Page 261 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ประดับหินใบขน สารานุกรมพืชในประเทศไทย ประดับหินม่วง
Argostemma dispar Craib
ไม้ล้มลุก สูง 10-20 ซม. มีขนยาวตามล�าต้น หูใบ แผ่นใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอก
ด้านนอก หูใบรูปไข่ ยาว 4-8 มม. ใบเรียงตรงข้ามตามล�าต้น ขนาดไม่เท่ากัน
ดูคล้ายเรียงสลับระนาบเดียว ใบใหญ่รูปใบหอกกลับ ยาวได้ถึง 10 ซม. ใบเล็กยาว
0.3-1 ซม. ก้านใบยาวประมาณ 1.5 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก มี 2-5 ดอก ก้านช่อ
ยาวได้ถึง 2 ซม. ใบประดับยาว 3-5 มม. ก้านดอกยาว 0.5-1.2 ซม. กลีบเลี้ยง
รูปสามเหลี่ยมแคบ ๆ ยาวประมาณ 3.5 มม. ดอกรูปดาว มี 5 กลีบ กลีบรูปใบหอก
ยาว 0.8-1 ซม. อับเรณูติดกันเป็นรูปกรวย ยาว 0.8-1 ซม. มีรูเปิดที่ปลาย ก้าน ประดับหิน: ใบมี 2-3 คู่ แผ่นใบมีขนด้านบนและเส้นแขนงใบด้านล่าง ช่อดอกมี 2-4 ดอก อับเรณูเชื่อมติดกันรูปกรวย
เกสรเพศเมียยาวประมาณ 1 ซม. ผลมีขนหนาแน่น (ภาพ: ถ�้าเขาเต่า กระบี่ - RP)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคใต้ที่กระบี่ ตรัง ปัตตานี ยะลา ขึ้นบนโขดหิน
ริมล�าธารในป่าดิบชื้น ความสูง 700-1300 เมตร

ประดับหินใบเข็ม
Argostemma lobbii Hook. f.
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 8 ซม. หูใบคล้ายใบ แยกจรดโคน ใบตรงข้ามขนาดไม่เท่ากัน
หูใบและใบดูคล้ายเรียงรอบข้อ รูปแถบหรือรูปใบหอก ใบใหญ่ยาว 1.5-5 ซม.
ใบเล็กยาว 4-9 มม. ปลายส่วนมากมน ก้านใบยาว 1-3 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก
มี 1-5 ดอก ก้านช่อยาวได้ถึง 1 ซม. ก้านดอกยาวประมาณ 5 มม. ใบประดับติดเป็นคู่ ประดับหินกลีบพับ: ใบเรียงชิดกัน ใบตรงข้ามขนาดต่างกันมาก ก้านดอกเกลี้ยง ดอกรูประฆัง มี 5 กลีบ พับงอกลับ
ขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงขนาดเล็ก ดอกรูปดาว มี 5 กลีบ รูปขอบขนาน ยาว 2-3 มม. (ภาพ: หาดในยาง ตรัง - RP)
โคนก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกัน อับเรณูแยกกัน ยาวเท่า ๆ กลีบดอก มีรูเปิดที่ปลาย
ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 4 มม. ผลเกลี้ยง
พบที่พม่า ในไทยพบทางภาคเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นบนหินปูน
ใกล้ล�าธาร ความสูง 100-300 เมตร

ประดับหินใบเดี่ยว
Argostemma siamense Puff
ชื่อพ้อง Argostemma monophyllum Sridith
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 10 ซม. หูใบขนาดเล็ก ใบมี 1-2 คู่ มีใบใหญ่ใบเดียว รูปรี ประดับหินกาบหอย: แผ่นใบด้านบนมีปื้นขาวตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ ใบไร้ก้าน ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม
หรือรูปไข่ ยาว 6.5-14 ซม. ใบขนาดเล็กยาว 0.2-2 ซม. ไร้ก้าน ช่อดอกคล้าย ดอกรูปดาว มี 5 กลีบ ม้วนงอกลับ อับเรณูติดกันรูปกรวย (ภาพ: เบตง ยะลา - RP)
ช่อซี่ร่มหรือช่อกระจุก มี 2-10 ดอก ก้านช่อยาว 2-5 ซม. ใบประดับ 2-4 ใบ ยาว
3.5-4 มม. ก้านดอกยาว 0.5-1 ซม. กลีบเลี้ยงยาวประมาณ 1 มม. ดอกรูปดาว มี 5 กลีบ
รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 4-4.5 มม. อับเรณูติดกันเป็นรูปกรวย ยาวประมาณ 5 มม.
ปลายมีรยางค์สั้น ๆ ก้านเกสรเพศเมียยาวประมาณ 6 มม. ผลเกลี้ยงหรือมีขน
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออก ภาคกลาง
และภาคตะวันออกเฉียงใต้ ขึ้นบนก้อนหินใกล้ล�าธารในป่าดิบแล้ง ความสูงถึง
ประมาณ 850 เมตร
ประดับหินม่วง
Argostemma diversifolium Ridl.
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 20 ซม. หูใบรูปไข่ ยาวได้ถึง 7 มม. ใบมี 1-4 คู่ รูปไข่หรือแกม
รูปขอบขนาน ยาว 6.5-18 ซม. แผ่นใบเกลี้ยง ก้านใบยาว 3-7 มม. ช่อดอกแบบ
ช่อกระจุก ก้านช่อยาว 10-35 ซม. มี 20-30 ดอก ใบประดับรูปรี ยาว 3-5 มม. ประดับหินช่อพวง: ใบมี 2-4 คู่ แผ่นใบมีขนทั้งสองด้าน ช่อดอกวงแถวคู่คล้ายช่อซี่ร่ม ดอกรูประฆัง หลอดกลีบดอก
ก้านดอกยาว 7-9 มม. มีขนหนาแน่น กลีบเลี้ยงรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาวประมาณ กว้าง มี 4 กลีบ ปลายกลีบพับงอกลับ อับเรณูแยกกัน (ภาพ: เขาพนมเบญจา กระบี่ - RP)
5 มม. หรือยาวกว่าเล็กน้อย ดอกรูปดาว มี 5 กลีบ รูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 0.8-1 ซม.
ก้านชูอับเรณูแยกกัน ยาวประมาณ 1.5 มม. อับเรณูโค้ง สีน�้าเงิน ยาวประมาณ
6 มม. มีรูเปิดที่ปลาย ก้านเกสรเพศเมียโค้ง ยาวประมาณ 9 มม.
พบที่พม่าตอนล่าง และคาบสมุทรมลายู ในไทยพบทางภาคตะวันตกเฉียงใต้
และภาคใต้ ขึ้นตามโขดหินริมล�าธารหรือในป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 1100 เมตร

เอกสารอ้างอิง
Puff, C. (2009). Argostemma siamense Puff, a new name for A. monophyllum
Sridith (Rubiaceae). Thai Forest Bulletin (Botany) 37: 139.
Sridith, K. (1999). Four new species, a new variety, and a status change in
Argostemma (Rubiaceae) from Thailand. Nordic Journal of Botany 19(2):
171-178. ประดับหินใบขน: มีขนยาวตามล�าต้น หูใบ แผ่นใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก ใบเรียงตรงข้ามตามล�าต้น
________. (1999). A synopsis of the genus Argostemma Wall. (Rubiaceae) in ขนาดไม่เท่ากัน ดูคล้ายเรียงสลับระนาบเดียว ช่อดอกมี 2-5 ดอก ดอกรูปดาว มี 5 กลีบ อับเรณูติดกันเป็นรูปกรวย
Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 27: 125, 132. (ภาพ: เขาพนมเบญจา กระบี่ - RP)

241

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 241 3/1/16 5:51 PM