Page 264 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ประทัดนวล
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ก้านดอกยาว 1-4 มม. ตาดอกยาว 2-3.5 ซม. หลอดกลีบดอกสีชมพูอมแดงหรือส้ม ประทัดฝรั่ง
คอคอดสีเหลืองอมเขียว ปลายเรียวแคบคล้ายกระบองสีเขียว กลีบยาว 0.8-1.5 ซม. Russelia equisetiformis Schltdl. & Cham.
ปลายกลีบพับงอกลับประมาณ 2-3 มม. อับเรณูยาว 1.5-3 มม. สั้นกว่าก้านชูอับเรณู วงศ์ Scrophulariaceae
ที่แยกกันเล็กน้อย ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1 ซม. สีขาว มีจุดแดงกระจาย
พบที่กัมพูชา คาบสมุทรมลายู สุมาตรา ชวา บอร์เนียว ซูลาเวซี และฟิลิปปินส์ ไม้พุ่ม สูงได้ถึง 3 ม. แตกกิ่งจ�านวนมากรอบข้อใกล้โคนหรือเรียงตรงข้ามช่วง
ไทยพบกระจายห่าง ๆ ทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และพบมากทาง ปลายกิ่ง ห้อยลง ใบรูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน ยาว 1-3 ซม. ร่วงเร็วเหมือน
ไร้ใบ ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบช่วงปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ปลายแยก
ภาคใต้ ขึ้นเบียนต้นไม้ในป่าสน ป่าเสม็ด ป่าพรุ หรือสวนยางพารา ความสูงถึง 5 แฉกตื้น ๆ ติดทน ดอกสีแดงอมส้มหรือเหลือง หลอดกลีบดอกยาวประมาณ
ประมาณ 1600 เมตร
2.5 ซม. ปลายแยก 5 แฉก คล้ายรูปปากเปิดตื้น ๆ กลีบบน 2 กลีบ กลีบล่าง 3 กลีบ
เกสรเพศผู้ 4 อัน ยาวไม่เท่ากัน ยื่นพ้นปากหลอดกลีบเล็กน้อย เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน
ประทัดนวล 1 อัน รังไข่มี 2 ช่อง ก้านเกสรเพศเมียติดทน ผลแห้งแตก กลม ด้านในมีขน เมล็ด
Macrosolen cochinchinensis (Lour.) Tiegh. ขนาดเล็กจ�านวนมาก ผิวมีขนเส้นคล้ายรังนก
ชื่อพ้อง Loranthus cochinchinensis Lour. มีถิ่นก�าเนิดในเม็กซิโก เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน ทนแล้ง
กาฝากไม้พุ่ม เกลี้ยง ใบรูปรีหรือรูปไข่ ยาว 4-16 ซม. ก้านใบยาว 0.1-1 ซม.
ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ คล้ายช่อซี่ร่ม ออกตามข้อ มีช่อย่อย 2-7 คู่ ดอกย่อย สกุล Russelia Jacq. มีประมาณ 50 ชนิด พบในอเมริกากลางและเวสต์อินดีส
ออกเป็นคู่ติด ใบประดับ 1-2 ใบ รูปสามเหลี่ยมขนาดเล็กเชื่อมติดกัน ไร้ก้านหรือ ในไทยพบเป็นไม้ประดับชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามนักพฤกษศาสตร์ชาวสกอตแลนด์
มีก้านยาวได้ถึง 6 มม. ตาดอกยาว 0.8-1.8 ซม. หลอดกลีบดอกสีเหลืองอมเขียว Alexander Russel (1715-1768)
หรือมีสีชมพูช่วงปลาย ปลายเรียวแคบคล้ายกระบอง กลีบยาว 0.3-1ซม. พับงอกลับ เอกสารอ้างอิง
อับเรณูยาว 0.5-2 มม. สั้นกว่าก้านชูอับเรณูที่แยกกันประมาณกึ่งหนึ่ง ผลกลม ๆ Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
ขนาดเล็ก Press, Honolulu, Hawai`i.
พบที่อินเดีย ภูฏาน เนปาล จีนตอนใต้ พม่า เวียดนาม ภูมิภาคมาเลเซีย และนิวกินี
ในไทยพบกระจายทุกภาค ขึ้นเบียนต้นไม้หลายชนิดในป่าหลายประเภท ความสูง
ถึงประมาณ 2200 เมตร ส่วนต่าง ๆ มีสรรพคุณช่วยฟอกโลหิต แก้ปวดหัว

เอกสารอ้างอิง
Barlow, B. (2002). Loranthaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(4): 689-695.
Qiu, H. and M.G. Gilbert. (2003). Loranthaceae. In Flora of China Vol. 5: 221.

ประทัดฝรั่ง: แตกกิ่งจ�านวนมาก ห้อยลง ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบช่วงปลายกิ่ง หลอดกลีบดอกยาว
กลีบรูปปากเปิดตื้น ๆ เกสรเพศผู้ยื่นพ้นปากหลอดกลีบเล็กน้อย (ภาพ: กรุงเทพฯ - RP)
ประทัดเมืองกาญจน์
Agapetes loranthiflora D. Don ex G. Don
วงศ์ Ericaceae
ไม้พุ่มอิงอาศัย มีขนสั้นนุ่มตามก้านดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก หรือ
ประทัดแดง: M. brandisianus ใบเรียงตรงข้าม ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ ออกตามข้อ 1-3 ช่อ หรือออกตาม
ซอกใบ ช่อดอกย่อยแบบช่อซี่ร่ม คอคอดหลอดกลีบดอกสีม่วง ปลายเรียวแคบคล้ายกระบอง (ภาพ: ภูหลวง เลย - SSi) เกลี้ยง ใบเรียงเวียนรอบข้อ 3 ใบ รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ยาวได้ถึง 15 ซม.
โคนมนหรือเว้าตื้น ขอบจักเล็กน้อย ก้านใบสั้นมากเกือบไร้ก้าน ช่อดอกแบบช่อ
เชิงหลั่น เรียงชิดกัน ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ก้านช่อสั้น มีได้ถึง 10 ดอก
ก้านดอกยาว 1.5-2.5 ซม. หลอดกลีบเลี้ยงรูปถ้วยตื้น ๆ กลีบรูปสามเหลี่ยม ยาว
ประมาณ 5 มม. หลอดกลีบดอกยาว 3.5-4.5 ซม. สีชมพูอ่อน มีลายเส้นสีเข้ม
ปลายแฉกสีเขียวอ่อน รูปสามเหลี่ยมแคบ บานออก ยาว 0.5-1 ซม. ก้านชูอับเรณู
ยาวประมาณ 4 ซม. อับเรณูยาวได้ถึง 1 ซม. เปิดตามยาว โคนมีเดือย 2 อัน
ขนาดเล็ก ผลกลมขนาดเล็ก มีขน (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ ประทัดดอย, สกุล)
พบที่พม่า ในไทยพบทางภาคเหนือตอนล่าง ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้
ขึ้นตามคบไม้ในป่าดิบเขา ความสูง 700-1000 เมตร แยกเป็น var. glabrata C. B.
ประทัดแดง: M. melintangensis ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ คล้ายช่อซี่ร่ม ตาดอกเรียวยาว หลอดกลีบดอกคอคอด Clarke ช่อดอก ก้านดอก กลีบเลี้ยง และกลีบดอกด้านนอกไม่มีขน
สีเหลืองอมเขียว ปลายเรียวคล้ายกระบองสีเขียว ผลสดกลม ๆ สีขาว มีจุดแดงกระจาย (ภาพ: นครศรีธรรมราช - RP)
เอกสารอ้างอิง
Clarke, C.B. (1881). Vacciniaceae. In Flora of British India Vol. 3: 446.
Watthana, S. (2015). Ericaceae. In Flora of Thailand Vol. 13(1): 107-108.

ประทัดนวล: ส่วนต่าง ๆ เกลี้ยง ช่อดอกแบบช่อกระจะสั้น ๆ คล้ายช่อซี่ร่ม ออกตามข้อ หลอดกลีบดอกสีเหลือง ประทัดเมืองกาญจน์: มีขนสั้นนุ่มตามช่อดอก ก้านดอก กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก ช่อดอกแบบช่อเชิงหลั่น
อมเขียว มีสีชมพูช่วงปลาย ผลกลม ๆ (ภาพ: หนองทุ่งทอง สุราษฎร์ธานี - RP) เรียงชิดกัน (ภาพ: ทองผาภูมิ กาญจนบุรี; ภาพซ้าย - SSi, ภาพขวา - PK)

244

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 244 3/1/16 5:52 PM