Page 272 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ปอผี
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

รูปดาวละเอียดสีส้มอมแดงหนาแน่น ก้านดอกยาว 4-5 มม. ใบประดับคล้ายเกล็ด
ดอกมีเพศเดียวหรือมีดอกสมบูรณ์เพศร่วมต้น กลีบเลี้ยงเป็นหลอด ยาว 1.2-2 ซม.
ปลายแยก 5 แฉกตื้น ๆ ยาว 3-5 มม. ไม่มีกลีบดอก เกสรเพศผู้ 15 อัน เชื่อมติดกัน
5 มัด ติดที่ปลายก้านชูเกสรร่วม ที่ยาว 1-3 ซม. มีขนรูปดาวละเอียดประปราย รังไข่
เกือบเกลี้ยง ก้านเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรโค้ง ผลแตกเป็น 5 ส่วน ห้อยลง
รูปขอบขนาน ยาว 5-7 ซม. เปลือกบาง มี 2-4 เมล็ด
พบที่ศรีลังกา อินเดียและหมู่เกาะอันดามัน จีนตอนใต้ ภูฏาน คาบสมุทรมลายู
สุมาตรา ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามเขาหินปูนความสูง 100-1400 เมตร นิยมท�า
เป็นไม้แคระ เปลือกมีสรรพคุณแก้โรคดีซ่าน
ปอผ่าสาม: แผ่นใบเกลี้ยง กลีบเลี้ยงแฉกลึก มีขนรูปดาวกระจาย ผลแก่สีแดงอมส้ม มี 3-5 เมล็ดในแต่ละซีก แก่สีด�า
(ภาพซ้าย: ดอยตุง เชียงราย, ภาพขวา: เบตง ยะลา; - RP)
สกุล Firmiana Marsili เดิมอยู่ภายใต้วงศ์ Sterculiaceae ปัจจุบันอยู่วงศ์ย่อย
ปอผี Sterculioideae มีประมาณ 15 ชนิด พบเฉพาะในเอเชีย ในไทยมี 3 ชนิด ชื่อสกุล
Hydrolea zeylanica (L.) Vahl ตั้งตามชาวออสเตรีย Karl Josef von Firmian (1717-1782) ผู้ให้การสนับสนุน
วงศ์ Hydrophyllaceae สวนพฤกษศาสตร์ Padua ในอิตาลี
ชื่อพ้อง Nama zeylanica L. เอกสารอ้างอิง
ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 60 ซม. มักมีรากตามข้อ ปลายล�าต้นมีขนต่อม ไม่มีหูใบ Phengklai. C. (2001). Sterculiaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(3): 555-562.
Tang, Y., M.G. Gilbert and L.J. Dorr. (2007). Sterculiaceae. In Flora of China
ใบเรียงเวียน รูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 5-9 ซม. ปลายและโคนแหลม ก้านใบสั้น Vol. 12: 310, 312.
ช่อดอกแบบช่อวงแถวเดี่ยว ออกสั้น ๆ มีต่อมขนหนาแน่น ก้านดอกยาว 2-3 มม.
ใบประดับและใบประดับย่อยคล้ายใบ ขนาดเล็กกว่า กลีบเลี้ยง 5 กลีบ แยกจรดโคน
ติดทน มีขนต่อมหนาแน่น กลีบรูปใบหอก ยาว 4-8 มม. ดอกรูประฆัง สีฟ้าอมม่วง
หรือน�้าเงิน หลอดกลีบดอกสั้น มี 5 กลีบ รูปรีกว้างเกือบกลม ยาว 5-10 มม.
เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดบนหลอดกลีบระหว่างกลีบดอก โคนหนา สั้นกว่ากลีบดอก
เล็กน้อย อับเรณูมี 4 พู สีเทา รังไข่ช่วงบนมีขนสั้นหนานุ่ม ก้านเกสรเพศเมียแยก
2 แฉก กางออก ยอดเกสรเป็นตุ่ม ผลแห้งแตก รูปไข่ สั้นกว่ากลีบเลี้ยง เมล็ด
จ�านวนมากขนาดเล็ก มีสันตามยาวและลายร่างแห
พบที่แอฟริกา เอเชีย และออสเตรเลีย ในไทยขึ้นเป็นวัชพืชตามทุ่งนา ที่ชื้นแฉะ
หรือริมล�าธาร ดอกบานเฉพาะช่วงเช้า ใบมีสรรพคุณเป็นยาฆ่าเชื้อในบาดแผล

สกุล Hydrolea L. บางครั้งอยู่ภายใต้วงศ์ Boraginaceae มีประมาณ 20 ชนิด
ในไทยมีชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “hydor” น้ำา และ “elaia” มะกอก
ตามถิ่นที่อยู่และใบคล้ายใบมะกอก
เอกสารอ้างอิง
Fang, R. and C. Lincoln. (1995). Hydrophyllaceae. In Flora of China Vol. 16: 328.
Larsen, K. (2000). Hydrophyllaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(2): 262-264. ปอฝ้าย: ปลายใบยาวคล้ายหาง ช่อดอกออกเหนือรอยแผลใบที่ปลายกิ่ง กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด ผลแตก 5 ส่วน
ห้อยลง เปลือกบาง (ภาพซ้ายบน: เลย - PK; ภาพซ้ายล่าง: cultivated - RP; ภาพขวาบนและล่าง: นครสวรรค์ - RP)
ปอพราน
Colona auriculata (Desf.) Craib
วงศ์ Malvaceae
ชื่อพ้อง Diplophractum auriculatum Desf.
ไม้พุ่ม สูงได้ประมาณ 2 ม. มีขนสั้นนุ่มหนาแน่นตามแผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ
ก้านดอก กลีบเลี้ยงด้านนอก และผล หูใบรูปรี ติดทน ใบเรียงสลับระนาบเดียว
รูปขอบขนาน รูปใบหอก หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 7-20 ซม. ปลายแหลมหรือ
แหลมยาว โคนเบี้ยว เว้าเป็นติ่ง ขอบจักฟันเลื่อยซ้อน เส้นโคนใบข้างละ 1 เส้น
ก้านใบยาว 2-3 มม. ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงสั้น ๆ ตามซอกใบ ยาว 2-3 ซม.
แต่ละช่อกระจุกมี 1-4 ดอก ก้านดอกยาวได้ถึง 1 ซม. ในผล กลีบเลี้ยง 5 กลีบ
รูปขอบขนานหรือรูปใบหอก ปลายแหลม ยาวกว่ากลีบดอกเล็กน้อย ดอกสีเหลืองสด
ปอผี: กลีบเลี้ยงมีขนต่อมหนาแน่น เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดบนหลอดกลีบระหว่างกลีบดอก โคนหนา สั้นกว่ากลีบดอก มีจุดสีแดงแต้มทั่วไป มี 5 กลีบ รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 5 มม. โคนมีต่อม
เล็กน้อย (ภาพ: บุรีรัมย์ - RP) เกสรเพศผู้จ�านวนมาก แยกกัน รังไข่มีขนหนาแน่น ผลแห้งแตก รูปรีกว้างเกือบกลม
มี 5 สันเป็นครีบ ยาว 2-2.5 ซม.
ปอฝ้าย
พบที่ภูมิภาคอินโดจีน และชวา ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามที่โล่ง ชายป่า ความสูง
Firmiana colorata (Roxb.) R. Br. ถึงประมาณ 200 เมตร
วงศ์ Malvaceae
ชื่อพ้อง Sterculia colorata Roxb. สกุล Colona Cav. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Tiliaceae ปัจจุบันอยู่วงศ์ย่อย Grewioideae
มีประมาณ 30 ชนิด ในไทยมี 7 ชนิด ชื่อสกุลตั้งตามนักสำารวจชาวอิตาลี
ไม้ต้นผลัดใบ สูงได้ถึง 25 ม. ใบเรียงเวียน รูปรีกว้าง หรือรูปหัวใจ ยาว 8-25 ซม.
จัก 3 หรือ 5 พู ปลายพูแหลมยาวหรือยาวคล้ายหาง มีขนรูปดาวประปรายตาม Christopher Columbus (1446-1506) หรือ Cristóbal Colón ในภาษาสเปน
เส้นแขนงใบด้านล่าง เส้นโคนใบ 5 หรือ 7 เส้น ก้านใบยาว 5-20 ซม. ช่อดอกแบบ เอกสารอ้างอิง
ช่อกระจุกแยกแขนง ออกที่ปลายกิ่งเหนือรอยแผลใบ ยาว 5-15 ซม. มีขนกระจุก Phengklai, C. (1993). Tiliaceae. In Flora of Thailand Vol. 6(1): 67-68.

252

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 252 3/1/16 5:48 PM