Page 263 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ประทัดแดง
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ประทัดดอย: A. megacarpa ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่นหรือช่อกระจะคล้ายรูปซี่ร่ม ปลายก้านดอกหนาคล้ายฐานดอก
หลอดกลีบเลี้ยงรูปถ้วยสีแดง ติดทน หลอดอับเรณูยาว (ภาพ: ดอยตุง เชียงราย - RP)

ประดู่แดง: ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามกิ่ง ส่วนต่าง ๆ ของดอกสีแดง ฝักรูปขอบขนาน (ภาพ: cultivated - PT)
ประทัดดอย, สกุล
Agapetes D. Don ex G. Don
วงศ์ Ericaceae
ไม้พุ่ม ขึ้นบนพื้นดินหรืออิงอาศัย มักมีรากคล้ายหัว ใบเรียงเวียน เรียงรอบข้อ
หรือเกือบตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจะ ช่อเชิงหลั่น ช่อกระจุก หรือมีดอกเดียว
ก้านดอกมักมีข้อ ปลายหนาคล้ายฐานดอก ใบประดับและใบประดับย่อยขนาดเล็ก ประทัดดอย: A. parishii ใบเรียงเวียนรอบข้อ ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่นสั้น ๆ ออกตามซอกใบหรือกิ่ง กลีบเลี้ยงรูปถ้วย
กลีบเลี้ยง 5 กลีบ ติดทน กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดหรือรูประฆัง ปลายแยก ปลายแฉกสั้น ๆ (ภาพ: cultivated - RP)
5 แฉกสั้น ๆ เกสรเพศผู้ 10 อัน โคนอับเรณูมีเดือยหรือไม่มี ปลายมีหลอด 2 หลอด ประทัดแดง, สกุล
มีรูเปิดที่ปลายหรือเปิดตามยาว จานฐานดอกรูปวงแหวน รังไข่ใต้วงกลีบคล้ายมี Macrosolen Blume
10 ช่อง ออวุลจ�านวนมาก ก้านเกสรเพศเมียยื่นเลยอับเรณูเล็กน้อย ยอดเกสรเพศเมีย
ขนาดเล็ก ผลแบบผลสดหรือแห้งมีหลายเมล็ด เมล็ดขนาดเล็ก ผิวเป็นร่างแห วงศ์ Loranthaceae
กาฝากไม้พุ่ม ใบส่วนมากเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อเชิงลด
สกุล Agapetes อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Vaccinioideae มีมากกว่า 80 ชนิด พบ ช่อย่อยแบบช่อซี่ร่มมี 2 ดอก เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ออกตามซอกใบหรือที่
เฉพาะในเอเชีย ในไทยมี 12 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “agapetos” ชื่นชม โคนติดกับพืชให้อาศัย แต่ละดอกมีใบประดับ 3 ใบ กลีบเลี้ยงเป็นแผ่นบาง ๆ
หรือรัก หมายถึงพืชที่มีดอกสวยงาม
ติดที่ยอดรังไข่ กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด เป็น 6 สันหรือคล้ายปีก กลีบดอก
มี 6 กลีบ ไม่สมมาตรเล็กน้อย แฉกลึกไม่เกินกึ่งกลางหลอดกลีบ เกสรเพศผู้ 6 อัน
ประทัดดอย ติดตรงข้ามเหนือกลีบดอก ก้านชูอับเรณูที่แยกกันสั้นกว่าหรือยาวเท่า ๆ อับเรณู
Agapetes megacarpa W. W. Sm. อับเรณูติดที่ฐาน รังไข่ใต้วงกลีบ ยอดเกสรเพศเมียคล้ายลูกบิด ผลคล้ายผลสดมี
ไม้พุ่มอิงอาศัย สูง 1-5 ม. ใบเรียงเวียนรอบข้อ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก หลายเมล็ด รูปรีหรือกลม
ยาว 7-17 ซม. โคนมนหรือเว้าตื้น ก้านใบสั้น ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่นหรือช่อกระจะ
คล้ายรูปซี่ร่ม ช่อดอกยาว 7-8 ซม. มี 3-9 ดอก ก้านยาวได้ถึง 4.5 ซม. ก้านดอก สกุล Macrosolen มีประมาณ 30 ชนิด พบเฉพาะในเอเชีย ในไทยมี 5 ชนิด
ยาว 2-4 ซม. ฐานดอกกว้าง 5-6 มม. หลอดกลีบเลี้ยงรูปถ้วยสีแดง ยาวประมาณ ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “makros” ยาว และ “solen” ช่องหรือร่อง หมายถึง
3 มม. กลีบรูปลิ่มแคบ ยาว 0.7-1 ซม. ดอกสีชมพูอมแดง มีลายเส้นกลีบ หลอด หลอดกลีบดอกเป็นร่องยาว
กลีบดอกยาว 4-5.5 ซม. กลีบรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 0.7-1.2 ซม. พับงอกลับ
ก้านชูอับเรณูสั้น โคนอับเรณูมีเดือย 2 อันขนาดเล็ก หลอดอับเรณูยาวประมาณ 4 ซม. ประทัดแดง
เปิดตามยาว ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 1-1.2 ซม. Macrosolen brandisianus (Kurz) Tiegh.
พบที่จีนตอนใต้ และภาคเหนือของไทยที่เชียงใหม่ เชียงราย และน่าน ขึ้นบน ชื่อพ้อง Loranthus brandisianus Kurz
เขาหินปูนหรือบนคบไม้ ในป่าดิบเขา ความสูง 1000-2000 เมตร กาฝากไม้พุ่ม กิ่งมีช่องอากาศ ใบรูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาว 8-18 ซม.
แผ่นใบหนา ก้านใบยาว 0.7-1.7 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ ออกตามข้อ
ประทัดดอย 1-3 ช่อ หรือออกตามซอกใบ มีช่อย่อย 2-3 คู่ หรือถึง 7 คู่ ดอกย่อยออกเป็นคู่
Agapetes parishii C. B. Clarke ส่วนมากมี 2-3 คู่ ติดแบบช่อซี่ร่ม ใบประดับ 1-2 ใบ รูปสามเหลี่ยมขนาดเล็ก
ไม้พุ่มอิงอาศัย อาจสูงได้ถึง 2 ม. ใบเรียงเวียนรอบข้อ รูปใบหอก ยาว 10-15 ซม. ก้านดอกหนา ยาว 3-5 มม. ตาดอกยาว 2.2-3 ซม. หลอดกลีบดอกสีแดง คอคอด
ปลายแหลม โคนรูปลิ่ม ก้านใบยาว 0.4-1.2 ซม. ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น ออกสั้น ๆ สีม่วงเข้ม ปลายเรียวแคบคล้ายกระบอง กลีบยาว 5-6 มม. พับงอกลับ อับเรณู
ตามซอกใบหรือกิ่ง ดอกจ�านวนมาก ก้านช่อยาว 4-8 มม. ก้านดอกยาว 2-2.5 ซม. ยาวเท่า ๆ ก้านชูอับเรณูที่แยกกัน ยาว 3-4 มม.
ดอกสีแดงสด หลอดกลีบเลี้ยงรูปถ้วย กลีบรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 3-4 มม. พบที่พม่า ในไทยพบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 3 ซม. กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาว 3-4 มม. โค้งบานออก และภาคใต้ ขึ้นเบียนต้นไม้ในป่าดิบเขา ความสูง 1000-1500 เมตร
ก้านชูอับเรณูสั้น โคนอับเรณูไม่มีเดือย หลอดอับเรณูยาวประมาณ 2 ซม. ผลกลม
เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 7 มม. ประทัดแดง
พบที่อินเดีย อัสสัม และพม่า ในไทยพบทางภาคเหนือ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ Macrosolen melintangensis (Korth.) Miq.
ขึ้นตามคบไม้ในป่าดิบเขา ความสูง 1000-1600 เมตร ชื่อพ้อง Loranthus melintangensis Korth.
เอกสารอ้างอิง กาฝากไม้พุ่ม เกลี้ยง ใบรูปรีหรือรูปไข่กว้าง ยาว 5-18 ซม. โคนใบบางครั้ง
Fang, R. and P.F. Stevens. (2005). Ericaceae (Agapetes). In Flora of China Vol. คล้ายรูปหัวใจ ก้านใบยาว 0.3-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ คล้ายช่อซี่ร่ม
14: 504, 507.
Watthana, S. (2015). Ericaceae. In Flora of Thailand Vol. 13(1): 102-113. ออกตามข้อ มีช่อย่อย 2-4 คู่ ดอกย่อยออกเป็นคู่ติดแบบช่อซี่ร่ม ใบประดับขนาดเล็ก

243

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 243 3/1/16 5:52 PM