxonomic revision of the genera
Cycas pectinata Buch.-Ham. Cycas and Epicycas gen. nov. (Cycadaceae). Blumea 43: 351-400.
ปรงล�าต้นสูงได้ถึง 12 ม. บางครั้งแตกกิ่ง ใบยาวได้กว่า 2 ม. ก้านใบยาว Hill, K.D. and D.W. Stevenson. (1998-2006). The Cycad pages. http://plantnet.
rbgsyd.nsw.gov.au/PlantNet/cycad/
30-80 ซม. ใบโค้งเล็กน้อย ใบย่อยช่วงกลางยาว 2-3 ม. ก้านใบเรียวสอบ โคนเพศผู้ Hill, K.D. and S.-L. Yang. (1999). The genus Cycas (Cycadaceae) in Thailand.
รูปไข่ ยาว 30-55 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์เรียวแคบ ยาว 4-6 ซม. มีขนสั้นนุ่ม Brittonia 51: 48-73.
หนาแน่น ปลายเป็นหนามยาว 1.7-3.2 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์เรียงเป็นกลุ่ม Smitinand, T. (1972). Cycadaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(2): 185-192.

236

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 236 3/1/16 5:49 PM