Page 265 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ประทัดเหลือง สารานุกรมพืชในประเทศไทย ปลายสาน
Macrosolen platyphyllus (King) Danser
วงศ์ Loranthaceae
ชื่อพ้อง Loranthus platyphyllus King
กาฝากไม้พุ่ม ล�าต้นเห็นเป็นข้อปล้องชัดเจน กิ่งอ่อนเป็นสี่เหลี่ยม ใบรูปไข่กว้าง
หรือเกือบกลม ยาว 7-19 ซม. ปลายมน โคนตัดหรือรูปหัวใจ แผ่นใบหนา ก้านใบ
ประยงค์: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ดอกเพศผู้ก้านดอกเรียวยาว เกสรเพศผู้ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก
ยาว 1-3 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกสั้น ๆ ตามข้อ ดอกย่อยออกเป็นคู่ มี (ภาพ: cultivated - RP)
1-5 คู่ แกนช่อยาว 0.5-1.5 ซม. ดอกเกือบไร้ก้าน ใบประดับยาว 2-2.5 มม.
หลอดกลีบดอกยาว 7-15 ซม. สีแดงหรือเหลือง คอหลอดเป็นปีก สีเหลือง ปลาย ปรู๋
หลอดกลีบรูปกระบอง สีแดงหรือเขียว กลีบยาว 0.5-1 ซม. พับบิดงอ อับเรณูยาว Alangium salviifolium (L. f.) Wangerin subsp. hexapetalum (Lam.)
3-8 มม. ยาวเท่า ๆ ก้านชูอับเรณูที่แยกกัน (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ประทัดแดง, สกุล) Wangerin
พบที่คาบสมุทรมลายู และบอร์เนียว ในไทยพบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ วงศ์ Cornaceae
และภาคใต้ ขึ้นเบียนบนต้นพลับพลา Microcos tomentosa Sm. สะตอ และ ชื่อพ้อง Alangium hexapetalum Lam.
ยางพารา ความสูงถึงประมาณ 300 เมตร
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. ผลัดใบ บางครั้งมีหนาม ไม่มีหูใบ ใบเรียงเวียน
เอกสารอ้างอิง รูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 3-18 ซม. โคนเบี้ยวเล็กน้อย ก้านใบยาว
Barlow, B.A. (2002). Loranthaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(4): 694-695. 0.5-1.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก ไร้ก้านช่อ แต่ละกระจุกมี 1-8 ดอก มีขนสั้นนุ่ม
ก้านดอกยาว 2-8 มม. กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ปลายจักตื้น ๆ 5-10 กลีบ รูปสามเหลี่ยม
ยาวประมาณ 3 มม. ดอกสีครีม มี 4-6 กลีบ หรือถึง 10 กลีบ รูปแถบ ปลายมน
ยาว 1.2-3 ซม. ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม เกสรเพศผู้ 10-30 อัน ติดบนจานฐานดอก
ก้านชูอับเรณูยาว 0.4-1.2 ซม. ปลายเป็นข้องอ มีขนเครา จานฐานดอกจักเป็นพู
รังไข่ใต้วงกลีบ มี 1-2 ช่อง เกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียยาว 0.8-2.4 ซม. ยอดเกสร
เป็นตุ่ม ผลผนังชั้นในแข็ง สุกสีแดง รูปรีหรือเกือบกลม ยาว 1-2.4 ซม. มี 1-2 เมล็ด
กลีบเลี้ยงและจานฐานดอกติดทน
พบที่แอฟริกา อินเดีย เนปาล ศรีลังกา พม่า จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีนและ
มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ ในไทยพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้
ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ เขาหินปูนที่แห้งแล้ง ความสูงถึงประมาณ 500 เมตร มี
สรรพคุณบ�ารุงก�าลัง และแก้ริดสีดวงทวาร มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ส่วน subsp.
salviifolium พบที่แอฟริกา

ประทัดเหลือง: ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกสั้น ๆ ตามข้อ ดอกย่อยออกเป็นคู่ เกือบไร้ก้าน หลอดกลีบดอกสีเหลือง สกุล Alangium Lam. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Alangiaceae มี 21 ชนิด พบในแอฟริกา
ปลายหลอดกลีบรูปกระบอง สีเขียว กลีบพับบิดงอ (ภาพ: นราธิวาส - MP) เอเชีย ออสเตรเลีย และฟิจิ ในไทยมี 5-6 ชนิด ชื่อสกุลมาจากภาษามาลายาลัม
ในอินเดีย “Alangi” ที่ใช้เรียกพืชชนิดนี้
ประยงค์
Aglaia odorata Lour. เอกสารอ้างอิง
Qin, H. and C. Phengklai. (2007). Alangiaceae. In Flora of China Vol. 13: 307.
วงศ์ Meliaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น อาจสูงได้ถึง 20 ม. แยกเพศต่างต้น แตกกิ่งจ�านวนมาก
ปลายกิ่งอ่อนมักมีขนกระจุกหรือเกล็ดรังแค ใบประกอบปลายคี่ เรียงเวียน ยาว
5-12 ซม. ก้านใบและแกนกลางเป็นสันคล้ายปีก มีใบย่อย 1-3 คู่ รูปรีหรือรูปไข่กลับ
ยาว 1-10 ซม. ใบช่วงปลายขนาดใหญ่กว่า ก้านใบสั้นหรือยาวได้ถึง 1 ซม. ช่อดอก
แบบช่อกระจุกแยกแขนง ยาว 5-15 ซม. ดอกมีกลิ่นหอม ก้านดอกเพศผู้ยาวได้ถึง
3 มม. ก้านดอกเพศเมียสั้น หนา กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 5 แฉกตื้น ๆ
กลม ขนาดเล็ก กลีบดอก 5 กลีบ รูปรีกว้างเกือบกลม ยาว 1.5-2 มม. เกสรเพศผู้
เชื่อมติดกันสั้นกว่ากลีบดอกเล็กน้อย อับเรณู 5 อัน ไม่ยื่นพ้นปากหลอดกลีบดอก
ไม่มีจานฐานดอก รังไข่มีขนหนาแน่น ผลแห้งไม่แตก รูปไข่ ยาว 1-1.2 ซม. สุกสีแดง
ส่วนมากมีเมล็ดเดียว
พบที่อินเดีย จีน ภูมิภาคอินโดจีน เป็นไม้ประดับทั่วไปในเอเชียตะวันออก
เฉียงใต้ ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าดิบแล้งและป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ
1000 เมตร รากและใบมีสรรพคุณลดไข้ ปรู๋: ไม้ต้นผลัดใบ ช่อดอกแบบช่อกระจุก ไร้ก้านช่อ มีขนสั้นนุ่ม กลีบดอกมี 4-6 กลีบ หรือถึง 10 กลีบ รูปแถบ
ผลสุกสีแดง (ภาพต้นและดอก: นครสวรรค์, ภาพผล: อุทัยธานี; - SR)
สกุล Aglaia Lour. มีประมาณ 120 ชนิด พบในเอเชียเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ปลายสาน, สกุล
ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในไทยมีประมาณ 32 ชนิด ชื่อสกุลมาจาก
หนึ่งในเทพธิดาพี่น้องสามองค์ผู้ประสาทความงามในตำานานกรีก หลายชนิด Eurya Thunb.
มีสาร cyclopenta[b]tetrahydro benzofuran skeleton มีสรรพคุณต้านเซลล์ วงศ์ Pentaphylacaceae
มะเร็ง และมีคุณสมบัติกำาจัดศัตรูพืช ไม้พุ่มหรือไม้ต้น แยกเพศต่างต้น ใบเรียงสลับระนาบเดียว ขอบใบมักจักฟันเลื่อย
เอกสารอ้างอิง ดอกขนาดเล็กออกเป็นกระจุกตามซอกใบหรือกิ่ง ใบประดับขนาดเล็ก 2 ใบ ติดทน
Peng, H. and C.M. Pannell. (2008). Meliaceae. In Flora of China Vol. 11: 124. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกจ�านวนอย่างละ 5 กลีบ กลีบเลี้ยงเรียงซ้อนเหลื่อม ติดทน
Wongprasert, T., C. Phengklai and T. Boonthavikoon. (2011). A synoptic account เกสรเพศผู้ 5-35 อัน เรียงเป็นวงเดียว อับเรณูติดที่ฐาน รังไข่มี 2-5 ช่อง ออวุล
of the Meliaceae of Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 39: 211-226. จ�านวนมาก ก้านเกสรเพศเมีย 2-5 อัน ติดทน ผลสดมีหลายเมล็ด

245

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 245 3/1/16 5:53 PM