Page 278 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ปาหนันยูนนาน
สารานุกรมพืชในประเทศไทย

ด้านนอกมีขนสั้นสีน�้าตาลหนาแน่น เกสรเพศผู้ยาวประมาณ 3 มม. รูปแถบ รยางค์ หรือแหลมยาว แผ่นใบด้านล่างมีต่อมรูปโล่ใกล้โคน ก้านใบยาวได้ถึง 20 ซม.
แบนหรือโค้ง คาร์เพลรูปทรงกระบอก ยาว 6-7 มม. มีขนสีน�้าตาลแดงหนาแน่น ช่อกระจุกแยกแขนงแบบช่อเชิงหลั่น ก้านช่อยาวได้ถึง 10 ซม. ใบประดับรูปใบหอก
ก้านเกสรเพศเมียรูปแถบ ยอดเกสรรูปกรวยแคบ ๆ ผลย่อยรูปรีหรือรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 1.5 ซม. ร่วงเร็ว กลีบเลี้ยงยาว 3-5 มม. มีต่อมกระจาย ปลายแยกเป็น
ยาว 3-4.5 ซม. ผิวมีตุ่ม ก้านผลยาวได้ถึง 1 ซม. มี 1-2 เมล็ด แฉกรูปสามเหลี่ยม ขยายในผล ดอกสีขาวหรือชมพู หลอดกลีบดอกยาว 1-2.5 ซม.
พบที่คาบสมุทรมลายู สุมาตรา บอร์เนียว และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่ยะลา ไม่มีต่อม กลีบขอบขนาน ยาว 3-6 มม. เกสรเพศผู้และก้านเกสรเพศเมียยื่นพ้น
นราธิวาส ขึ้นตามป่าพรุหรือป่าดิบชื้น ความสูงถึงประมาณ 900 เมตร มีสารกลุ่ม หลอดกลีบดอกเท่า ๆ ความยาวหลอดกลีบ ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ
acetogenins มีสรรพคุณใช้ฆ่าแมลง 1 ซม. สุกสีด�า (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ นางแย้ม, สกุล)
พบที่อินเดีย เนปาล ภูฏาน บังกลาเทศ จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน
ปาหนันยูนนาน คาบสมุทรมลายู ชวา และสุมาตรา ในไทยพบทุกภาค ขึ้นตามชายป่า ความสูงถึง
Goniothalamus cheliensis Hu ประมาณ 1800 เมตร ราก ใบ และเปลือกแก้ไข้มาลาเรีย
ไม้ต้น สูง 5-7 ม. กิ่งมีขนยาว มีขนสีน�้าตาลแดงหนาแน่นตามเส้นกลางใบ เอกสารอ้างอิง
ก้านใบ กลีบเลี้ยง และกลีบดอก ใบเรียงสลับระนาบเดียว รูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน Chen, S.L. and M.G. Gilbert. (1994). Verbenaceae (Clerodendrum). In Flora of
China Vol. 17: 40.
ยาว 50-75 ซม. ปลายยาวคล้ายหาง ยาวได้ถึง 5 ซม. เส้นแขนงใบข้างละ Leeratiwong, C., P. Chantaranothai and A. Paton. (2011). A synopsis of the
25-30 เส้น ก้านใบยาว 1.7-3 ซม. ดอกออกเป็นกระจุกตามกิ่งหรือล�าต้น กลีบเลี้ยง genus Clerodendrum L. (Lamiaceae) in Thailand. Tropical Natural History
รูปรี ยาว 3-4 ซม. ปลายแหลมยาว กลีบดอกรูปรี ปลายกลีบแหลมยาว วงนอกหนา 11(2): 184-185.
ยาว 6-8 ซม. วงในยาวประมาณ 3.5 ซม. เกสรเพศผู้จ�านวนมาก ผลย่อยรูปรี
หรือรูปขอบขนาน ยาว 6-9 ซม. ปลายเรียวแหลม มีขนหยาบสีน�้าตาลแดง
หนาแน่น ก้านสั้น มี 4 เมล็ด รูปขอบขนาน ยาวประมาณ 2.5 ซม.
พบที่จีนตอนใต้และภาคเหนือของไทยที่ดอยภูคา จังหวัดน่าน ขึ้นตามป่าดิบเขา
ความสูง 1300-1400 เมตร
เอกสารอ้างอิง
Li, B. and M.G. Gilbert. (2011). Annonaceae (Goniothalamus). In Flora of China ปิ้งขาว: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงแบบช่อเชิงหลั่น ดอกหนาแน่น กลีบเลี้ยงมีต่อมกระจาย ขยายในผล
Vol. 19: 684-685. ผลกลม (ภาพ: แก่งกระจาน เพชรบุรี - PK)
Saunders, R.M.K. and P. Chalermglin. (2008). A synopsis of Goniothalamus
species (Annonaceae) in Thailand, with descriptions of three new species. ปิ่นสินชัย
Botanical Journal of the Linnean Society 156: 355-384.
Leucosceptrum canum Sm.
วงศ์ Lamiaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 7 ม. มีขนรูปดาวสีเทาอมเหลืองสั้นหนานุ่มตามกิ่ง
และใบอ่อน ช่อดอก กลีบเลี้ยง และกลีบดอก ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปรี
ถึงรูปใบหอก ยาว 10-23 ซม. ปลายแหลมยาว ขอบจักฟันเลื่อย ใบอ่อนมีขนปุย
ช่อดอกแบบช่อเชิงลดรูปทรงกระบอก ยาว 10-13 ซม. ใบประดับเรียงซ้อนเหลื่อม
ใบประดับย่อยรูปเส้นด้ายขนาดเล็ก ดอกเรียงแน่น ก้านดอกยาวประมาณ 1 มม.
กลีบเลี้ยงรูประฆัง ยาว 6-8 มม. ปลายแยกเป็นกลีบสั้น ๆ รูปสามเหลี่ยม 5-7 กลีบ
ยาวประมาณ 1 มม. ดอกสีขาว กลีบรูปปากเปิด ยาว 0.8-1 ซม. กลีบด้านล่าง
ปาหนันช้าง: ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามกิ่งที่ซอกใบที่ร่วง กลีบดอก 6 กลีบ เรียง 2 วง สีเขียวอมสีเหลือง ผลแบบผลกลุ่ม 3 กลีบ กลีบกลางใหญ่กว่ากลีบข้าง เกสรเพศผู้สั้น 2 อัน ยาว 2 อัน โคนเชื่อมติดกัน
จ�านวนมาก ผิวมีตุ่ม (ภาพ: เบตง ยะลา - RP) ติดกลางหลอดกลีบ ยื่นพ้นหลอดกลีบดอก อับเรณูติดที่ฐาน มีพูเดียว จานฐานดอก
จัก 4 พู ก้านเกสรเพศเมียเรียวยาว ปลายแยกเป็น 2 แฉก รูปลิ่มแคบ ผลเปลือกแข็ง
เมล็ดเดียว รูปสามเหลี่ยมเรียว ปลายตัด
พบที่ภูฏาน อินเดีย เนปาล จีนตอนใต้ พม่า ลาว เวียดนาม และภาคเหนือ
ของไทยที่ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ขึ้นตามทุ่งหญ้าที่โล่งบนเขาหินปูน ความสูง
1600-2000 เมตร

สกุล Leucosceptrum Sm. มีีเพียงชนิดเดียว ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “leukos”
สีขาว และ “skeptron” คทา ตามลักษณะของช่อดอก
เอกสารอ้างอิง
Li, X.W. and I.C. Hedge. (1994). Lamiaceae. In Flora of China Vol. 17: 245.

ปาหนันยูนนาน: ใบรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน ดอกออกตามล�าต้น กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีขนสั้นหนานุ่ม ผลย่อย
จ�านวนมาก มีขนหยาบสีน�้าตาลแดงหนาแน่น (ภาพ: ดอยภูคา น่าน; ภาพใบและผล - AM, ภาพดอก - RP)
ปิ้งขาว
Clerodendrum colebrookianum Walp.
วงศ์ Lamiaceae
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 6 ม. มีขนสั้นนุ่มละเอียดตามกิ่งอ่อน แผ่นใบด้านล่าง
และกลีบเลี้ยงด้านนอก ใบรูปไข่กว้างหรือรูปหัวใจ ยาว 7-20 ซม. ปลายแหลม ปิ่นสินชัย: ใบเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก ช่อดอกแบบช่อเชิงลดรูปทรงกระบอก ดอกจ�านวนมาก เรียงแน่น เกสรเพศผู้
ยื่นพ้นหลอดกลีบดอก (ภาพ: ดอยเชียงดาว เชียงใหม่ - MT)

258

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 258 3/1/16 5:49 PM