Page 286 - สารานุกรมพืช ในประเทศไทย (ฉบับย่อ) เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ E-BOOK โดย พระครูโสภณวีรานุวัตร, ดร. วัดป่า สุพรรณบุรี.

เปล้าน�้า

เปล้าน้ำา สารานุกรมพืชในประเทศไทย พบในภูมิภาคอินโดจีน ในไทยพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคตะวันตกเฉียงใต้
Croton fluviatilis Esser และภาคใต้ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ความสูงถึงประมาณ
1800 เมตร
ไม้พุ่มทนน�้าท่วม อาจสูงได้ถึง 5 ม. กิ่งอ่อน ยอดมีขนสั้นนุ่ม หูใบยาว 3-5 มม.
ใบรูปใบหอกหรือรูปแถบ ยาว 10-17 ซม. โคนแหลมมน ขอบจักไม่ชัดเจน ต่อมติด เอกสารอ้างอิง
ที่โคนติดก้านใบ ก้านใบยาว 1-3.5 ซม. ช่อดอกยาว 7-19 ซม. ดอกเพศเมียมี Esser, H.-J. (2002). Croton poomae (Euphorbiaceae), a new species from
Thailand. Thai Forest Bulletin (Botany) 30: 1.
4-12 ดอก ใบประดับยาว 2-3.5 มม. ดอกเพศผู้ก้านดอกยาว 4-5 มม. กลีบเลี้ยง ________. (2005). Euphorbiaceae (Croton). In Flora of Thailand Vol. 8(1): 189-226.
และกลีบดอกยาวประมาณ 2.5 มม เกสรเพศผู้ 10-12 อัน ดอกเพศเมียก้านดอก Esser, H.-J. and K. Chayamarit. (2001). Two new species and a new name in
ยาวประมาณ 2 มม. ในผลยาว 4-8 มม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกขยายในผลเล็กน้อย Thai Croton (Euphorbiaceae). Thai Forest Bulletin (Botany) 29: 55-56.
ปลายมีติ่งแหลม บางครั้งไม่มีกลีบดอก ก้านเกสรเพศเมียแยกกัน ยอดเกสรยาว
3-5 มม. แฉกลึก ผลรูปรีกว้าง จัก 3 พู กว้างประมาณ 8 มม. มีขนประปราย
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกที่อุบลราชธานี สุรินทร์ ขึ้นริมล�าธาร
ในป่าดิบแล้งที่เป็นดินทราย ความสูง 100-250 เมตร เป็นชนิดเดียวในสกุล Croton
ของไทยที่เป็นพืชทนน�้าท่วม (rheophyte)

เปล้าภูวัว
Croton poomae Esser
ไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. สิ่งปกคลุมหนาแน่นตามกิ่งอ่อน หูใบ แผ่นใบด้านล่าง เปล้าทุ่ง: ไม้พุ่มเตี้ย มีขนสีขาวดูคล้ายเป็นจุดตามกิ่งอ่อนและผล ขอบใบจักฟันเลื่อย (ภาพ: ตากใบ นราธิวาส - RP)
ช่อดอก ดอก และผล หูใบยาว 0.8-1.2 ซม. ใบรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ยาว
15-28 ซม. โคนมนคล้ายรูปหัวใจแคบ ๆ ขอบเรียบ แผ่นใบด้านล่างมีขนสั้นสีเงิน
หนาแน่นและมีขนสีน�้าตาลแดงกระจาย ต่อมติดด้านโคนข้างเส้นกลางใบ ช่อดอก
มีหลายช่อ ยาวได้ถึง 20 ซม. ดอกเพศเมียมี 2-7 ดอก ใบประดับยาว 1-1.5 มม.
ไม่มีต่อม ดอกเพศผู้ก้านดอกยาวประมาณ 1 มม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกยาว
ประมาณ 3 มม. กลีบดอกขอบมีขนครุย เกสรเพศผู้มีประมาณ 10 อัน ดอกเพศเมีย
ก้านดอกสั้นมาก กลีบเลี้ยงรูปขอบขนาน ยาวประมาณ 5 มม. ไม่มีกลีบดอก
ก้านเกสรเพศเมียแยกกัน ยอดเกสรยาว 2-3 มม. ผลรูปรีกว้าง ยาว 1.5-1.7 ซม. เปล้าน้อย: C. decalvatus ใบรูปใบหอก ใบมีสีส้มก่อนร่วง ขอบจักฟันเลื่อยตื้น ๆ ดอกเพศเมียจ�านวนมาก
(ภาพ: เขาใหญ่ ปราจีนบุรี - MP)
พืชถิ่นเดียวของไทย พบทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนที่ภูวัว จังหวัด
บึงกาฬ ขึ้นตามชายป่าหรือในป่าดิบแล้ง ความสูง 200-300 เมตร ค�าระบุชนิด
ตั้งตามชื่อ ดร.ราชันย์ ภู่มา ผู้เก็บตัวอย่างพรรณไม้ต้นแบบ

เปล้าหลวง
Croton roxburghii N. P. Balakr.
ไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. สิ่งปกคลุมหนาแน่นตามกิ่งอ่อนและก้านดอก หูใบ
ยาวประมาณ 2 มม. ใบรูปขอบขนาน ยาว 10-32 ซม. ขอบจักฟันเลื่อย ต่อมติดที่ เปล้าน้อย: C. stellatopilosus ใบเรียงเวียนหนาแน่นที่ปลายกิ่ง ขอบจักฟันเลื่อยห่าง ๆ ดอกเพศเมียมักบานก่อน
โคนเส้นกลางใบด้านล่าง ก้านใบยาว 1-5 ซม. ช่อดอกมีหลายช่อ ยาว 10-35 ซม. หรือติดเป็นผลช่วงดอกเพศผู้บาน ผลรูปรีกว้าง (ภาพ: cultivated - RP)
ดอกเพศเมียมี 10-23 ดอก ใบประดับยาว 1-3 มม. โคนมีต่อมคู่ ดอกเพศผู้ก้านดอก
ยาว 2.5-5 มม. กลีบเลี้ยงรูปรี ยาว 2.5-3 มม. กลีบดอกรูปขอบขนาน ยาวเท่า ๆ
กลีบเลี้ยง เกสรเพศผู้ 10-12 อัน ดอกเพศเมียก้านดอกยาว 2-4 มม. ในผลยาว
3-5 มม. กลีบเลี้ยงรูปรี ยาว 2.5-3 มม. มีขนหนาแน่น ไม่มีกลีบดอกหรือลดรูป
ก้านเกสรเพศเมียแยกกัน ยอดเกสรยาว 3-4 มม. ผลกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 6-8 มม.
มีขนสั้นนุ่มประปราย
พบที่อินเดีย เนปาล ภูฏาน บังกลาเทศ พม่า และภูมิภาคอินโดจีน ในไทย
กระจายพบแทบทุกภาค ยกเว้นภาคใต้ ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าเต็งรัง และ
ป่าดิบแล้ง ความสูงถึงประมาณ 1000 เมตร

เปล้าใหญ่
Croton poilanei Gagnep.
เปล้าน�้า: ใบรูปใบหอกหรือรูปแถบ ขอบจักไม่ชัดเจน ก้านดอกเพศผู้ยาวกว่าก้านดอกเพศเมีย ก้านเกสรเพศเมีย
ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. สิ่งปกคลุมหนาแน่นตามกิ่งอ่อน หูใบ ก้านใบ แยกกัน ยอดเกสรเพศเมียแฉกลึก ผลจัก 3 พู (ภาพ: cultivated - RP)
ช่อดอก ก้านดอก กลีบเลี้ยง และผล หูใบยาว 2-4 มม. ใบรูปขอบขนานหรือรูป
ใบหอก ยาว 15-37 ซม. ขอบจักฟันเลื่อยห่าง ๆ ต่อมติดที่โคนเส้นกลางใบด้านล่าง
ก้านใบยาว 1.5-7 ซม. ช่อดอกยาว 12-40 ซม. ดอกเพศเมียมี 7-20 ดอก บานก่อน
ดอกเพศผู้ ใบประดับรูปขอบขนาน ยาว 3-5 มม. ดอกเพศผู้ก้านดอกยาว 2-3 มม.
กลีบเลี้ยงรูปรี ยาวประมาณ 2.5 มม. กลีบดอกรูปขอบขนาน ยาวเท่า ๆ กลีบเลี้ยง
เกสรเพศผู้มีประมาณ 10 อัน ดอกเพศเมียก้านดอกหนา ยาว 1-3 มม. โคนก้าน
มีต่อมคู่ กลีบเลี้ยงหนา รูปขอบขนาน ยาว 5-7 มม. พับงอ โคนมีขน กลีบดอกยาว
2-3 มม. ก้านเกสรเพศเมียเชื่อมติดกันที่โคน ยอดเกสรยาว 3-4 มม. ผลรูปรีกว้าง เปล้าภูวัว: โคนมนคล้ายรูปหัวใจแคบ ๆ ขอบเรียบ สิ่งปกคลุมสีน�้าตาลแดงกระจาย ช่อดอกมีหลายช่อ ดอกเพศเมีย
ยาวประมาณ 1 ซม. ไม่มีกลีบดอก (ภาพ: ภูวัว บึงกาฬ - RP)

266

58-02-089_213-292_Ency_new1-3_J-Coated.indd 266 3/1/16 5:51 PM