Page 258 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ปรงหนู
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

รูปไข่แคบ ยาว 25-60 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 2-3.5 ซม. หนา ปลาย
เป็นหนาม ยาว 0.5-1.5 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 12-22 ซม. มีขนสั้นนุ่ม
หนาแน่น แผ่นใบรูปกลม ๆ ยาว 7-14 ซม. ขอบจักซี่หวี ยาว 2.5-4 ซม. ปลาย
เป็นหนามยาว 2-7.5 ซม. ออวุลมี 2-4 เม็ด เมล็ดยาว 3.5-4 ซม. ผนังด้านใน
มีชั้นใย (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ปรง, สกุล)
พบที่คาบสมุทรมลายูตอนบน ในไทยพบหนาแน่นตามเขาหินปูนทางภาคใต้
เคยแยกเป็น subsp. lutea K. D. Hill ใบสร้างอับไมโครสปอร์ส่วนมากยาวกว่า
2.5 ซม. พบที่กัมพูชา เวียดนาม และภาคตะวันออกเฉียงใต้ของไทย ขึ้นตามเขาหินปูน
ล�าต้นออกสีเหลืองตามชื่อชนิดย่อย ปรงเท้าช้าง: โคนล�าต้นแบน เปลือกหนาเป็นคอร์ก แผ่นใบสร้างอับเมกะสปอร์รูปไข่กว้าง ขอบจักซี่หวี ปลายเป็นหนาม
(ภาพ: หนองบัวระเหว ชัยภูมิ - OP)
ปรงหนู
Cycas simplicipinna (Smitinand) K. D. Hill
ชื่อพ้อง Cycas micholitzii Dyer var. simplicipinna Smitinand
ปรงมีล�าต้นใต้ดินหรือโผล่เหนือพื้นดินสั้น ๆ มี 2-5 ใบ ใบยาว 0.9-1.5 ม.
ก้านใบยาว 3.5-14 ซม. มีหนามเกินกึ่งหนึ่งถึงตลอดก้านใบ ใบช่วงกลางยาว
20-60 ซม. ก้านใบสั้น ปลายใบแหลมยาวไม่เป็นหนาม โคนเพศผู้รูปกระสวยแคบ
ยาว 15-20 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 1.2-1.4 ซม. ไม่แข็ง ปลายไม่มีหนาม ปรงปราณบุรี: ล�าต้นเรียบ แผ่นใบสร้างอับเมกะสปอร์รูปใบหอก ขอบจักชายครุยตื้น ๆ (ภาพ: ประจวบคีรีขันธ์ - RP)
ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 7-12 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่ ขอบจักซี่หวี 10-14 ซี่
ยาว 1.5-2.5 ซม. ปลายเป็นหนามยาวเท่า ๆ ซี่หวี ออวุลมี 2 เม็ด เมล็ดยาว 2-2.5 ซม.
(ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ปรง, สกุล)

พบที่พม่า ลาว และเวียดนามตอนบน ในไทยส่วนมากพบทางภาคเหนือ และ
ที่ภูกระดึง จังหวัดเลย ขึ้นกระจายห่าง ๆ ในป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา คล้ายกับ
C. micholitzii Dyer ที่ล�าต้นอยู่ใต้ดิน แต่ใบเป็นแบบขนนก 2 ชั้น พบในจีนตอน
ใต้และเวียดนาม

ปรงหิน
Cycas petrae A. Lindstr. & K. D. Hill ปรงผา: โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ใบสร้างอับเมกะสปอร์ปลายเป็นหนามยาว (ภาพ: เบตง ยะลา - VC)
ปรงล�าต้นสูงได้ประมาณ 6 ม. เปลือกค่อนข้างเรียบ ใบยาว 1.4-2.3 ม. ก้านใบ
ยาว 25-40 ซม. ไม่มีหนามหรือมีไม่เกินกึ่งหนึ่งของความยาว ใบย่อยช่วงกลาง
ยาว 2.3-2.9 ม. ปลายใบแหลมไม่เป็นหนาม โคนเพศผู้รูปไข่แคบ ยาว 30-40 ซม.
ใบสร้างอับไมโครสปอร์ยาว 4-5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 1.2-2 ซม. ใบสร้าง
อับเมกะสปอร์ยาว 18-22 ซม. มีขนสั้นนุ่ม แผ่นใบรูปไข่หรือเกือบกลม ยาว 10-17 ซม.
ขอบจักซี่หวี ยาว 2-4 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 5.5-8.5 ซม. ออวุลมี 2-6 เม็ด
เมล็ดผนังชั้นในมีเส้นใย (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ปรง, สกุล)
ปรงหนู: ล�าต้นใต้ดิน โคนเพศผู้รูปกระสวยแคบ ใบสร้างอับไมโครสปอร์ปลายไม่มีหนาม (ภาพ: เชียงใหม่ - RP)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เลย ขึ้นบนเขาหินปูน
เตี้ย ๆ คล้ายกับปรงผา C. clivicola K. D. Hill ที่ล�าต้นค่อนข้างเรียบ แต่ใบและ
โคนเพศผู้ขนาดใหญ่กว่า ใบสร้างอับไมโครสปอร์และหนามที่ปลายยาวกว่า

ปรงเหลี่ยม
Cycas siamensis Miq.
ปรงล�าต้นสั้น สูง 1.5-2 ม. หัวใต้ดินแบนแผ่ออก ใบยาว 0.6-1.2 ม. ก้านใบยาว
10-30 ซม. ส่วนมากมีหนามเกือบตลอดความยาวก้านใบ ใบย่อยช่วงกลางยาว ปรงหิน: ก้านใบไม่มีหนามหรือมีไม่เกินกึ่งหนึ่งของความยาว ใบสร้างอับเมกะสปอร์รูปไข่หรือเกือบกลม (ภาพ: เลย - NT)
0.8-1.45 ม. ปลายแหลมเป็นหนาม แผ่นใบมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ใบย่อยช่วงล่าง
ลดรูปเป็นหนาม โคนเพศผู้รูปขอบขนาน ยาว 10-24 ซม. ใบสร้างอับไมโครสปอร์
ยาว 2-3 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 0.7-1.4 ซม. ใบสร้างอับเมกะสปอร์ยาว 6-11 ซม.
มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น แผ่นใบรูปรีกว้างหรือเกือบกลม ยาว 6-11 ซม. ขอบจักซี่หวี ยาว
0.8-3.5 ซม. ปลายเป็นหนามยาว 2.3-4.5 ซม. ออวุลมี 2 เม็ด เมล็ดยาว 3-3.7 ซม.
ผนังด้านในมีชั้นใย (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ปรง, สกุล)
พบที่พม่าและภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบแทบทุกภาคยกเว้นภาคใต้ ขึ้นหนาแน่น
ในป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ที่มีไฟไหม้เป็นประจ�า

เอกสารอ้างอิง
Hill, K.D. and D.W. Stevenson. (1998-2006). The Cycad Pages. http://plantnet.
rbgsyd.nsw.gov.au/PlantNet/cycad/
Hill, K.D. and S.-L. Yang. (1999). The genus Cycas (Cycadaceae) in Thailand.
Brittonia 51: 48-73. ปรงเหลี่ยม: ล�าต้นสั้น เกล็ดหุ้มยอดมีขนหนาแน่น ใบช่วงล่างลดรูป ใบสร้างอับเมกะสปอร์มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น
Smitinand, T. (1972). Cycadaceae. In Flora of Thailand Vol. 2(2): 185-192. ขอบจักซี่หวี (ภาพต้นและภาพเกล็ดหุ้มยอด: บ้านตาก ตาก - RP; ภาพใบสร้างอับเมกะสปอร์: สะแกราช นครราชสีมา - TP)

238

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 238 3/1/16 5:51 PM