Page 251 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

รูปไข่กลับ ปลายรูปคุ่ม ยาวประมาณ 3 ซม. มีปื้นสีแดงช่วงปลาย และจุดสีแดง บุหงาส่าหรี สารานุกรมพืชในประเทศไทย บุหรง
2 จุด ที่โคน มีถ้วยรองอับเรณู แผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันด้านข้างรูปไข่กลับกว้าง Citharexylum spinosum L.
ยาวประมาณ 1.3 ซม. โคนมีจุดสีแดง 2 จุด เกสรเพศผู้ยาว 0.8-1 ซม. อับเรณูมี วงศ์ Verbenaceae
ขนต่อม ปลายอับเรณูไม่มีสันยอด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กระชาย, สกุล)
ชื่อพ้อง Citharexylum fruticosum L.
พบที่อินเดีย พม่า ลาว และภาคเหนือของไทยที่แม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ ล�าปาง
น่าน ตาก ขึ้นตามป่าดิบเขา ความสูงมากกว่า 1000 เมตร ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. แยกเพศต่างต้น กิ่งเป็น 4 เหลี่ยม ใบเรียง
ตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 3-20 ซม. โคน
เอกสารอ้างอิง เรียวแคบจรดก้านใบ แผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขนประปรายด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ
Baker, J.G. (1890). Scitamineae (Gastrochilus). In Flora of British India Vol. 6: 217. 3-6 เส้น ก้านใบสีส้มอมแดง ยาว 1-2.5 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจะออกที่ปลาย
Sabu, M. (2006). Zingiberaceae and Costaceae of South India (pro. part). Kerala, กิ่งหรือซอกใบ ยาวได้ถึง 40 ซม. ห้อยลง กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ยาว 3-4 มม. ปลายจัก
India. Indian Association for Angiosperm Taxonomy, Calicut University.
ตื้น ๆ 5 แฉก หรือเกือบเรียบ ติดทน ดอกรูปดอกเข็ม หลอดกลีบดอกยาว 3-6 มม.
มี 5 กลีบ รูปขอบขนานยาวเท่า ๆ หลอดกลีบดอก ปากหลอดกลีบมีขนสั้นนุ่ม
เกสรเพศผู้อันสั้น 2 อัน อันยาว 2 อัน ติดประมาณกึ่งกลางหลอดกลีบ ไม่ยื่นพ้น
ปากหลอดกลีบ ยอดเกสรเพศเมียแยก 2 พู ผลผนังชั้นในแข็ง สุกสีด�าอมม่วง
มีถิ่นก�าเนิดที่ฟลอริด้า สหรัฐอเมริกา หมู่เกาะอินดีสตะวันตก และอเมริกากลาง
เป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน ดอกมีกลิ่นหอมแรงโดยเฉพาะเวลากลางคืน ชื่อชนิด
ตั้งตามตัวอย่างใบอ่อนที่ขอบใบมีหนาม
สกุล Citharexylum Mill. ex L. อยู่ภายใต้วงศ์ย่อย Citharexyleae มีประมาณ
130 ชนิด พบในอเมริกาเขตร้อน ในไทยพบเป็นไม้ประดับชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจาก
ภาษากรีก “kithra” ชื่อเครื่องดนตรีกรีกโบราณ คล้ายพิณ และ “xylon” ไม้
หมายถึงไม้ที่ใช้ทำาเครื่องดนตรี
เอกสารอ้างอิง
บุษบง: ล�าต้นสูง ใบเกือบไร้ก้าน ช่อดอกออกตามซอกกาบที่ยอด กลีบปากเป็นถุงรูปไข่กลับ ปลายรูปคุ่ม มีปื้นสีแดง Staples, G.W. and D.R. Herbst. (2005). A tropical garden flora. Bishop Museum
ช่วงปลาย (ภาพซ้ายและภาพขวาล่าง: แม่ฮ่องสอน, ภาพขวาบน: ลาว; - JM) Press, Honolulu, Hawai`i.
บุหงาเซิง
Friesodielsia desmoides (Craib) Steenis
วงศ์ Annonaceae
ชื่อพ้อง Goniothalamus desmoides Craib
ไม้พุ่มรอเลื้อย กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ใบเรียงเวียน รูปขอบขนานหรือ
รูปใบหอกกลับ ยาวได้ถึง 17 ซม. โคนใบเว้าตื้น แผ่นใบด้านล่างบางครั้งมีนวล
ก้านใบยาว 0.5-1 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ ตรงข้ามใบหรือซอกใบ สีเหลืองอ่อน
มีกลิ่นหอม ห้อยลง ก้านดอกสั้น กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปไข่ ยาวประมาณ 6 มม.
กลีบดอก 6 กลีบ เรียง 2 วง วงนอกรูปขอบขนาน ยาว 2.5-4 ซม. วงในรูปสามเหลี่ยม บุหงาส่าหรี: ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ก้านใบสีส้มอมแดง ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกใบ ดอกรูปดอกเข็ม
ยาว 0.8-1 ซม. เกสรเพศผู้จ�านวนมาก อับเรณูยาวประมาณ 1 มม. คาร์เพลจ�านวนมาก ปากหลอดกลีบมีขนสั้นหนานุ่ม (ภาพ: cultivated - RP)
ยาวประมาณ 1 มม. มีขนสั้นนุ่ม ผลกลุ่ม ผลย่อยรูปทรงกระบอก ยาว 1.5-2 ซม. บุหรง, สกุล
มีขนสั้นนุ่ม ก้านผลยาวประมาณ 1 ซม. ผลแก่สีแดง มี 1-2 เมล็ด Dasymaschalon (Hook. f. & Thomson) Dalla Torre & Harms
พบที่กัมพูชา ในไทยกระจายห่าง ๆ ทุกภาค ขึ้นใต้ร่มเงาหรือริมล�าธารใน วงศ์ Annonaceae
ป่าดิบแล้ง และป่าดิบชื้น ความสูงไม่เกิน 350 เมตร
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น พบน้อยที่รอเลื้อย ใบเรียงสลับระนาบเดียว แผ่นใบด้านล่าง
สกุล Friesodielsia Steenis มี 50-60 ชนิด ลักษณะทั่วไปคล้ายกับพืชในสกุล มักมีนวล ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบที่ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยง 3 กลีบ กลีบดอก 3 กลีบ
Goniothalamus พบเฉพาะในแอฟริกาและเอเชีย ในไทยมี 6-7 ชนิด ชื่อสกุล แผ่นกลีบหนา เรียงวงเดียวจรดกัน เกสรเพศผู้จ�านวนมาก ปลายแกนอับเรณูมีรยางค์
ตั้งตาม Elias Magnus Fries (1794-1878) นักพฤกษศาสตร์ชาวสวีเดน และ แหลม ตัด หรือกลม คาร์เพลจ�านวนมาก รังไข่มีขนสั้นนุ่ม ผลกลุ่ม ผลย่อยมี 3-50 ผล
Friedrich Ludwig Emil Diels (1874-1945) นักพฤกษศาสตร์ชาวเยอรมัน สุกสีเหลืองหรือแดง แต่ละผลย่อยมี 1-7 เมล็ด คอดตามเมล็ด เมล็ดมีขั้ว

เอกสารอ้างอิง สกุล Dasymaschalon เคยอยู่ภายใต้สกุล Desmos Lour. sect. Dasymaschalon
Craib, W.G. (1922). Contributions to the Flora of Siam. Bulletin of Miscellaneous มีประมาณ 30 ชนิด ส่วนมากพบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะ
Information Kew 1922: 167-168.
คาบสมุทรมลายูและไทย ในไทยมี 12 ชนิด ส่วนสกุล Desmos กลีบดอกมีี 6 กลีบ
เรียง 2 วง ปลายกลีบไม่เชื่อมติดกัน ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “dasys” ขนหนา
และ “maschale” ซอกหรือรูกลวง หมายถึงกลีบดอกเชื่อมติดกัน มีช่องกลวง
มีขนประปรายหรือหนาแน่น

บุหรง
Dasymaschalon dasymaschalum (Blume) I. M. Turner
ชื่อพ้อง Dasymaschalon blumei Finet & Gagnep., D. dasymaschalum (Blume)
I. M. Turner var. blumei Hook. f. & Thomson
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. มีขนประปรายตามกิ่งอ่อน กลีบเลี้ยงและ
บุหงาเซิง: กิ่งอ่อนมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น โคนใบเว้าตื้น ดอกออกเดี่ยว ๆ ตรงข้ามใบหรือซอกใบ กลีบดอกวงในสั้นกว่า
วงนอก (ภาพ: เขาสอยดาว จันทบุรี - SSi) กลีบดอกด้านนอก ใบรูปขอบขนาน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 9-25 ซม.

231

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 231 3/1/16 5:48 PM