Page 279 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

ปีบ ปีบฝรั่ง สารานุกรมพืชในประเทศไทย ปุดชมพู
Millingtonia hortensis L. f. Hippobroma longiflora (L.) G. Don
วงศ์ Bignoniaceae วงศ์ Campanulaceae
ไม้ต้น สูงได้ถึง 25 ม. เปลือกเป็นคอร์ก ใบประกอบ 2-3 ชั้น ยาวได้ถึง 1 ม. ชื่อพ้อง Lobelia longiflora L., Laurentia longiflora (L.) Peterm.
ใบประกอบย่อยมี 3-5 คู่ ใบย่อยรูปรี รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่ ยาว 2-7 ซม. ไม้ล้มลุก สูง 10-50 ซม. มีขนสั้นนุ่มตามแผ่นใบทั้งสองข้าง ก้านดอก กลีบเลี้ยง
โคนมนหรือกลม เบี้ยว ก้านใบสั้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงแผ่กว้าง ยาว และกลีบดอกด้านนอก รังไข่ และผล ใบเรียงเวียน รูปใบหอกแกมรูปไข่กลับ ยาว
10-35 ซม. ดอกสีขาวมีกลิ่นหอม ก้านดอกยาวได้ถึง 1 ซม. กลีบเลี้ยงรูปถ้วย ยาว 3-17 ซม. โคนเรียวเป็นสันหรือปีกจรดล�าต้น แผ่นใบบางคร้้งเกลี้ยง ขอบใบแฉกลึก
2-4 มม. ปลายแยก 5 แฉกตื้น ๆ พับงอกลับ ดอกรูปดอกเข็ม หลอดกลีบดอก หรือจักฟันเลื่อย ดอกสีขาว ออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ มีกลิ่นหอม ก้านดอกยาว
เรียวแคบ ยาว 3-7 ซม. ปากกว้าง 3-5 ซม. คล้ายรูปปากเปิด กลีบบน 2 กลีบ 0.3-1 ซม. ใบประดับย่อยรูปเส้นด้าย ยาวประมาณ 5 มม. กลีบเลี้ยง 5 กลีบ รูปแถบ
กลีบล่าง 3 กลีบ รูปใบหอกแกมรูปไข่ ยาว 1-2 ซม. ด้านในมีขน เกสรเพศผู้ 2 คู่ ยาว 0.8-2 ซม. ขอบจักซี่ฟัน ติดทน ดอกรูปดอกเข็ม หลอดกลีบดอกยาว 5-9 ซม.
ยาวไม่เท่ากัน ติดเหนือกึ่งกลางหลอดกลีบ อับเรณูสมบูรณ์หนึ่งอัน เป็นหมัน ปลายแยกเป็น 5 แฉก รูปใบหอก ยาว 1.8-2.5 ซม. เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดเหนือ
หนึ่งอันคล้ายเดือย จานรองดอกรูปถ้วย รังไข่เกลี้ยง ผลแห้งแตก รูปแถบ แบน กึ่งกลางหลอดกลีบดอก เชื่อมติดกัน 4-7 มม. ปลายมีขน เกสรเพศเมียยาวเท่า ๆ
ยาว 28-36 ซม. เมล็ดรูปรีหรือขอบขนาน ยาว 1.5-3.5 ซม. รวมปีกบางใส อับเรณู ยอดเกสรจัก 2 พู แบน ๆ ผลแห้งแตก เปิดด้านบน บิดงอ รูปรี ยาว 1-1.5 ซม.
พบที่จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีน และแทบทุกภาคของไทย ยกเว้นภาคใต้ เมล็ดขนาดเล็ก จ�านวนมาก
เป็นไม้ประดับสองข้างถนน ขึ้นกระจายห่าง ๆ ในป่าเบญจพรรณและป่าดิบแล้ง ถิ่นก�าเนิดในอเมริกากลาง ขึ้นเป็นวัชพืช ตามที่ชุ่มชื้น น�้ายางสีขาวมีพิษ ท�าให้
ความสูงถึงประมาณ 1000 เมตร รากต้มดื่มแก้ไข้มาลาเรีย ระคายเคือง

สกุล Millingtonia L. f. มีชนิดเดียว ชื่อสกุลตั้งตามนายแพทย์และนักธรรมชาติ สกุล Hippobroma G. Don มีชนิดเดียว เคยอยู่ภายใต้สกุล Laurentia ข้อมูล
วิทยาชาวอังกฤษ Sir Thomas Millington (1628-1704) ผู้ค้นพบลักษณะเพศของพืช ปัจจุบันถูกเสนอให้อยู่ภายใต้สกุล Lobelia ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก “hippo”
ม้า และ “broma” มีพิษ หมายถึงพืชมีพิษโดยเฉพาะกับสัตว์เลี้ยงพวกม้า
เอกสารอ้างอิง
Santisuk, T. (1987). Bignoniaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(1): 35-36. เอกสารอ้างอิง
Zhang, Z.Y. and T. Santisuk. (1998). Bignoniaceae. In Flora of China Vol. 18: 214. de Wilde, W.J.J.O. and B.E.E. Duyfjes. (2014). Campanulaceae. In Flora of
Thailand Vol. 11(4): 515.

ปีบ: ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนงที่ปลายกิ่ง แผ่กว้าง ดอกรูปดอกเข็ม หลอดกลีบเรียวแคบ กลีบคล้ายรูปปากเปิด
ผลเป็นฝักแบน (ภาพ: กาญจนบุรี - RP)
ปีบทอง
Radermachera hainanensis Merr.
ปีบฝรั่ง: ใบเรียงเวียน โคนเรียวสอบ ขอบใบแฉกลึกหรือจักฟันเลื่อย ดอกออกเดี่ยว ๆ ตามซอกใบ หลอดกลีบดอกยาว
วงศ์ Bignoniaceae ผลบิดงอ (ภาพ: เบตง ยะลา - RP)
ไม้ต้น สูงได้ถึง 25 ม. ใบประกอบ 2-3 ชั้น ยาว 20-40 ซม. ใบย่อยรูปรี ปุดชมพู
รูปขอบขนาน หรือแกมรูปไข่กลับ ยาว 4-10 ซม. บางครั้งเบี้ยว แผ่นใบด้านล่าง
บางครั้งมีต่อมประปรายใกล้โคน ช่อดอกคล้ายช่อกระจะ ออกสั้น ๆ ตามกิ่งหรือ Etlingera triorgyalis (Baker) R. M. Sm.
ปลายกิ่ง ยาว 1-4 ซม. กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว 0.8-1.8 ซม. ดอกรูประฆัง วงศ์ Zingiberaceae
สีเหลืองอมส้ม ยาว 3.5-5 ซม. ปากกว้างประมาณ 1.5 ซม. โคนก้านชูอับเรณูมี ชื่อพ้อง Amomum triorgyale Baker
ต่อมขน ผลรูปแถบ ยาว 25-40 ซม. ไม่มีช่องอากาศ เมล็ดรูปแถบ ยาวประมาณ ไม้ล้มลุก สูงได้ถึง 6 ม. โคนหนา ใบมีข้างละประมาณ 15 ใบ ใบช่วงกลางรูปใบหอก
1.2 ซม. รวมปีกใส (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กาซะลองค�า, สกุล) ยาว 0.8-1 ม. ใบช่วงปลายและโคนขนาดเล็ก แผ่นใบด้านล่างมีขนสั้น ก้านใบสั้น
พบที่จีนตอนใต้ ลาว กัมพูชา ในไทยพบแทบทุกภาค ภาคใต้จนถึงสุราษฎร์ธานี ช่อวงใบประดับสูง 10-14 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 6 ซม. ใบประดับสีชมพู
ขึ้นตามริมล�าธารในป่าดิบแล้ง ความสูง 100-600 เมตร เรียงซ้อนเหลื่อม ก้านช่อยาว 5-15 ซม. ฐานดอกสั้น ดอกบานมี 8-17 ดอก ตั้งแต่โคน
จรดปลายกลีบปากยาวได้ถึง 13.5 ซม. ใบประดับที่ไม่มีดอกมีประมาณ 7 ใบ ยาว
เอกสารอ้างอิง 9-11 ซม. ปลายพับงอกลับ ใบประดับที่มีดอกคล้ายที่ไม่มีดอก ยาวประมาณ 10 ซม.
Santisuk, T. (1987). Bignoniaceae. In Flora of Thailand Vol. 5(1): 41. วงในขนาดเล็กกว่าเล็กน้อย ใบประดับย่อยเรียวแคบ ยาวประมาณ 8 ซม. ปลายจัก
Zhang, Z.Y. and T. Santisuk. (1998). Bignoniaceae. In Flora of China Vol. 18: 219.
2 พู หลอดกลีบเลี้ยงยาวเท่า ๆ ใบประดับย่อย หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 6 ซม.
ปากหลอดมีขนยาว กลีบปากปลายบานออก ช่วงที่แยก ยาว 5-6 ซม. ปลายเว้าตื้น
ช่อผลกลมกว้าง เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 10 ซม. ผลย่อยรูปไข่กลับ มีสันตามยาว
มีขนสั้นนุ่ม ยาวประมาณ 3 ซม. (ดูข้อมูลเพิ่มเติมที่ กาหลา, สกุล)
พบที่คาบสมุทรมลายู สุมาตรา บอร์เนียว และภาคใต้ตอนล่างของไทยที่สงขลา
ยะลา นราธิวาส ขึ้นตามป่าดิบชื้น ความสูงระดับต�่า ๆ
เอกสารอ้างอิง
ปีบทอง: ใบประกอบ 2-3 ชั้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกสั้น ๆ คล้ายช่อกระจะ ดอกรูประฆัง สีเหลืองอมส้ม ปากกว้าง Khaw, S.H. (2001). The genus Etlingera (Zingiberaceae) in peninsular Malaysia
(ภาพ: เขาใหญ่ นครราชสีมา - RP) including a new species. Gardens’ Bulletin Singapore 53(1-2): 233-234.

259

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 259 3/1/16 5:49 PM