Page 273 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ปอเส็ง
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

แผ่นใบมีขนรูปดาวละเอียดประปรายด้านบน ด้านล่างหนาแน่น ก้านใบยาว
3-12 ซม. ช่อดอกแบบช่อกระจุก ยาวได้ถึง 20 ซม. ริ้วประดับมี 3-5 อัน จักชายครุย
คล้ายขนนก ยาว 1.3-3 ซม. มีขนหนาแน่น กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปใบหอก ยาว
1.5-2.5 ซม. ด้านนอกมีขนหนาแน่น ดอกสีครีมเหลือง มี 5 กลีบ รูปขอบขนาน ยาว
1.5-2.5 ซม. โคนเรียวแคบเป็นก้านกลีบหนา โค้งงอกลับ ก้านเกสรเพศผู้เชื่อมติด
กลุ่มเดียวเป็นหลอด เกสรเพศผู้จ�านวนมาก หุ้มเกสรเพศเมีย ก้านเกสรเพศเมีย
ยาว 1.5-2.5 ซม. ช่วงล่างมีขน ยอดเกสรแยกเป็น 7-10 แฉก บิดพับงอ ผลแห้งแตก
เป็น 7-10 ส่วน ปลายแหลม ยาว 4-6 ซม. ก้านหนา ยาว 1-3 ซม. เมล็ดจ�านวนมาก
ปลายมีปีก ยาว 1-2 ซม. รวมปีก
พบที่อินเดีย ภูฏาน จีนตอนใต้ พม่า และภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบแทบทุกภาค
ยกเว้นภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ขึ้นตามชายป่า ความสูงถึงประมาณ
1200 เมตร

ปอพราน: ใบเรียงสลับระนาบเดียว หูใบติดทน โคนเบี้ยว เว้าเป็นติ่ง ช่อดอกออกสั้น ๆ ตามซอกใบ กลีบเลี้ยงยาวกว่า สกุล Eriolaena DC. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Sterculiaceae ปัจจุบันอยู่วงศ์ย่อย
กลีบดอก เกสรเพศผู้จ�านวนมาก แยกกัน ผลรูปรีกว้างเกือบกลม มี 5 ครีบ มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น (ภาพ: บุรีรัมย์ - PK) Dombeyoideae มีประมาณ 17 ชนิด พบเฉพาะในเอเชีย ในไทยมี 1-2 ชนิด
ปอลมปม อาจมีชนิด E. glabrescens DC. ที่ใบค่อนข้างเกลี้ยง ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก
“erion” ขนแบบขนแกะ และ “chlaena” หรือ “laina” สิ่งปกคลุม หมายถึงกลีบเลี้ยง
Thespesia lampas (Cav.) Dalzell & A. Gibson มีปกคลุมขนหนาแน่น
วงศ์ Malvaceae
ชื่อพ้อง Hibiscus lampas Cav. เอกสารอ้างอิง
Phengklai, C. (2001). Sterculiaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(3): 552-555.
ไม้พุ่ม สูง 1-3 ม. มีขนรูปดาวละเอียดตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง ก้านใบ ก้านดอก Tang, Y., M.G. Gilbert and L.J. Dorr. (2007). Sterculiaceae. In Flora of China
กลีบเลี้ยงและกลีบดอกด้านนอก และผล หูใบรูปแถบ ยาว 5-8 มม. ใบรูปไข่กว้าง Vol. 12: 322-325.
จัก 3 พู ยาว 8-20 ซม. โคนกลมหรือรูปหัวใจตื้นๆ เส้นโคนใบ 5-7 เส้น ก้านใบ
ยาวได้ถึง 7 ซม. ดอกออกเดี่ยว ๆ หรือเป็นช่อกระจุกตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง
ก้านดอกยาว 0.5-1 ซม. ริ้วประดับ 5 อัน รูปลิ่มแคบ ยาว 2-5 มม. ร่วงเร็ว
กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ปลายแฉกรูปลิ่มแคบ ยาวได้ถึง 8 มม. ดอกรูประฆังสีเหลือง
โคนกลีบด้านในมีสีม่วงอมแดง กลีบรูปไข่กลับ ยาว 6-8 ซม. เส้าเกสรยาว
ประมาณ 1.5 ซม. ก้านชูอับเรณูยาว 2-4 มม. อับเรณูรูปเกือกม้า ก้านเกสรเพศเมีย
ยาวประมาณ 1.5 ซม. ยอดเกสรรูปกระบอง ยาว 5-8 มม. ผลรูปรีกว้างหรือเกือบกลม
ยาว 2-3 ซม. ผนังหนาเป็นเหลี่ยม แตกตามยาว เมล็ดรูปไข่กลับ ยาวประมาณ
5 มม. มีขนเป็นวงใกล้ขั้วเมล็ด (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ โพทะเล, สกุล)
ปอเลียงฝ้าย: ใบรูปไข่กว้างหรือรูปหัวใจ กลีบดอกโคนเรียวแคบเป็นก้านกลีบหนา โค้งงอกลับ ก้านเกสรเพศผู้
พบที่แอฟริกา อินเดีย เนปาล พม่า จีนตอนใต้ ลาว เวียดนาม ภูมิภาคมาเลเซีย เชื่อมติดกลุ่มเดียว ริ้วประดับจักชายครุย ยอดเกสรเพศเมียแยกแฉก บิดพับงอ (ภาพ: แม่สะนาม เชียงใหม่ - RP)
ฟิลิปปินส์ และนิวกินี ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่า ความสูงถึงประมาณ
1300 เมตร เปลือกในใช้ท�าเชือก เส้นใยจากเมล็ดใช้ทอเป็นผ้า ปอเส็ง

เอกสารอ้างอิง Pentapetes phoenicea L.
Tang, Y., M.G. Gilbert and L.J. Dorr. (2007). Malvaceae. In Flora of China Vol. วงศ์ Malvaceae
12: 295-296.
ไม้ล้มลุกหรือไม้พุ่ม สูง 1-1.5 ม. แตกกิ่งสั้น ๆ ใบเรียงเวียน รูปใบหอกแคบ
จักเป็นพูตื้น ๆ หรือรูปหัวลูกศร ยาว 3-14 ซม. แผ่นใบมีขนประปรายทั้งสองด้าน
ขอบใบจักฟันเลื่อยค่อนข้างลึก เกือบไร้ก้านหรือมีก้านยาวได้ถึง 1 ซม. ช่อดอกแบบ
ช่อกระจุกสั้น ๆ มี 1-2 ดอก ก้านช่อสั้น ก้านดอกยาว 1-2 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ
ติดทน โคนเชื่อมติดกัน กลีบรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว 5-7 มม. ปลายแหลมคล้าย
หนามหรือตะขอ มีขนหยาบ ดอกรูปถ้วยกว้าง สีชมพูหรือแดง โคนด้านในมีสีขาว
มี 5 กลีบ เรียงซ้อนเหลื่อม กลีบรูปไข่กลับ ปลายกลม ยาว 1-2 ซม. เกสรเพศผู้
15 อัน ติดกันเป็น 5 กลุ่มสั้น ๆ เกสรเพศผู้ที่เป็นหมันมี 5 อัน ติดระหว่างกลุ่ม
รูปแถบ สั้นกว่าหรือยาวเท่า ๆ กับกลีบดอก รังไข่มีขน ก้านเกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ
หรือยาวกว่าแผ่นเกสรเพศผู้ที่เป็นหมันเล็กน้อย ติดทน ผลแห้งแตกตามยาว กลม
จัก 5 พู เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.2 ซม. มีขนหยาบกระจาย มีประมาณ 10 เมล็ด
พบในเอเชียเขตร้อนถึงตอนบนของออสเตรเลีย ขึ้นเป็นวัชพืชในหลายประเทศ
ในไทยพบทุกภาคตามนาข้าว ที่โล่งที่ชื้นแฉะ ความสูงไม่เกิน 100 เมตร หรือเป็น
ปอลมปม: ใบรูปไข่กว้าง จัก 3 พู กลีบเลี้ยงจักตื้น ๆ ปลายแฉกรูปลิ่มแคบ ดอกรูประฆัง โคนด้านในมีสีม่วงอมแดง ไม้ประดับ รากแก้ปวดท้อง เปลือกเหนียวใช้ท�าเชือก
เกสรเพศผู้ติดตลอดความยาวหลอดเกสร ยอดเกสรเพศเมียรูปกระบอง (ภาพ: ตาก - RP)
สกุล Pentapetes L. เคยอยู่ภายใต้วงศ์ Sterculiaceae ปัจจุบันอยู่วงศ์ย่อย
ปอเลียงฝ้าย Dombeyoideae เป็นสกุลที่มีชนิดเดียว ชื่อสกุลเป็นภาษากรีก หมายถึงดอกไม้
Eriolaena candollei Wall. ที่มี 5 กลีบ
วงศ์ Malvaceae เอกสารอ้างอิง
ไม้ต้น สูงได้ถึง 20 ม. หูใบรูปแถบขนาดเล็ก ร่วงเร็ว ใบเรียงเวียน รูปไข่กว้าง Phengklai, C. (2001). Sterculiaceae. In Flora of Thailand Vol. 7(3): 595-597.
หรือรูปหัวใจ ยาว 6-16 ซม. ปลายแหลมหรือแหลมยาว ขอบจักฟันเลื่อยหรือจักมน Tang, Y., M.G. Gilbert and L.J. Dorr. (2007). Sterculiaceae. In Flora of China
Vol. 12: 326.

253

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 253 3/1/16 5:48 PM